Starszy mężczyzna chwyta się za serce, odczuwając ból
Wojciech Glinicki

Niewydolność mięśnia sercowego – przyczyny, objawy, leczenie

Niewydolność mięśnia sercowego jest schorzeniem, które polega na rozregulowaniu głównej funkcji serca, czyli dostarczaniu należytej ilości krwi w określonym czasie do narządów. Skutkuje to zaburzeniem metabolizmu tkanek. Do najczęstszych objawów niewydolności serca należą duszności (także te nocne), obrzęki, męczliwość czy suchy kaszel. Leczenie niewydolności mięśnia sercowego ma na celu zmniejszenie objawów i częstości zaostrzeń choroby, a także poprawę jakości życia oraz obniżenie stopnia śmiertelności.

Niewydolność mięśnia sercowego oznacza, iż nie jest on w stanie pompować odpowiedniej ilości krwi do poszczególnych narządów. Wynika to najczęściej z uszkodzenia samego serca lub jego elementów – zastawek. Niewydolność serca prowadzi do powiększenia jam serca, zatrzymywania płynów w organizmie oraz zmian w układzie hormonalnym.

Co to jest niewydolność mięśnia sercowego?

Niewydolność serca to zespół objawów klinicznych, które są wynikiem wielu chorób sercowo-naczyniowych. Niewydolny mięsień sercowy nie jest zdolny do zapewnienia wystarczającego przepływu krwi zgodnie z aktualnym zapotrzebowaniem tkanek, co powoduje, że są one niedotlenione i niedostatecznie zaopatrzone w substancje odżywcze. Typy tego schorzenia dzieli się ze względu na czas trwania i szybkość narastania objawów, upośledzenie czynności hemodynamicznej serca oraz czy dotyczy ona lewej komory, prawej komory bądź obydwu jednocześnie.

Ze względu na czas trwania i szybkość narastania objawów wyróżnia się:

  • nagłą niewydolność serca,
  • przewlekłą niewydolność serca,
  • przemijająca niewydolność serca (np. w ostrej fazie zawału serca).

Biorąc pod uwagę czynność hemodynamiczną serca, wyróżnia się dwa typy tej dysfunkcji:

  • niewydolność serca skurczowa (ilość krwi tłoczonej do naczyń krwionośnych zmniejsza się lub zwiększa),
  • niewydolność serca rozkurczowa – nazywana również niewydolnością z zachowaną frakcją wyrzutową lewej komory.

Ze względu na objawy zastoju krwi wyodrębnia się 3 typy niewydolności serca:

  • obukomorowa,
  • lewokomorowa,
  • prawokomorowa.

Niewydolność mięśnia sercowego a zawał serca

Istnieje zasadnicza różnica między niewydolnością mięśnia sercowego a zawałem serca. Niewydolność serca jest chorobą postępującą, mogącą powodować wiele dolegliwości i bardzo utrudniać normalne funkcjonowanie. Natomiast zawał serca jest stanem nagłym, spowodowanym przez zamknięcie lub istotne zwężenie światła tętnicy wieńcowej, co prowadzi do niedotlenienia i w konsekwencji uszkodzenia mięśnia sercowego.

Należy podkreślić, że w wyniku zawału, gdy mięsień sercowy jest pozbawiony tlenu i składników odżywczych, może dojść do ostrej i przemijającej niewydolności serca. Dzieje się podobnie, gdy stan niedokrwienia trwa dłuższy czas. Wówczas może rozwinąć się niewydolność serca, która będzie z czasem postępować.

Powiązane produkty

Niewydolność mięśnia sercowego – przyczyny i czynniki ryzyka

Najczęściej niewydolność mięśnia sercowego spowodowana jest przez:

  • zawał mięśnia sercowego,
  • nadciśnienie tętnicze (wysokie ciśnienie krwi),
  • chorobę wieńcową (choroba niedokrwienna serca),
  • kardiomiopatie,
  • choroby zastawek serca.

Czynnikami ryzyka powstania niewydolności serca mogą być również inne choroby, takie jak: cukrzyca, nadczynność tarczycy, ciężka anemia (niedokrwistość), POChP czy otyłość. Niewydolność serca może się również rozwinąć po zapaleniu mięśnia sercowego.

Sprawdź, jakie leki i preparaty na serce i krążenie znajdziesz na DOZ.pl

Niewydolność mięśnia sercowego – objawy

Objawy niewydolności mięśnia sercowego są następujące:

  • duszność – początkowo podczas wysiłku, w późniejszej fazie uniemożliwiająca normalne funkcjonowanie, mogąca powodować również ból w klatce piersiowej,
  • obrzęki kończyn dolnych, najczęściej w okolicy kostek (w miarę postępowania niewydolności serca obrzęki mogą objąć całe kończyny dolne, mosznę oraz okolicę krzyżową),
  • szybkie męczenie się i brak sił,
  • orthopnoe – uczucie duszności pojawiające się po położeniu płasko, które mija po chwili od przyjęcia pozycji siedzącej lub stojącej,
  • napadowa duszność nocna – duszność, która pojawia się, gdy pacjent śpi w pozycji płaskiej, wybudzająca chorego ze snu, mija po około dwóch godzinach od przyjęcia pozycji siedzącej,
  • przyrost masy ciała,
  • suchy kaszel, niekiedy z odkrztuszaniem rdzawo podbarwionej wydzieliny,
  • zaburzenia rytmu serca.

Objawy mogą się różnić w zależności od tego, która komora jest niewydolna. I tak w przypadku lewokomorowej niewydolności serca wystąpią objawy ze strony układu oddechowego, gdyż dochodzi wtedy do zastoju w krążeniu płucnym. Chory może więc borykać się z dusznością, świszczącym oddechem, bezdechem sennym oraz spadkiem tolerancji wysiłku. Prawokomorowa niewydolność mięśnia sercowego prowadzi do zastoju w krążeniu żylnym. Powoduje to obrzęki kończyn dolnych, a także nykturię, czyli zwiększone oddawanie moczu w porze nocnej. Spowodowane jest to tym, że gdy chory znajduje się w pozycji leżącej, nadmiar płynu z nóg wraca do ustroju, co skutkuje zwiększeniem produkcji moczu. Niekiedy może również dojść do powiększenia się wątroby, a także powiększenia obwodu brzucha z powodu wodobrzusza oraz do poszerzenia żył szyjnych.

Niewydolność mięśnia sercowego – diagnostyka

W trakcie diagnostyki niewydolności mięśnia sercowego wykonuje się wiele różnych badań. Wstępnie lekarz przeprowadza badanie przedmiotowe oraz podmiotowe pacjenta, ocenia obecne dolegliwości, osłuchuje płuca oraz tony serca za pomocą stetoskopu. Kolejne przydatne badania diagnostyczne to RTG klatki piersiowej, które pozwala ocenić zastój w krążeniu płucnym oraz sylwetkę serca, a także elektrokardiogram (EKG), który pokazuje aktywność elektryczną serca i ocenę pod kątem zaburzeń rytmu serca czy przerostu przedsionków lub komór.

Kolejnym badaniem jest ocena serca pod kątem zaburzeń kurczliwości i ocena struktury mięśnia sercowego. W tym badaniu lekarz poddaje analizie sylwetkę serca oraz tzw. frakcję wyrzutową lewej komory (LVEF lub EF), która wyrażona jest w procentach. I tak na przykład w opisie badania „echo serca EF – 15%” będzie oznaczać, że serce jest wydolne w 15 procentach. Prawidłowa frakcja wyrzutowa wynosi ok. 60–65%. Diagnostykę można również poszerzyć o rezonans mięśnia sercowego, koronarografię, ocenę stężeń peptydów natriuretycznych we krwi (NT-proBNP) czy też biopsję mięśnia sercowego.

Niewydolność mięśnia sercowego – profilaktyka i leczenie

Leczenie niewydolności mięśnia sercowego ma na celu zmniejszenie objawów, poprawę jakości życia, zmniejszenie częstości zaostrzeń choroby oraz obniżenie śmiertelności. Leczenie przyczynowe ma za zadanie eliminację czynników, które niewydolność wywołały, np. leczenie operacyjne wad zastawkowych, leczenie zaburzeń rytmu serca oraz przywrócenie prawidłowego przepływu przez naczynia wieńcowe. Leczenie farmakologiczne obejmuje stosowanie leków z trzech grup: inhibitory konwertazy angiotensyny (ACEI), β-blokery, oraz antagoniści aldosteronu. Przy objawach przewodnienia (obrzęki obwodowe, zastój w krążeniu płucnym) w skojarzeniu z ww. grupami leków stosuje się leki moczopędne (diuretyki). Inne grupy preparatów, które są stosowane w niewydolności mięśnia sercowego, to iwabradyna, glikozydy naparstnicy, antagoniści receptora angiotensyny (ARB) oraz nowa generacja leków, dająca duże nadzieje, czyli inhibitory neprylizyny (ARNI).

Terapia może obejmować również leczenie inwazyjne, w którym stosuje się urządzenia wszczepialne.

  • Terapia resynchronizująca (CRT) – urządzenie składa się z 3 elektrod, które umieszcza się w sercu. Mają one za zadanie zapewnić prawidłową synchronizację skurczu komór, co poprawia skurcz serca. CRT może mieć funkcję stymulacji (CRT-P) lub defibrylacji (CRT-D).
  • Kardiowertery-defibrylatory (ICD) – niewydolności serca mogą niekiedy towarzyszyć zagrażające życiu komorowe zaburzenia rytmu serca. Urządzenie ciągle analizuje pracę serca, a w przypadku wystąpienia takich zaburzeń wysyła impuls elektryczny, który ma za zadanie przerwanie arytmii i przywrócenie prawidłowej pracy serca.

 Postępowanie niefarmakologiczne w terapii niewydolności mięśnia sercowego obejmuje:

  • ograniczenie podaży soli do 2–3 g na dobę,
  • ograniczenie spożywania płynów do 1,5–2 l na dzień,
  • codzienną umiarkowaną aktywność fizyczną (unikanie ćwiczeń izometrycznych),
  • ograniczenie spożycia alkoholu i palenia tytoniu,
  • szczepienia przeciw grypie i pneumokokom,
  • regularną kontrolę masy ciała,
  • unikanie podróży do miejsc gorących i wilgotnych, wysoko położonych,
  • unikanie stosowania niektórych leków, jak np. NLPZ (ibuprofen), glikokortykosteroidów, soli litu oraz innych.

W skrajnych przypadkach jedyną szansą na przeżycie chorego jest przeszczep serca, a w oczekiwaniu na operację można na pewien czas zastosować urządzenia wspomagające pracę lewej komory (LVAD). Roczny wskaźnik śmiertelności wynosi około 10–15%. Jeśli zaś dysfunkcja skurczowa lewej komory jest bezobjawowa, śmiertelność jest niższa i wynosi 5%.

  1. K. Knap, Niewydolność serca, „Medycyna Praktyczna” [online], https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/191351,niewydolnosc-serca, [dostęp:] 25.10.2022.
  2. J. Korewicki, Problemy i błędy w postępowaniu z chorymi z niewydolnością serca, „Choroby Serca i Naczyń”, nr 7(2) 2010.
  3. Wytyczne ESC dotyczące diagnostyki i leczenia ostrej i przewlekłej niewydolności serca w 2016 roku.
  4. D. Karasek, A. Kubica, W. Sinkiewicz i in., Epidemia niewydolności serca – problem zdrowotny i społeczny starzejących się społeczeństw Polski i Europy, „Folia Cardiologica Excerpta”, nr 3(5) 2008.
  5. J. McMurray, M. Pfeffer, Heart failure, „The Lancet”, nr 365(9474) 2005.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego – przyczyny, objawy, leczenie, żywienie przy WZJG

    Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG, colitis ulcerosa) jest rozlanym nieswoistym zapaleniem błony śluzowej odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, prowadzącym w niektórych przypadkach do powstania owrzodzeń. Należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit o niewyjaśnionej etiologii. Jak rozpoznać wrzodziejące zapalenie jelita grubego?

  • Łuszczyca paznokci – przyczyny, objawy, leczenie

    Łuszczyca jest przewlekłą zapalną chorobą skóry, przebiegającą z okresami remisji i zaostrzeń, na którą w Polsce choruje prawie milion osób. Choroba najczęściej występuje u rasy białej i w umiarkowanej strefie klimatycznej. Pierwsze objawy łuszczycy mogą wystąpić w dowolnym wieku, jednak zwykle pojawiają się we wczesnym okresie dorosłego życia lub później, około 50–60 roku życia. Łuszczyca charakteryzuje się występowaniem zmian chorobowych zarówno na skórze gładkiej, jak i na owłosionej skórze głowy, a także zmianami w obrębie płytek paznokciowych dłoni i stóp. W cięższych postaciach łuszczyca może również zająć stawy. Zmianom paznokciowym z reguły towarzyszą zmiany w obrębie skóry, chociaż zdarza się, że zmiany chorobowe obejmujące aparat paznokciowy wyprzedzają pojawienie się zmian skórnych nawet o dziesiątki lat.

  • Cytomegalia (CMV) – co to za choroba? Jakie są objawy?

    Cytomegalia jest chorobą wirusową, która wywoływana jest przez wirusa o nazwie Cytomegalovirus hominis, w skrócie CMV. Zakażenie wirusem cytomegalii jest bardzo szeroko rozpowszechnione, natomiast zdecydowana większość infekcji (ponad 99%) przebiega bezobjawowo i pacjent przez przypadek dowiaduje się, że w przeszłości przebył takie zakażenie. Jednak u płodów i noworodków ze względu na niedojrzałość układu odpornościowego, jak również u osób z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami odpowiedzi immunologicznej, cytomegalia może przebiegać w sposób ostry, a obraz choroby może być bardzo różny.

  • Zakrzepica – przyczyny, objawy, profilaktyka zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych i głębokich

    Zakrzepica (zakrzepowe zapalenie żył) polega na powstaniu w naczyniu żylnym zakrzepu w wyniku zaburzonego przepływu krwi. Nieleczona prowadzi do groźnych powikłań, m.in. do zatorowości płucnej. Wyróżnia się zapalenie żył głębokich i powierzchniowych. Jakie objawy daje zakrzepica i w jaki sposób się ją leczy? Czy istnieją sposoby na to, by jej zapobiec?

  • Nadżerka szyjki macicy (ektopia) – przyczyny, objawy, metody leczenia

    Termin „nadżerka szyjki macicy” oznacza ubytek błony śluzowej. Często jest on nieprawidłowo stosowany na określenie ektopii, która jest zupełnie innym schorzeniem. Rzekoma nadżerka szyjki macicy (tak brzmi inna nazwa ektopii) to zastępowanie nabłonka płaskiego, który fizjologicznie pokrywa tarczę szyjki macicy, nabłonkiem gruczołowym. Zazwyczaj nie daje ona żadnych objawów, a kobieta dowiaduje się o jej istnieniu podczas rutynowego badania ginekologicznego. Kiedy ektopia wymaga szerszej diagnostyki i leczenia? Jakie metody usunięcia „nadżerki” szyjki macicy stosuje się najczęściej?

  • Gastrolog – czym się zajmuje? Jakie choroby leczy?

    Lekarz gastroenterolog jest specjalistą w zakresie chorób układu pokarmowego. Gastrolog diagnozuje i leczy pacjentów z problemami gastrycznymi. Jakimi konkretnie dolegliwościami się zajmuje? Kiedy warto się do niego udać? Czy do gastrologa jest potrzebne skierowanie? Odpowiadamy.

  • Atak paniki – jak wygląda? Co robić, gdy się pojawia?

    Ataki paniki są jednymi z najczęściej występujących zaburzeń lękowych, tuż po zespole lęku uogólnionego oraz fobii społecznej. Objawiają się nagłymi napadami silnego lęku, którym towarzyszą symptomy, takie jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszności, nadmierne pocenie się czy strach przed śmiercią. Dowiedz się, w jaki sposób można sobie poradzić, gdy pojawia się atak paniki.

  • Czego nie można robić przy nadżerce szyjki macicy ? Jak postępować po jej usunięciu?

    Nadżerka szyjki macicy jest rozpoznaniem, które może usłyszeć wiele kobiet w gabinecie ginekologicznym. Warto podkreślić jednak, że określenie „nadżerka” używane jest najczęściej w nieprawidłowy i potoczny sposób. Czym jest nadżerka oraz jak postępować po zabiegu jej usunięcia?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij