Scyntygrafia serca – wskazania i przeciwwskazania do badania, przebieg

Scyntygrafia serca to zaawansowana technika obrazowania medycznego, która pozwala uzyskać szczegółowy obraz ukrwienia mięśnia sercowego oraz funkcji jego tkanki. Badanie to pełni kluczową rolę w diagnostyce chorób układu krążenia, dostarczając precyzyjnych informacji o ewentualnych zaburzeniach perfuzji, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak zawał mięśnia sercowego.

1. Czym jest scyntygrafia serca?
2. Scyntygrafia serca – przebieg badania
3. Wskazania do wykonania scyntygrafii mięśnia sercowego
4. Przeciwwskazania do wykonania scyntygrafii serca
5. Scyntygrafia serca – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się:

• jakie są wskazania i przeciwwskazania do wykonania badania scyntygrafii serca,
• jak wygląda badanie i w jaki sposób się do niego przygotować,
• jakie są zalecenia po wykonanej scyntygrafii.

Poniższy artykuł stanowi kompleksowy przegląd metody scyntygrafii mięśnia sercowego.

Czym jest scyntygrafia serca?

Scyntygrafia serca jest niezwykle wartościowym narzędziem diagnostycznym, pozwalającym na szczegółową ocenę ukrwienia i funkcji mięśnia sercowego. To nieinwazyjne badanie, które opiera się na wykorzystaniu izotopów promieniotwórczych, czyli radiofarmaceutyków, podawanych pacjentowi dożylnie lub doustnie. Po podaniu tych substancji, specjalna kamera gamma rejestruje promieniowanie emitowane z wnętrza organizmu, co umożliwia stworzenie obrazów ukazujących rozmieszczenie oraz przepływ krwi w obrębie mięśnia sercowego. Dzięki temu można precyzyjnie ocenić obszary o zmniejszonym ukrwieniu, które są często wynikiem zwężeń naczyń wieńcowych lub uszkodzeń mięśnia sercowego. Metoda ta jest ceniona za wysoką czułość i specyficzność, co sprawia, że stanowi ważne narzędzie diagnostyczne w kardiologii, uzupełniając inne badania obrazowe, takie jak echo serca (echokardiografia) czy angiografia. 

Scyntygrafia serca – przebieg badania

Badanie zaczyna się od podania pacjentowi radiofarmaceutyku, który najczęściej jest izotopem technetu-99m znakowanym ligandem o dużym powinowactwie do mięśnia sercowego. Po upływie określonego czasu pozwalającego na odpowiednie wiązanie się substancji z tkanką, pacjent jest kierowany na specjalny stół, gdzie podłącza się go do aparatury obrazującej. Kamera gamma wykonuje serię zdjęć w różnych projekcjach, co pozwala na trójwymiarową rekonstrukcję rozkładu radiofarmaceutyku.

Jak interpretować wynik scyntygrafii serca?

1. Wstęp i metodologia badania 

Scyntygrafia perfuzji myokardialnej opiera się na dożylnym podaniu radiofarmaceutyku (najczęściej związków znakowanych technetem-99m, np. 99mTc-MIBI lub 99mTc-tetrofosmina), który jest wychwytywany przez kardiomiocyty w sposób proporcjonalny do przepływu krwi. Badanie wykonuje się dwuetapowo: 

• faza stresu: radiofarmaceutyk podawany jest w szczycie maksymalnego wysiłku fizycznego (na bieżni ruchomej) lub po farmakologicznym obciążeniu (np. adenozyną, dipirydamolem), co maksymalizuje różnice w przepływie krwi między zdrowymi a zwężonymi tętnicami wieńcowymi,
• faza spoczynku: radioznacznik podawany jest pacjentowi w stanie spoczynku.

Obrazy serca są akwirowane za pomocą gamma-kamery, często w technice tomograficznej (SPECT - Tomografia emisyjna pojedynczych fotonów), co pozwala na uzyskanie trójwymiarowych, wielopłaszczyznowych przekrojów mięśnia sercowego. 

2. Analiza perfuzji mięśnia sercowego 

Podstawą interpretacji jest ocena rozkładu radioznacznika w mięśniu lewej komory. Analiza przeprowadzana jest z wykorzystaniem standardowego, 17-segmentowego modelu serca, który dzieli lewą komorę na segmenty przyporządkowane do poszczególnych tętnic wieńcowych. 

• wynik prawidłowy: w warunkach prawidłowego ukrwienia, radiofarmaceutyk gromadzi się równomiernie i homogenicznie we wszystkich segmentach mięśnia sercowego, zarówno w badaniu spoczynkowym, jak i stresowym. Oznacza to brak istotnych hemodynamicznie zwężeń w naczyniach wieńcowych,
• ubytek perfuzji (defekt): obszary o obniżonym gromadzeniu znacznika (hipoperfuzji) są widoczne jako "zimne" ogniska. Kluczowe jest porównanie obrazów ze spoczynku i stresu w celu zróżnicowania charakteru ubytku.

3. Ocena ilościowa i parametry funkcjonalne 

Oprócz oceny wizualnej, nowoczesne oprogramowanie pozwala na analizę ilościową, która obiektywizuje wynik: 

• mapy polarne (bull's-eye plots): są to dwuwymiarowe reprezentacje trójwymiarowego obrazu lewej komory, które pozwalają na precyzyjne zlokalizowanie i określenie rozległości ubytków perfuzji,
• wskaźniki perfuzji: oprogramowanie oblicza wskaźniki takie jak SSS (Summed Stress Score), SRS (Summed Rest Score) i SDS (Summed Difference Score). Wysoka wartość SDS wskazuje na duży obszar niedokrwienia, co jest związane z gorszym rokowaniem. 

Ocena funkcji serca (Gated SPECT) – synchronizacja akwizycji obrazów z zapisem EKG (tzw. "bramkowanie") pozwala na ocenę parametrów hemodynamicznych: 

4. Znaczenie kliniczne i wskazania terapeutyczne 

Kompleksowa interpretacja wyniku scyntygrafii przez specjalistę medycyny nuklearnej dostarcza kluczowych informacji klinicznych: 

• diagnoza i lokalizacja: potwierdza lub wyklucza obecność choroby niedokrwiennej serca oraz wskazuje, która tętnica wieńcowa jest prawdopodobnie odpowiedzialna za niedokrwienie. 
• ocena ryzyka: rozległość i głębokość odwracalnego niedokrwienia są silnymi predyktorami przyszłych zdarzeń sercowych, takich jak zawał serca czy zgon sercowy. Pacjenci z dużym obszarem niedokrwienia należą do grupy wysokiego ryzyka. 
• kwalifikacja do leczenia: wynik badania pomaga w podjęciu decyzji o dalszym postępowaniu.

Wskazania do wykonania scyntygrafii mięśnia sercowego

Wskazania do scyntygrafii serca obejmują szeroki wachlarz schorzeń i sytuacji klinicznych, w których istnieje podejrzenie upośledzenia ukrwienia mięśnia sercowego lub jego funkcji. Najczęściej badanie jest zalecane u pacjentów po zawale serca, celem oceny rozległości uszkodzenia i rokowania. Jest także stosowane w diagnostyce choroby niedokrwiennej serca, zwłaszcza gdy wyniki innych badań nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Ponadto scyntygrafia bywa używana do oceny skuteczności przeprowadzonych zabiegów rewaskularyzacyjnych, takich jak angioplastyka czy by-pass wieńcowy, oraz do monitorowania przebiegu przewlekłej niewydolności serca. Inne wskazania obejmują diagnozowanie stanów zapalnych mięśnia sercowego, potencjalnych tętniaków oraz dysfunkcji pochodzenia metabolicznego. 

Przeciwwskazania do wykonania scyntygrafii serca

Chociaż scyntygrafia serca jest badaniem względnie bezpiecznym, istnieją pewne przeciwwskazania do scyntygrafii serca, które należy uwzględnić przed jej przeprowadzeniem. Bezwzględnym przeciwwskazaniem jest ciąża, gdyż promieniowanie niesione przez radioizotopy może negatywnie wpłynąć na rozwijający się płód. Niebezpieczne jest także karmienie piersią w czasie tuż po badaniu, gdyż materiał izotopowy może zostać przeniesiony przez mleko matki. Względne przeciwwskazania obejmują uczulenie lub reakcje alergiczne na stosowane radiofarmaceutyki oraz poważne stany kliniczne, które uniemożliwiają podanie dożylnych środków lub pozostanie w bezruchu przez wymaganą do badania część czasu. Decyzję o wykonaniu badania scyntygraficznego zawsze podejmuje lekarz, biorąc pod uwagę indywidualne ryzyko i korzyści dla pacjenta.

Scyntygrafia serca – najczęściej zadawane pytania

Jak przygotować się do scyntygrafii serca?

Scyntygrafia serca wymaga odpowiedniego przygotowania, które obejmuje poinformowanie lekarza o stosowanych lekach, chorobach współistniejących oraz ocenę stanu ogólnego pacjenta, a także odpowiednie przygotowanie organizmu. Zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego na dobę przed badaniem oraz powstrzymanie się od spożywania kofeiny i innych stymulantów na kilka godzin wcześniej, gdyż mogą one wpłynąć na dokładność wyników. Pacjent powinien też zgłosić wszelkie uczulenia czy reakcje na kontrasty lub radiofarmaceutyki.

Czy scyntygrafia serca jest szkodliwa dla organizmu?

Stopień narażenia na promieniowanie w trakcie scyntygrafii jest minimalny i zazwyczaj bezpieczny dla większości pacjentów. Dawka używana w tym badaniu jest starannie dobrana tak, aby zapewnić jak najmniejsze ryzyko negatywnych skutków, przy jednoczesnym zachowaniu wysokiej jakości obrazów diagnostycznych. Dla osób szczególnie wrażliwych, takich jak kobiety w ciąży czy dzieci, ryzyko jest większe, dlatego badanie przeprowadza się wyłącznie w sytuacjach absolutnej konieczności. 

Czego nie wolno po scyntygrafii serca?

Po wykonaniu scyntygrafii dobrze jest unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz szczególnie chronić się przed bliskim kontaktem z osobami wrażliwymi na promieniowanie przez kilka godzin. Zaleca się także zwiększenie podaży płynów, co pomaga szybciej usunąć radioizotopy z organizmu. Pacjent powinien powstrzymać się od spożywania alkoholu i stosowania leków niewskazanych przez lekarza. 

Jakie choroby wykrywa scyntygrafia serca?

Technika ta umożliwia przede wszystkim wykrycie choroby niedokrwiennej serca oraz ocenę zawału mięśnia sercowego, w tym rozległości i stopnia uszkodzenia tkanki sercowej. Ponadto pozwala na identyfikację stanów zapalnych, ocenę funkcji mięśnia sercowego w przebiegu niewydolności, a także monitorowanie skuteczności leczenia rewaskularyzacyjnego. 

Co należy pić po scyntygrafii serca?

Po badaniu zaleca się spożywanie obfitej ilości wody lub innych niealkoholowych płynów, co sprzyja szybszemu wypłukaniu radioaktywnych substancji z organizmu i zmniejsza ich czas przebywania w tkankach. Płyny pomagają również w utrzymaniu prawidłowego nawodnienia, co jest istotne dla poprawy ogólnego samopoczucia po badaniu.