Witamina D dla dzieci – dawkowanie, objawy i skutki niedoboru

Witamina D jest hormonem steroidowym, który kontroluje wiele istotnych dla organizmu procesów. Dostarczenie jej (poprzez syntezę skórną oraz wraz z pożywieniem) jest szczególnie ważne w przypadku najmłodszych. Witamina D wpływa na układ kostny dzieci poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, działa immunomodulująco, podnosząc odporność i obniżając poziom cytokin prozapalnych, ma również działanie antykancerogenne oraz neuro- i kardioprotekcyjne. Jaką dawkę witaminy D podawać dziecku? Witamina D dla dzieci w kroplach, kapsułkach twist-off, sprayu czy tabletkach?

Witamina D dla dzieci – jakie funkcje pełni w organizmie witamina D?

Witamina D została odkryta w 1922 r. jako czwarta z kolei spośród witamin. Jest hormonem steroidowym i podobnie jak witaminy A, E i K, rozpuszcza się w tłuszczach. Wyróżnia się kilka jej postaci różniących się budową, pochodzeniem oraz aktywnością metaboliczną. 

Witaminę D można podzielić na:

1. Witaminę D endogenną – powstaje w naskórku i skórze właściwej (a dokładnie w błonach komórkowych keratynocytów i fibroblastów) pod wpływem promieniowania UVB z prekursora wit. D3, którym jest 7-dehydrocholesterol. W ten sposób powstaje cholekalcyferol (kalciol), który w wątrobie przekształcany jest do 25-hydroksy-cholekalcyferolu (kalcydiolu, 25(OH)D3). Ma on małą aktywność metaboliczną, ale jest przydatny do określania zasobów wit. D w organizmie ze względu na swoją stabilną budowę. Następnie w nerkach metabolizowany jest do 1α,25 dihydroksycholekalcyferolu (kalcytriol, 1α,25(OH)2D3). Proces ten zachodzi także komórkach przytarczyc, mięśniach gładkich naczyń krwionośnych, makrofagach. To najbardziej aktywna metabolicznie postać wit. D.
2. Witaminę D egzogenną – jest ona przyswajana z diety – cholekalcyferol (D3) pochodzenia zwierzęcego i ergokalcyferol (D2) obecny w roślinach, drożdżach i innych grzybach.

Działanie witaminy D (a dokładniej kalcytriolu) polega na aktywacji jądrowego i błonowego receptora VDR obecnego w różnych komórkach ludzkiego organizmu (m. in. kościach, nerkach, jelitach, mózgu, naczyniach krwionośnych, komórkach układu immunologicznego, a także komórkach nowotworowych). Poprzez pobudzenie VDR aktywuje ona transkrypcję różnych genów, prowadząc do powstania licznych białek o różnej funkcji w organizmie. To wszystko składa się na plejotropowe działanie wit. D. 

Witamina D pełni różne funkcje w ludzkim organizmie:

• regulacja gospodarki wapniowo-fosforanowej poprzez zmiany stężenia PTH (parathormon produkowany przez przytarczyce), wchłaniania wapnia i fosforu, metabolizmu kostnego
• aktywacja metabolizmu w tkance mięśniowej, wpływ na siłę mięśniową, wpływ na prawidłowe działanie układu immunologicznego, m.in. udział w produkcji defensyny i katelicydyny przez neutrofile, makrofagi, hamowanie nadmiernej odpowiedzi zapalnej, stymulacja szpiku, 
• działanie neuroprotekcyjne,
• działanie kardioprotekcyjne – regulacja wydzielania reniny, kurczliwości mięśnia sercowego,
• regulacja czynności wydzielniczej trzustki (insuliny),
• działanie przeciwnowotworowe – regulacja cyklu komórkowego i hamowanie podziału komórek nowotworowych.

Witamina D dla dzieci – jaki powinien być prawidłowy poziom witaminy D u dziecka? Kiedy wykonać badanie?

Poziom wit. D w organizmie dziecka najlepiej odzwierciedla oznaczenie poziomu 25(OH)D3 (kalcydiolu). Prawidłowy zakres mieści się między 30-50 pg/ml. Profilaktyczne przyjmowanie witaminy D jest zalecane u wszystkich dzieci w populacji ogólnej w dawce zależnej od wieku, masy ciała, pory roku.

Należą do niej pacjenci z: opóźnieniem psychoruchowym i nieprawidłowym wzrastaniem, zaburzeniami kostnymi (bóle kostne, osteomalacja, osteoporoza, nawracające złamania, wady postawy), zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej i układu endokrynologicznego, zaburzeniami wchłaniania (choroby jelit, mukowiscydoza), nawracającymi infekcjami, z chorobami neurologicznymi i mięśniowymi (padaczka, miopatie), z nadciśnieniem tętniczym, chorobami autoimmunizacyjnymi, chorobami wątroby i nerek. Kontrolne badanie poziomu 25(OH)D3 zaleca się też w przypadku stosowania dawek leczniczych w niedoborze witaminy D około 1-3 miesiące od wdrożenia terapii. 

Witamina D dla dzieci – niedobór

Niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do zmniejszenia wchłaniania wapnia (Ca) w jelitach i jego zmniejszonej reabsorpcji w nerkach. Niski poziom Ca we krwi aktywuje przytarczyce do wydzielania PTH, który zwiększa uwalnianie wapnia z kości przez osteoklasty. Jeśli taki stan utrzymuje się długotrwale, prowadzi to do zniszczenia tkanki kostnej i wystąpienia osteoporozy, osteopenii lub w skrajnym niedoborze – do krzywicy. Krzywica objawia się powiększeniem ciemiączek i ich opóźnionym zarastaniem, rozmiękaniem kości czaszki (objaw piłeczki pinpongowej), wydatnymi guzami czołowymi, pogrubieniem przyczepów chrzęsto-kostnych żeber, nasad kości, opóźnionym ząbkowaniem, koślawością lub szpotawością kolan, tężyczką, zaburzeniami rozwoju. 

Niedobór wit. D może prowadzić także do osłabienia siły mięśniowej, zmniejszenia wydzielania insuliny, nasilonej potliwości. Ze względu na regulację układu immunologicznego przez wit. D dzieci z jej niedoborem mogą częściej zapadać na infekcje, głównie dróg oddechowych. U osób z niedoborami witaminy D zaobserwowano zwiększone ryzyko rozwojów nowotworów jelita grubego, prostaty, jajnika, piersi, trzustki. 

Witamina D dla dzieci – dawkowanie. Jaki preparat z witaminą D3 dla dziecka wybrać?

Zalecane dawkowanie witaminy D u dzieci to:

• u noworodków donoszonych, wcześniaków urodzonych w 33-36 tygodniu ciąży i niemowląt do 6. miesiąca życia zalecana dawka wit. D wynosi 400IU/dobę (u dzieci karmionych mieszankami mlecznymi należy uwzględnić dawkę przyjęta wraz z pokarmem),
• u niemowląt w wieku 6-12 miesięcy witaminę D podaje się w dawce 400-600IU/dobę (i tez należy uwzględnić wit. D przyjętą z pokarmem),
• u zdrowych dzieci w wieku 1–3 lat suplementacja powinna opierać się na podawaniu cholekalcyferolu w dawce dziennej 600 j.m.;
• u dzieci w wieku 4.-10. rok życia w okresie od października do kwietnia zaleca się 600-1000IU/dobę,
• u nastolatków zalecana dawka wit. D to 1000-2000IU/dobę,
• w przypadku dzieci otyłych dawka wzrasta dwukrotnie (2000-4000IU/dobę) i podaje się ją przez cały rok. 

W przypadku dzieci ze stwierdzonym niedoborem wit. D, dawkę ustala się w zależności od wyników badań. Na rynku obecnie można znaleźć kilka preparatów zawierających witaminę D i mających status leku i dostępnych bez recepty (tzw. lek OTC). Warto zaznaczyć, iż w przeciwieństwie do suplementów, lek musi być dokładnie przebadany pod kątem skuteczności, składu i bezpieczeństwa. W aptekach znajdują się różne formy preparatów z wit. D dla niemowląt: krople, spraye, kapsułki wyciskane (twist-off), dla starszych dzieci można wybrać m.in. tabletki do ssania.

Przedawkowanie witaminy D objawia się hiperkalcemią, zwiększa ryzyko nefrokalcynozy i kamicy nerkowej.