Badania hormonalne- kiedy i jakie powinno się zrobić?

Zdarzają się różnego rodzaju sytuacje, w których układ endokrynologiczny przestaje działać w prawidłowy sposób i pojawiają się zaburzenia i odchylenia zarówno w produkcji poszczególnych hormonów, jak i w sposobie ich działania. 

Zatem kiedy powinno się zrobić badania hormonalne? Kiedy wykonać badanie poziomu hormonów?

Przede wszystkim badania hormonalne powinno się wykonać wówczas, kiedy istnieje podejrzenie nadczynności lub niedoczynności tarczycy. W takiej sytuacji powinno się oznaczyć zarówno poziom wolnych hormonów, czyli tyroksyny i trójjodotyroniny, które są produkowane przez same komórki tarczycy, jak i poziom TSH, czyli poziom hormonu tyreotropowego produkowanego przez przysadkę mózgową, którego funkcją z kolei jest regulacja wydzielania wolnych hormonów przez tarczycę. Po oznaczeniu poziomu tych wszystkich trzech hormonów lekarz jest w stanie stwierdzić czy nasza tarczyca pracuje prawidłowo. Jeśli na podstawie wyników badań oraz objawów klinicznych istniałoby podejrzenie nadczynności lub niedoczynności tarczycy, wtedy zajdzie potrzeba specjalistycznej konsultacji endokrynologicznej, w czasie której lekarz postawi już ostateczną, pewną diagnozę i zaleci dalsze postepowanie oraz dobierze właściwe leczenie.  

Jakie objawy mogą zatem sugerować nadczynność tarczycy? 

Nadczynność tarczycy jest to stan, w którym zazwyczaj poziom hormonów tarczycy jest wysoki, zaś poziom TSH jest niski. U pacjenta obserwowane są bardzo charakterystyczne objawy. Człowiek z nadczynnością tarczycy jest zwykle bardzo drażliwy, nerwowy, niespokojny. Ma problem ze skupieniem uwagi, co często uniemożliwia mu normalną pracę czy naukę. Poza tym chory skarży się na bezsenność, osłabienie i męczliwość mięśni. Skóra jest zazwyczaj zaczerwieniona, wilgotna, ciepła, pacjent bardzo się poci. Charakterystyczna jest także biegunka, utrata masy ciała oraz kołatania serca.

Jakie objawy będą sugerowały niedoczynność tarczycy? 

Typowe objawy niedoczynności tarczycy to senność, spowolnienie i zmniejszenie tolerancji wysiłku. Skóra chorych jest sucha, szorstka, zimna, włosy mają skłonność do wypadania, a paznokcie do łamania się. Pacjenci skarżą się na uczucie chłodu, zaparcia, przyrost masy ciała- bardzo często pacjenci z niezdiagnozowaną jeszcze niedoczynnością tarczycy dziwią się, że nie mogą zgubić zbędnych kilogramów pomimo naprawdę racjonalnej diety oraz aktywności fizycznej. Lekarz w badaniu często stwierdza tzw. obrzęk podskórny (obrzęk śluzowaty) - dochodzi do pogrubienia rysów twarzy, obrzęku powiek, dłoni. Poza tym zwolniona jest czynność serca, spłycone są oddechy, głos jest matowy, ochrypły.

Jakie zatem hormony należy oznaczyć kobieta, która nie może zjaść w ciążę?

Badanie poziomu hormonów powinny też wykonać kobiety, które starają się o dziecko i nie mogą zajść w ciąże przez rok pomimo regularnego współżycia bez zabezpieczenia. W takiej sytuacji kobieta w czasie kolejnej wizyty w gabinecie swojego ginekologa prowadzącego na pewno dostanie skierowanie na oznaczenie różnego rodzaju hormonów. Przede wszystkim na pewno zajdzie konieczność oznaczenia poziomu prolaktyny. Prolaktyna jest hormonem, który produkowany jest przez przysadkę mózgową. Zdarzają się niestety dość często sytuacje, w których prolaktyna jest produkowana w nadmiernej ilości. Wtedy też właśnie u kobiety mogą pojawić się problemy z zajściem w ciąże, jak również wtórny brak miesiączki, mlekotok czy też osteopenia i osteoporoza.

Ponadto, kobieta, która stara się wraz z partnerem o dziecko i nie może zajść w ciąże, powinna też oznaczyć u siebie poziomy hormonów płciowych. Zalicza się do nich folikulotropine, czyli FSH oraz lutropine, czyli LH, jak również estradiol i progesteron. Zarówno FSH, jak i LH, to hormony produkowane przez przysadkę mózgową. Są to tzw. gonadotropiny, które mają bardzo duży wpływ na regulacje cyklu miesięcznego, jak również wpływają one na produkcje zarówno estrogenów, jak i progesteronu przez żeńskie gonady płciowe, czyli jajniki. Estradiol i progesteron również odpowiedzialne są za regulacje i prawidłowy przebieg całego cyklu miesiączkowego. Przy problemach z zajściem w ciąże zawsze warto też oznaczyć jest poziom hormonów androgennych, czyli tych tzw. męskich hormonów płciowych. Zalicza się do nich przede wszystkim testosteron oraz dehydroepiandrosteron. Zaburzenia w ich produkcji u kobiety (ich nadmierne stężenie) mogą właśnie doprowadzić do problemów z zajściem w ciąże i do nadmiernego rozwoju męskich cech. U mężczyzn natomiast niedobór męskich hormonów płciowych doprowadza przede wszystkim do spadku libido i zaburzeń erekcji. 

Kiedy mężczyźni powinni oznaczyć poziom prolaktyny?

Czasami również mężczyźni powinni oznaczyć u siebie poziom prolaktyny. Jeśli mężczyzna obserwuje u siebie zaburzenia płodności i erekcji, jak również znaczny spadek libido i ginekomastie, czyli powiększenie się gruczołów piersiowych, wtedy zawsze warto pomyśleć o tym, że doszło u niego do wzmożonej produkcji prolaktyny.

Układ hormonalny jest układem, w którym można powiedzieć, że wszystkie elementy są ze sobą w pewnym stopniu połączone. Dlatego też bardzo czysto dzieje się tak, że jeśli jedno ogniowo zaczyna pracować w nieprawidłowy sposób, zaczyna wywierać to wpływ na kolejne elementy układu endokrynologicznego, które ze sobą ściśle współpracują, co z kolei będzie pociągało za sobą konsekwencje pod postacią różnie nasilonych objawów. Dlatego też wszystkie niepokojące objawy ze strony układu endokrynnego zawsze wymagają diagnostyki i leczenia, którym będzie kierował lekarz specjalista w dziedzinie endokrynologii, który ma duże doświadczenie w zajmowaniu się tego typu problemami.