Nadczynność tarczycy – przyczyny, objawy, badania, leczenie hipertyreozy
Katarzyna Makos

Nadczynność tarczycy – przyczyny, objawy, badania, leczenie hipertyreozy

Nadczynność tarczycy występuje, gdy gruczoł produkuje zbyt dużą ilość hormonów: tyroksyny (tetrajodotyronin) – FT4 i trijodotyroniny – FT3. Przyczyn takiego stanu może być kilka, najczęściej są to choroba Gravesa-Basedowa, wole toksyczne (guzkowe), zapalenie tarczycy, rzadziej rak tarczycy. Jakie są objawy nadczynności tarczycy? Jakie badania należy wykonać, aby zdiagnozować leczenie hipertyreozę?

Nadczynność tarczycy – charakterystyka 

Nadczynność tarczycy polega na nadmiernym wydzielaniu hormonów: tyroksyny i trijodotyroniny przez tarczycę. Częściej dotyczy kobiet, występuje u ok. 2% populacji. Dotychczas główną przyczyną nadczynności w Polsce było wole guzkowe toksyczne, rozwijające się jako późny skutek niedoboru jodu, stanowiące częsty problem do lat 80.

Obecnie z powodu powszechnego jodowania soli kuchennej, a także suplementacji jodu w mieszankach mlekozastępczych dla dzieci, problem ten zanika, ustępując miejsca przyczynom autoimmunologicznym. 

Nadczynność tarczycy – przyczyny

Choroba Gravesa-Basedowa

Choroba Gravesa-Basedowa wywołuje tworzenie przez organizm swoistych przeciwciał przeciwko receptorowi TSH obecnemu na komórkach pęcherzykowych tarczycy. Powoduje to pobudzenie gruczołu do wydzielania hormonów, prowadząc do hipertyreozy, a u części chorych także powiększenia rozmiarów narządu i zwiększenia jego ukrwienia. W ponad 50% przypadków choroba występuje rodzinnie. 

Wśród innych czynników predysponujących do pojawienia się choroby upatruje się: stres, palenie tytoniu, estrogeny. U osób z chorobą Gravesa-Basedowa obecny jest też obrzęk przedgoleniowy, obrzęk paliczków (akropachia tarczycowa) i orbitopatia (wytrzeszcz oczu) wynikający z aktywacji komórek układu immunologicznego przeciwko receptorom TSH obecnych m.in. na fibroblastach oczodołów i w tkance podskórnej skóry. Choroba ta cechuje się nawrotowością z okresami zaostrzeń i remisji.

Wole guzkowe

Wole guzkowe toksyczne charakteryzuje się patologicznym rozrostem autonomicznej tkanki tarczycy w obrębie wola. Jest ona aktywna hormonalnie i wytwarza nadmierną ilość hormonów tarczycy niezależnie od poziomu TSH. Zazwyczaj rozwija się powoli z wola prostego i wola guzkowego nietoksycznego, które powstało w wyniku niedoboru jodu (niedobór jodu ->niedobór hormonów tarczycy -> wzrost TSH -> pobudzanie tarczycy do rozrostu). Jednak pod wpływem podaży dużej ilości jodu (np. w środkach kontrastowych) objawy nadczynności mogą pojawić się nagle. 

Inne przyczyny nadczynności tarczycy

Każde zapalenie tarczycy (bakteryjne, wirusowe, popromienne, choroba Hasimoto, polekowe zapalenie tarczycy) może przejściowo powodować nadczynność tarczycy na skutek uwalniania dużych ilości hormonów z uszkodzonych komórek gruczołu, prowadząc w efekcie końcowym do niedoczynności tarczycy. 

Podobny mechanizm obserwuje się przy uszkodzeniu mechanicznym tarczycy. Do nadczynności tarczycy wtórnie prowadzi nieprawidłowe działanie przysadki (nadmierna produkcja TSH, oporność przysadki na hormony tarczycy) oraz podwzgórza (nadmiar TRH). Zwiększone ilości T3 i T4 może produkować rak tarczycy (brodawkowaty, pęcherzykowaty), nowotwór jajnika (potworniak posiadający utkanie tkanki tarczycowej). Hormon β-hCG, wytwarzany przez kosmówkę w czasie ciąży lub przez komórki nabłoniaka kosmówki, jest podobny w budowie do TSH i może aktywować receptor dla TSH na komórkach tarczycy. 

Polecane dla Ciebie

Nadczynność tarczycy – objawy 

W przebiegu nadczynności tarczycy mogą wystąpić:

  • zaburzenia nastroju (drażliwość, niepokój, zaburzenia lękowe), 
  • pobudzenie psychoruchowe, 
  • zaburzenia koncentracji,
  • aksamitna w dotyku skóra – jest ona gładka, ciepła, z cechami nadpotliwości,
  • nadmierne wypadanie włosów, 
  • zwiększona łamliwość paznokci,
  • nadmierna męczliwość mięśni, 
  • zmniejszenie tolerancji wysiłku, 
  • łagodny wielomocz,
  • kołatanie serca,
  • duszność,
  • tachykardia, 
  • podwyższone ciśnienie tętnicze,
  • biegunki, 
  • spadek masy ciała nieadekwatny do zwiększonego apetytu. 

W badaniu przedmiotowym uwagę może zwrócić drobnofaliste drżenie rąk, języka, w rzucie tarczycy wole powodujące ucisk na drogi oddechowe. Jeśli rozwija się orbitopatia tarczycowa, to u chorego stwierdza się retrakcję powiek i zaburzenia widzenia. Poza tym pojawiają się dodatnie objawy Graefego, Kochera (opóźniony ruch powiek przy patrzeniu w dół i w górę), Mobiusa (zbaczanie jednej z gałek przy patrzeniu zbieżnym), Stellwaga (rzadkie mruganie). U kobiet mogą wystąpić zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn ginekomastia i problemy ze wzwodem.

Nadczynność tarczycy – diagnostyka 

Podstawą diagnostyki nadczynności tarczycy są badania laboratoryjne – badanie poziomu fT3 i fT4 (podwyższone, ale w nadczynności subklinicznej w górnej granicy normy) oraz TSH (w przypadku przyczyny pierwotnej tarczycowej TSH będzie obniżone, w nadczynności wtórnej podwyższone).

U chorych z nadczynnością tarczycy może być obecny zmniejszony poziom LDL, cholesterolu całkowitego, w morfologii granulocytopenia ze zwiększeniem limfocytów, eozynofilii, monocytów, zwiększenie fosfatazy zasadowej i wapnia. W EKG osób z nadczynnością gruczołu tarczowego można zaobserwować zaburzenia rytmu, przyspieszoną pracę serca. USG i scyntygrafia mogą być przydatne w badaniu wola i guzków autonomicznych tarczycy i określeniu ich aktywności hormonalnej. 

Nadczynność tarczycy – leczenie

Leczenie farmakologiczne polega na podaży leków przeciwtarczycowych (tyreostatyków), należących do grupy tionamidów. Najczęściej stosowanym jest preparatem jest tiamazol, lekiem II wyboru jest propylotiouracyl.

Leki te blokują syntezę hormonów tarczycy, poprzez zaburzenie przyłączania jodu do tyreoglobuliny i łączenia reszt jodotyrozynowych. Mają także działanie immunosupresyjne (przydatne w chorobie Gravesa-Basedowa). Ich efekt widoczny jest po 1-3 tygodniach leczenia. Poważniejsze skutki uboczne leków, będące wskazaniami do ich odstawienia, to: agranulocytoza, ostre zapalenie wątroby, zapalenie naczyń i zespół toczniopodobny. Mogą powodować zwiększenie masy ciała. 

Inne leki stosowane w celu zmniejszenie ilości T3 i T4 to: jod nieorganiczny w postaci płynu Lugola (tylko w przypadku przełomu tarczycowego), joheksol (jodowy środek cieniujący), węglan litu, nadchloran sodu/potasu (w nadczynności indukowanej jodem), GKS. Objawowo często podaje się β-blokery (propranolol) celem zmniejszenia objawów sercowo-naczyniowych, drżenia mięśni, retrakcji powiek. Skuteczną formą terapii jest leczenie jodem promieniotwórczym, który emituje promieniowanie niszczące komórki tarczycy, jego działanie ma ograniczony zasięg i wpływa tylko na tarczycę. Jego alternatywę stanowi wycięcie części lub całej tarczycy – bezwzględnym wskazaniem do operacji jest podejrzenie lub rozpoznanie guzka złośliwego. W leczeniu orbitopatii stosuje się przede wszystkim sterydy i napromieniowanie, leczenie operacyjne zarezerwowane jest do usuwania trwałych następstw wytrzeszczu.

Nadczynność tarczycy a ciąża

Nadczynność tarczycy w ciąży najczęściej spowodowana jest tyreotoksykozą ciążową oraz chorobą Gravesa-Basedowa. Tyreotoksykoza ciężarnych wynika z działania β-hCG produkowanego przez kosmówkę, zazwyczaj nie wymaga leczenia, u większości kobiet hormony tarczycy normalizują się ok.14-18 tygodnia ciąży. Rozpoznanie nadczynności w ciąży może być utrudnione – u kobiet fizjologicznie występuje tachykardia, zwiększona potliwość, szmer nad sercem, a także zmniejszenie TSH pod koniec 1 trymestru (pod wpływem wzrostu β-hCG) oraz zwiększenie całkowitej T4 (zwiększenie globuliny wiążącej tyroksynę). 

Nadczynność tarczycy może się wiązać w większym ryzykiem poronień, porodu przedwczesnego, urodzenia dziecka z niską masą ciała i zaburzeniami tarczycy. Lekiem pierwszego rzutu w I trymestrze (do 16 tygodnia) jest propylotiuracyl, potem tiamazol. 

Dieta przy nadczynności tarczycy     

Jak powinna wyglądać dieta przy nadczynności? Ze względu na zwiększony metabolizm u chorych z nadczynnością tarczycy i związany z tym spadek masy ciała, zalecane jest zwiększenie kaloryczności posiłków o średnio 20-30% (czyli o 350-500kcal) oraz podaży białka. Warto także w swojej diecie zwiększyć ilość antyoksydantów (wit. A, C, E) – zmiataczy wolnych rodników. Pozytywny wpływ mogą mieć też kwasy omega-3 (działanie neuroprotekcyjne, immunostymulujące), szczególnie bogate w niego są oleje roślinne, nasiona, ryby. Nadczynność tarczycy predysponuje do osteoporozy, dlatego należy suplementować wit. D i dostarczać organizmowi odpowiednią ilość wapnia. Nie należy przekraczać dziennej zalecanej dawki jodu (150 ug), warto także ograniczyć spożycie kofeiny. 

  1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2016, MP, Kraków 2016, s. 1269-1289.
  2. M. Rabijewski, Pierwsze kroki diagnostyczne i terapeutyczne przy objawowej nadczynności tarczycy, „Medycyna po Dyplomie” 2017, nr 4, s. 12-14.
  3. E. Szczepańska, M. Gietka-Czernel, H. Jastrzębska, Trudności w leczeniu choroby Gravesa-Basedowa, "Postępy Nauk Medycznych" 2017, t. 30, nr 12, s. 683-688.
  4. A. Hubalewska-Dydejczyk, Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży, "Endokrynologia Polska" 2011, t. 62, nr 4, s. 362-381.
  5. Karasek M., Lewinski A., Etiopathogenesis of Graves’ disease, “Neuroendocrinology Letters” 2003, t. 24, s. 161–166.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Rak żołądka – przyczyny, wczesne objawy, leczenie

    Podobnie jak większość nowotworów, rak żołądka rozwija się wiele lat, początkowo nie dając żadnych specyficznych objawów. Niestety, najczęściej rozpoznawany jest w stadium bardzo trudnym do wyleczenia, co w większości przypadków prowadzi do zgonu chorego. Kluczowa jest zatem szybka diagnostyka i wdrożenie skutecznej terapii. Jakie są wczesne objawy raka żołądka? Na co zwrócić uwagę?

  • Dializy – kiedy się je stosuje, jak długo, koszt, skutki uboczne

    Wprowadzenie terapii nerkozastępczej (potocznie dializ) było przełomowym osiągnięciem pozwalającym wydłużyć życie pacjentom z niewydolnością nerek. Najpowszechniej stosowana jest hemodializa, która wykorzystywana jest zarówno w przypadkach nagłego zachorowania, jak i w czasie leczenia przewlekłego.

  • HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie zakażenia wirusem HPV

    HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, ma ponad 120 typów, z czego część jest wysokoonkogenna. Human papilloma virus jest odpowiedzialny m.in. za raka szyjki macicy, gardła i krtani, prącia. HPV jest także przyczyną powstawania łagodnych zmian, takich jak kurzajki czy brodawki płciowe. Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego najczęściej dochodzi w trakcie stosunków seksualnych oraz przez kontakt z naskórkiem osoby zakażonej.

  • Aplazja szpiku kostnego – objawy, przyczyny, leczenie

    Aplazja szpiku kostnego, zwana również niedokrwistością aplastyczną lub anemią aplastyczną, to choroba, którą można podzielić na wrodzoną lub nabytą. Schorzenie może pojawić się nagle lub rozwijać się przez wiele miesięcy, nie dając przy tym żadnych specyficznych objawów.

  • Terapia dźwiękiem – na czym polega? Co leczy?

    Często mówi się o tym, że muzyka łagodzi obyczaje. Jest w tym wiele prawdy. Dźwięk od lat z powodzeniem wykorzystuje się w terapii osób dorosłych i dzieci. W Polsce terapia dźwiękiem zyskuje coraz większą popularność. Jak wpływa na organizm i psychikę? Co zrobić, aby zostać profesjonalnym terapeutą?

  • Felinoterapia, czyli… leczenie kotem

    Są puszyste, ciepłe i przyjemnie mruczą. Każdy, kto jest szczęśliwym posiadaczem kota, wie, że przebywanie w jego towarzystwie jest niczym balsam dla duszy – uspokaja zszargane nerwy, poprawia samopoczucie, a nawet pozytywnie wpływa na zdrowie. Nic w tym dziwnego, ponieważ zwierzęta te od lat wykorzystywane są w terapii wielu przypadłości.

  • Rak przełyku – przyczyny, objawy i leczenie

    Rak przełyku jest złośliwym nowotworem atakującym częściej mężczyzn niż kobiety. Lekarze są zgodni, że zdecydowana większość przypadków choroby wynika z prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym palenia papierosów i spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Jakie są objawy raka przełyku i jak się go leczy?

  • Czym jest diastema i jak ją leczyć?

    Diastema popularnie określana jest jako przerwa między zębami. To nie tylko cecha szczególna, a dla niektórych defekt lub dodatkowy atrybut urody, to także możliwa przyczyna zaburzeń funkcjonalnych. Przyczyny tego defektu mogą być różne. Nie zawsze wymaga leczenia. Diastema fizjologiczna obserwowana u dzieci z czasem zanika. Diastemy zamyka się przy pomocy aparatów ortodontycznych lub odbudowy estetycznej, np. przy użyciu licówek.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij