Częstoskurcz nadkomorowy – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

1. Co to jest częstoskurcz nadkomorowy?
2. Przyczyny częstoskurczu nadkomorowego
3. Objawy częstoskurczu nadkomorowego i jego diagnostyka
4. Częstoskurcz komorowy a nadkomorowy – jakie są między nimi różnice?
5. W jaki sposób leczy się częstoskurcz nadkomorowy?

Co to jest częstoskurcz nadkomorowy?

Głównym elementem układu bodźcoprzewodzącego serca jest węzeł zatokowo-przedsionkowy. To on nadaje sercu „tempo” jego pracy poprzez wytwarzanie i rozprowadzanie w sercu impulsów elektrycznych. Powstający w węźle zatokowo-przedsionkowym impuls poprzez pęczek Hisa i jego odnogi dociera do komór serc, powodując ich skurcz

Niekiedy praca serca może być zbyt szybka i regularna bądź nieregularna. Mowa wtedy o arytmii serca. Jedną z takich arytmii jest częstoskurcz nadkomorowy. Częstoskurcz nadkomorowy (SVT, ang. Supraventricular Tachycardia) jest rodzajem zaburzenia rytmu serca. Serca bije wtedy bardzo szybko, często powyżej 100 uderzeń na minutę. Miejsce powstawania częstoskurczu nadkomorowego serca zlokalizowane jest powyżej pęczka Hisa, czyli powyżej komór, dlatego też określa się go mianem nadkomorowego.

Wyróżnia się następujące typy częstoskurczu komorowego:

• nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy węzłowy (AVNRT),
• częstoskurcz nawrotny przedsionkowo-komorowy (AVRT),
• częstoskurcz przedsionkowy (AT),
• jednoogniskowy (jednokształtny),
• wieloogniskowy (wielokształtny).

Pojęciem szerszym niż częstoskurcz nadkomorowy jest arytmia nadkomorowa, do której oprócz wyżej wymienionego częstoskurczu należy również trzepotanie i migotanie przedsionków. Częstoskurcz nadkomorowy może wystąpić również u dzieci. Schorzenie to może być groźne, gdyż gdy trwa długo (ponad połowę doby), może prowadzić do rozwoju niewydolności serca.

Przyczyny częstoskurczu nadkomorowego

Przyczyny częstoskurczu nadkomorowego mogą być różne.

Może być on wyzwalany przez:

• zaburzenia elektrolitowe,
• przedawkowanie leków,
• nadużywanie alkoholu i narkotyków,
• nadciśnienie tętnicze,
• chorobę niedokrwienną serca,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• różnego rodzaju infekcje (np. grypa),
• nadczynność tarczycy,

Czasami może być również wynikiem wrodzonej wady serca lub mieć inne podłoże wrodzone.

Największą część, około 90%, częstoskurczów nadkomorowych stanowi nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy węzłowy oraz częstoskurcz nawrotny przedsionkowo-komorowy. Proces ich powstawania polega na tzw. pobudzeniu zwrotnym, czyli mechanizmie opartym na pętlach w sercu, w których krążą impulsy elektryczne. Powoduje to, że serce jest pobudzane ciągle przez ten sam krążący bodziec, co przekłada się na przyspieszenie częstości pracy serca (wzrost tętna).

Pozostały procent częstoskurczów nadkomorowych stanowią częstoskurcze przedsionkowe. Powstają w wyniku automatyzmu komórek mięśnia sercowego, najczęściej na skutek ich niedotlenienia. Automatyzm komórek mięśnia sercowego (kardiomiocytów) polega na ich zdolności do samodzielnego pobudzania się i wytwarzania impulsów elektrycznych. Ten rodzaj częstoskurczu najczęściej pojawia się w wyniku zaburzeń elektrolitowych, nadużywania alkoholu, chorób tarczycy, serca lub płuc. Częstość występowania częstoskurczów nadkomorowych oscyluje w granicach 0,2–0,35%.

Objawy częstoskurczu nadkomorowego i jego diagnostyka

Częstoskurcz nadkomorowy może powodować następujące objawy:

• uczucie kołatania serca (nierówne, szybkie bicie serca, tzw. potykanie się serca),
• dyskomfort w klatce piersiowej,
• duszność,
• zawroty głowy,
• uczucie zmęczenia,
• omdlenie lub zasłabnięcie,
• oddawanie dużych ilości moczu w trakcie napadu lub po nim.

Warto nadmienić, że częstoskurcze nadkomorowe częściej dotyczą ludzi młodych, którzy nie cierpią na żadną chorobę serca. Objawy i ich nasilenie zależy głównie od częstości akcji komór, a także od obecności innej choroby serca oraz indywidualnej wrażliwości na arytmię.

Zmniejszyć ryzyko wystąpienia napadów częstoskurczu można poprzez:

• odpowiednie leczenie i kontrolowanie istniejących chorób (nadczynność tarczycy),
• korygowanie zaburzeń elektrolitowych,
• unikanie używek (zwłaszcza nadużywania alkoholu i narkotyków),
• stosowanie diety lekkostrawnej, tym samym zapobiegając wzdęciom.

Częstoskurcz nadkomorowy ciężko odróżnić „gołym okiem” od kołatania serca. Kołatanie serca jest odczuciem subiektywnym. Najczęściej spowodowane jest stresem lub zmęczeniem bądź spożywaniem zbyt dużych ilości kofeiny.

Badania, które pozwalają stwierdzić, czy mamy do czynienia z częstoskurczem nadkomorowym, to elektrokardiografia (EKG), EKG metodą Holtera lub badanie elektrofizjologiczne (EPS).

Częstoskurcz komorowy a nadkomorowy – jakie są między nimi różnice?

Różnica między częstoskurczem komorowym (VT, ang. Ventricular Tachycardia) a nadkomorowym polega na tym, że częstoskurcz komorowy powstaje poniżej pęczka Hisa i dotyczy komór serca.

Objawy powodowane przez te dwa częstoskurcze są generalnie takie same, jednak z powodu zbyt szybkiej akcji komór, a co za tym idzie – niedostatecznego pompowania krwi przez serce, mogą pojawić się tzw. mroczki przed oczami. Jednakże VT jest groźniejszą arytmią niż SVT, ponieważ może przejść w zagrażające życiu migotanie komór lub być tzw. częstoskurczem komorowym bez tętna, kiedy to w zapisie EKG widoczny jest częstoskurcz, ale serce nie generuje żadnego skurczu. Częstoskurcz komorowy dotyczy głównie osób z chorobą serca – najczęściej pojawia się w przebiegu zawału serca lub w chorobie niedokrwiennej serca.

W jaki sposób leczy się częstoskurcz nadkomorowy?

Leczenie częstoskurczu nadkomorowego zależy od wielu czynników, ale głównie opiera się na przyjmowaniu leków lub wykonaniu zabiegów, które mają za zadanie przerwanie arytmii. Leczenie stosuje się głównie tylko wtedy, kiedy częstoskurcz jest aktualnie obecny.

W leczeniu SVT stosuje się:

• leki zwalniające czynność serca podawane dożylnie (leki antyarytmiczne);
• czynności mające za zadanie zwiększenie napięcia nerwu błędnego, takie jak:
  • próba Valsalvy – wydech przy zamkniętej głośni, parcie na stolec;
  • masaż zatoki szyjnej – masaż nad wyczuwalną tętnicą szyjną, niekiedy może prowadzić do zbytniego zwolnienia akcji serca; nie można wykonywać tego manewru po dwóch stronach jednocześnie;
  • zanurzenie twarzy w zimnej wodzie lub wypicie lodowatej wody.

Jeżeli powyższe metody zawiodą, wykonuje się kardiowersję elektryczną. Jest to zabieg wymagający jednodniowego pobytu w szpitalu. Zabieg polega na podaniu leków dożylnych, po których pacjenta usypia, a kiedy śpi, lekarz umiarawia akcję serca impulsem elektrycznym.

Niestety niekiedy zdarza się, że powyższe działania nie przynoszą żadnego rezultatu i częstoskurcz nawraca. Wtedy można zastosować leczenie inwazyjne, czyli wykonać badanie elektrofizjologiczne (EPS) w celu identyfikacji częstoskurczu oraz jednoczasowo przeprowadzić ablację, która polega na zniszczeniu w sercu struktur odpowiedzialnych za generowanie zaburzeń rytmu serca za pomocą fal radiowych (ablacja RF) lub zimna (krioablacja). Ablacja jest jedynym zabiegiem, który gwarantuje całkowite wyleczenie i pozbycie się raz na zawsze problemu częstoskurczu, a jej skuteczność wynosi ponad 90% i ciągle rośnie.