Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy, badania, leczenie hipotyreozy
Katarzyna Makos

Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy, badania, leczenie hipotyreozy

Niedoczynność tarczycy (hipotyreoza) to stan, w którym  jeden z gruczołów dokrewnych – gruczoł tarczowy – nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów: trójjodotyroniny (fT3) i tyroksyny (fT4). Jedną z najczęściej występujących przyczyn niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, inne przyczyny to m.in. ostre i podostre zapalenie tarczycy, a także chirurgiczne usunięcie gruczołu. Jak objawia się niedoczynność tarczycy i  jak wygląda leczenie?

Niedoczynność tarczycy – charakterystyka schorzenia

Niedoczynność tarczycy to zespół objawów wynikających z niedoboru hormonów tarczycy (tyroksyny i trijodotyroniny). Choroba ta dotyczy najczęściej kobiet. Ze względu na etiologię wyróżnia się trzy postacie niedoczynności hormonalnej tarczycy: 

  • postać pierwotna (wynikająca z uszkodzenia/braku tkanki gruczołowej tarczycy), 
  • postać wtórna (na skutek braku wydzielania TSH z przysadki, który pobudza tarczycę do wydzielania hormonów), 
  • postać trzeciorzędowa (spowodowana brakiem TRH – hormonu podwzgórza regulującego pracę przysadki i pośrednio także tarczycy).

Niedoczynność tarczycy – przyczyny

Istnieje kilka przyczyn niedoczynności tarczycy, są to m.in.: choroba Hashimoto, zapalenia tarczycy o różnej etiologii, przedawkowanie leków przeciwtarczycowych 

Choroba Hashimoto

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest autoimmunologiczne, przewlekłe zapalenie tarczycy, zwane chorobą Hashimoto. Choroba Hashimoto wynika z zaburzonego działania układu immunologicznego i produkcji przeciwciał przeciwko enzymowi tarczycy – tyreoperoksydazie (anty-TPO) oraz przeciwko białku tarczycy tyreoglobulinie (anty-Tg) – przeciwciała te pobudzają limfocyty do niszczenia komórek tarczycy.

Przebieg choroby jest długotrwały, rzadko w chorobie Hashimoto pojawiają się ból czy tkliwość gruczołu, ale jeśli przebieg wyjątkowo jest zaostrzony, to przejściowo mogą się paradoksalnie ujawnić objawy nadczynności tarczycy, wynikające z uwolnienia dużej ilości hormonów z niszczonych komórek (tzw. hashitoxicosis). 

Zapalenia tarczycy

Istnieje kilka różnych podziałów zapaleń tarczycy: ze względu na przebieg kliniczny, obraz histologiczny, a także stan czynnościowy tarczycy. Ostry stan zapalny tarczycy występuje najczęściej w przebiegu zakażenia bakteryjnego, po napromienianiu gruczołu, na skutek działania leków (sole litu, amiodaron, pochodne difenylohydantoiny), przy urazach, traumatyzacji tkanek, np. po zbyt silnym badaniu palpacyjnym. Zapalenia podostre gruczołu tarczowego spowodowane są ziarniniakowym zapaleniem tarczycy, najprawdopodobniej o etiologii wirusowej (świnka, grypa, odra, mononukleoza, wirusy Coxackie itp.), z towarzyszącym bólem, obrzękiem gruczołu i gorączką. Ustępuje on samoistne, częściej dotyczy kobiet.

Innym przykładem podostrego zapalenia tarczycy jest poporodowe zapalenie tarczycy, występuje u ok. 5% kobiet. Pojawia się zazwyczaj w przeciągu roku od porodu, zwykle ma samoograniczający się przebieg. W grupie ryzyka znajdują się kobiety z cukrzycą typu 1, z obecnymi przed ciążą przeciwciałami anty-TPO, po przebytym poronieniu, depresją poporodową i dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób autoimmunologicznych tarczycy. 

Inne przyczyny niedoczynności tarczycy

Niedoczynność tarczycy może mieć tło jatrogenne na skutek wycięcia części lub całej tarczycy, przedawkowania leków przeciwtarczycowych, a także stosowania leków blokujących syntezę, uwalnianie, transport we krwi hormonów T3 i T4 (związki litu, nitroprysydek sodu, fenytoina, interferon alfa, nadchloran potasu, estrogeny, GKS, beta-adrenolityki, amiodaron). Do niedoczynności mogą prowadzić także niedoczynność przysadki oraz podwzgórza (guzy, zapalenie, uraz, martwica na skutek niedokrwienia – zespół Sheehana, inaczej poporodowa martwica przysadki), niedobór jodu, lecz również nadmiar jodu – jod utleniony do jodków unieczynnia enzym tarczycy (TPO). 

Niedoczynność tarczycy u noworodków i niemowląt może być spowodowana przez częściowy lub całkowity brak rozwoju gruczołu, wrodzoną niedoczynność tarczycy wywołaną zaburzeniami genetycznymi (defekty tyreoperoksydazy, tyreoglobuliny, dejodynazy itp.), niedoczynnością tarczycy u matki, nieleczoną w trakcie ciąży. Wśród rzadkich przyczyn można także wyszczególnić oporność receptorów tarczycy na TSH oraz oporność tkanek obwodowych na działanie tyroksyny i trijodotyroniny. 

Powiązane produkty

Niedoczynność tarczycy – objawy

Osoby z niedoczynnością tarczycy cechują się spowolnieniem metabolizmu organizmu, co obrazuje się:

  • nadmierną sennością, 
  • przyrostem masy ciała, 
  • gorszą koncentracją i zaburzeniami pamięci, 
  • depresją, 
  • łatwym marznięciem, ciągłym uczuciem zimna, 
  • zaparciami. 

Niedobór T4 i T3 powoduje także zmiany skórne – cera staje się zimna, blada, przesuszona, łuszcząca się na łokciach i kolanach, towarzyszy temu nadmierne wypadanie włosów (m.in. brwi), z towarzyszącym tzw. obrzękiem śluzakowatym w obrębie twarzy, powiek i rąk – z powodu zmniejszonego wydalania wody. Na skutek pogrubienia strun głosowych i powiększenia języka głos staje się matowy, niski, ochrypły. Objawy niedoczynności gruczołu tarczowego ze strony układu sercowo-naczyniowego to: bradykardia, niskie ciśnienie tętnicze, czasami powiększenie sylwetki serca w badaniach obrazowych. 

Chorzy z niedoczynnością tarczyc łatwiej się męczą, mają mniejszą siłę mięśniową, mogą u nich występować mononeuropatie, pogorszenie słuchu, prestezje. W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić anemię i dyslipidemie (wzrost LDL i TG), czasami hiponatremię. W zaawansowanej chorobie dochodzi do niewydolności serca, niewydolności oddechowej, wodobrzusza. W przypadku wrodzonej niedoczynności tarczycy bez wdrożonego leczenia może dochodzić do głębokiego upośledzenia umysłowego, głuchoty, zaburzeń układu nerwowego. U dzieci niedoczynność tarczycy może objawiać się zaburzeniami wzrastania.

Subkliniczna niedoczynność tarczycy

Subkliniczna niedoczynność tarczycy cechuje się brakiem występowania klinicznych objawów niedoczynności tarczycy oraz poziomem hormonów tarczycy w granicy normy. Jedyną nieprawidłowością mówiącą o zaburzeniu funkcjonowania tarczycy jest podwyższony poziom TSH – przysadka poprzez nadmierne wydzielanie TSH próbuje kompensacyjnie pobudzić tarczycę do wydzielania. 

Sprawdź, czy leki hormonalne na receptę, które przepisał Ci lekarz, znajdziesz na DOZ.pl

Niedoczynność tarczycy – diagnostyka

Podstawowym badaniem w diagnostyce niedoczynności tarczycy jest określenie poziomu TSH – stężenie hormonu tyreotropowego wzrasta w niedoczynności pierwotnej (także subklinicznej, bezobjawowej), a maleje w niedoczynności wtórnej i trzeciorzędowej. TSH przydatne jest również w przesiewowym teście noworodków w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy. 

Norma TSH u dorosłego wynosi 0,4-4,0 mIU/l, a w ciąży górna granica powinna być niższa niż 2,5mIU/l. U osób starszych, po 60. roku życia, górna granica jest wyższa –  <6 mIU/l. Poziom wolnych hormonów (fT3 – trójjodotyroniny, fT4 – tyroksyny) w niedoczynności jest obniżony. 

Inne badanie przydatne w badaniu różnicowym to: 

  • poziom TRH (czyli tyreoliberyny, hormonu uwalniającego tyreotropinę), 
  • przeciwciała anty-TPO (przeciwciała skierowane przeciwko antygenom tarczycy), 
  • anty-Tg (przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie), 
  • anty-TSHR (przeciwciała przeciwko receptorowi dla tyreotropiny), 
  • badanie jodochwytności tarczycy, 
  • USG tarczycy, 
  • biopsja cienkoigłowa i badanie histopatologiczne.

Niedoczynność tarczycy – leczenie

W przypadku choroby Hashimoto nie ma leczenia przyczynowego – można jedynie zastosować substytucyjną podaż lewoskrętnej tyroksyny, którą chorzy muszą zażywać do końca życia.

Lewotyroksyna to syntetyczny analog tyroksyny. Przyjmuje się ją rano, na czczo, 30-60 minut przed posiłkiem raz dzienne, o stałej porze. Zapalenia tarczycy o etiologii bakteryjnej są wskazaniem do włączenia antybiotykoterapii, zapalenia o innej etiologii zazwyczaj są samoograniczające się i wymagają jedynie leczenia objawowego. 

Niedoczynność tarczycy – dieta

Nie istnieje jedna uniwersalna dieta w niedoczynności tarczycy, zapewniająca spadek masy ciała i ustąpienie innych objawów, jednak na pewno powinna ona być oparta na zasadach prawidłowego odżywiania. Zalecenia dietetyczne powinny być dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta w zależności od jego wieku, płci, aktywności fizycznej, chorób współistniejących, zapotrzebowania energetycznego.

Podstawą są regularne posiłki, należy pamiętać przy tym, że niedobory białka, selenu, jodu, żelaza, cynku mogą nasilać niedobór hormonów tarczycy, dlatego bardzo restrykcyjne diety są przeciwskazane.

Bezzasadne jest także włączanie diety bezglutenowej czy bezmlecznej bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Chory z niedoczynnością tarczycy powinien natomiast uważać na pokarmy bogate w substancje wolotwórcze (goitrogeny), są to np.: soja, maniok, ciecierzyca, groch, kapusta, brukselka, orzeszki ziemne.

  1. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2016, MP, Kraków 2016, s.1289-1302.
  2. K. Lachowicz, M. Stachoń, E. Pałkowska-Goździk, E. Lange, Fizjologiczna aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”, t. 6, nr 2, s. 201-214.
  3. S. Hu, P. Rayman, Multiple nutritional factors and the risk of Hashimoto’s thyroiditis, “Thyroid” 2017, t. 27, s. 597-610.
  4. P. Caturegli, A. De Remigis, N. R. Rose, Hashimoto thyroiditis: clinical and diagnostic criteria, “Autoimmunity Reviews” 2014, t. 13(4-5), str. 391–397.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zatrucie pokarmowe – jak sobie pomóc? Co jeść i pić?

    Zatrucie pokarmowe i wynikające z niego objawy potrafią być bardzo uciążliwe i mogą przysporzyć wielu niedogodności. Z tego względu warto wiedzieć, jak sobie z nimi radzić. Ile trwa zatrucie pokarmowe oraz jak mu zapobiegać?

  • Kaszel palacza – objawy, co na niego stosować?

    Kaszel palacza powstaje w wyniku podrażnienia górnych dróg oddechowych przez substancje zawarte w dymie tytoniowym. Nikotynizm prowadzi do szeregu zmian zachodzących w drzewie oskrzelowym, które są reakcją na przewlekłą ekspozycję układu oddechowego na substancje toksyczne. Samo palenie jest również czynnikiem ryzyka rozwoju innych chorób takich jak nowotwory układu oddechowego czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.

  • Wszawica łonowa – jak z nią walczyć?

    Wszawicą (łac. Pediculosis) nazywamy zmiany skórne wywołane przez stawonogi – wszy ludzkie. Wyróżniamy wszawicę głowową, odzieżową i łonową. O ile głowowa dotyczy przede wszystkim dzieci (zarażenie ma miejsce w szkole i innych placówkach edukacyjnych), o tyle odmiana łonowa spotykana jest wśród dorosłych i występuje w okolicach intymnych. Charakteryzuje ją uporczywy świąd skóry, który występuje między innymi w okolicach wzgórka łonowego.

  • Choroby tropikalne – objawy, diagnostyka, szczepienia

    Choroby tropikalne pochodzą z rejonów charakteryzujących się klimatem sprzyjającym rozwojowi drobnych organizmów, czyli ciepłym i wilgotnym. W takich warunkach łatwo namnażają się zarówno chorobotwórcze bakterie, jak i wirusy. Szerzenie się chorób tropikalnych jest szczególnie łatwe w krajach o niskim poziomie higieny i słabych warunkach socjoekonomicznych. Przed wyjazdem warto sprawdzić, jakie choroby występują w rejonie świata, do którego się wybieramy.

  • Narkolepsja – czym jest? Objawy, przyczyny

    Narkolepsja dotyka głównie ludzi młodych w wieku 15-20 oraz 30-35 lat, a napady snu w ciągu dnia z reguły występują pod wpływem silnych emocji: radości, lęku czy stresu. Leczeniem zajmują się psychiatrzy lub neurolodzy i polega ono głównie na łagodzeniu objawów. Wielu specjalistów twierdzi, że narkolepsja często jest błędnie diagnozowana przez fakt, że w obecnych czasach duża część zdrowego społeczeństwa skarży się na nadmierną senność w ciągu dnia – stąd wielkie znaczenie ma dogłębna diagnostyka i uświadamianie społeczeństwa na temat tego, czym jest narkolepsja.

  • Częste oddawanie moczu (częstomocz) – przyczyny, leczenie

    Częstomocz jest przykrym schorzeniem dotykającym zarówno mężczyzn, jak i kobiety najczęściej w podeszłym wieku, ale zdarzają się także przypadki dzieci i młodych dorosłych borykających się z tą dolegliwością. Częstomocz może się pojawić m.in. przy chorobach ginekologicznych, urologicznych, nefrologicznych, psychicznych czy nawet onkologicznych. Przez to, że wiąże się z przymusem patologicznie częstego oddawania moczu, może stać się udręką dla pacjentów i mieć negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. Mimo że nie zawsze jest oznaką poważnej choroby, to warto zwrócić się o pomoc do specjalisty, który pomoże rozwiązać ten problem.

  • Zespoły mielodysplastyczne (MDS) – objawy, przyczyny, leczenie

    DNA organizmów żywych – choć wspaniale zaprojektowane – jest bardzo podatne na działanie mutagennych czynników zewnętrznych. Narażenie na różnorodne substancje chemiczne (np. benzen), metale ciężkie, nawozy sztuczne, dym tytoniowy, promieniowanie jonizujące i fale X używane w radioterapii znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia materiału genetycznego i zachorowania na nowotwór. W obecnych czasach unikanie czynników mutagennych jest praktycznie niemożliwe, toteż odsetek chorych na zespoły mielodysplastyczne i inne choroby nowotworowe będzie niestety coraz większy.

  • Pacjenci z migreną przewlekłą skorzystają z nowoczesnej terapii

    Dzięki staraniom, które poczyniło Polskie Towarzystwo Bólów Głowy, pacjenci uzyskali dostęp do nowoczesnej terapii migreny przewlekłej z wykorzystaniem m.in. botoxu (toksyny botulinowej) i dwóch przeciwciał monoklonalnych (erenumab i fremanezumab). Leczenie tymi preparatami będzie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Co trzeba zrobić i jakie warunki spełnić, aby wziąć udział w programie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij