Niedoczynność tarczycy u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Niedoczynność tarczycy u dzieci to stan, w którym gruczoł tarczowy nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów: trijodotyroniny i tyroksyny. Choroba może być wrodzona lub nabyta. Objawy niedoczynności tarczycy u dzieci to najczęściej: nadmierne zmęczenie, przyrost masy ciała, zaparcia, zahamowanie wzrostu. Jak wygląda diagnostyka i leczenie niedoczynności tarczycy u noworodków, niemowląt i starszych dzieci?

Niedoczynność tarczycy u dzieci – charakterystyka schorzenia

Niedoczynność tarczycy objawia się obniżonym stężeniem hormonów trijodotyroniny i tyroksyny, których produkcja i wydzielanie regulowane są przez oś podwzgórze-przysadka-tarczyca. Hormony tarczycy odgrywają istotną rolę już w życiu płodowym, biorąc udział w prawidłowym rozwoju i wzroście płodu oraz regulując metabolizm i dojrzewanie komórek na wczesnym etapie życia. Płód zaczyna produkować hormony tarczycowe między 10-12 tygodniem życia, a między 27-28 tygodniem ich stężenie jest ustabilizowane. Wcześniej (w kluczowym okresie rozwoju mózgu dziecka) są one w głównej mierze dostarczane przez łożysko od matki. Z tego powodu bardzo ważne jest odpowiednio wczesne leczenie i kontrola zaburzeń hormonalnych u kobiet ciężarnych z niedoczynnością tarczycy. 

Niedoczynność tarczycy u dzieci – przyczyny

Przyczyny niedoczynności tarczycy u dzieci to:

• zaburzenia rozwojowe – aplazja (brak) tarczycy, hipoplazja, ektopia; 
• zaburzenia genetyczne w produkcji, transporcie i metabolizmie tyroksyny; 
• niedoczynność spowodowana przeciwciałami matki; 
• obwodowa oporność na hormony tarczycy; 
• niedobór jodu; nadmiar jodu (środki kontrastowe, amiodaron, tyreostatyki przyjmowane przez matkę w ciąży);
• niedoczynność przysadki (uszkodzenie, niedorozwój przysadki, genetycznie uwarunkowana niedoczynność);
• zaburzenia funkcji podwzgórza – uraz, zakażenie, zaburzenia rozwoju, wady ośrodkowego układu nerwowego;
• choroby autoimmunologiczne (choroba Hashimoto), zapalenia tarczycy wirusowe, bakteryjne;
• uraz tarczycy.

Niedoczynność tarczycy u dzieci – objawy

Niedoczynność tarczycy u noworodka

Wrodzona niedoczynność tarczycy występuje u nowonarodzonych dzieci z częstością 1:3000-4000 tysiące urodzeń rocznie. W Polsce, dzięki przesiewowym badaniom noworodków, większość chorych dzieci jest diagnozowana we wczesnym okresie choroby i szybkie wdrożenie leczenia zapobiega znacznemu opóźnieniu i upośledzeniu psychorozwojowemu (tzw. kretynizm). We wczesnym etapie życia objawy mogą być znikome i ujawniać się dopiero po pewnym czasie, ze względu na działanie odmatczynej tyroksyny transportowanej przez łożysko (25-50% zapotrzebowania płodu). 

W wywiadzie okołoporodowym na zaburzenia tarczycy może wskazywać: ciąża przenoszona, słabe ruchy płodu w trakcie ciąży, wolna akcja porodowa. Noworodek z niedoczynnością tarczycy charakteryzuje się ospałością, obniżonym napięciem mięśniowym, ma problemy z ssaniem i zaparcia (co przejawiać się może opóźnionym oddaniem smółki), innym objawem może być przedłużająca się żółtaczka, przesuszona skóra, obniżona ciepłota ciała. Czasami może występować hipoglikemia, cechy dysmorfii (hiperteloryzm, obrzęk powiek, krótka szyja z niską linią owłosienia głowy, szerokie dłonie z krótkimi palcami, mikropenis). 

Niedoczynność tarczycy u niemowlaka

Niemowlę z niedoczynnością tarczycy, tak jak w przypadku noworodka, jest senne, mniej reaktywne, niechętnie ssie pokarm, ma obniżone łaknienie. Może występować opóźnione zarastanie tylnego ciemiączka (standardowo zarasta między 6-16 tygodniem życia), opóźnione ząbkowanie, przepuklina pępkowa, przerośnięty język, ochrypły głos, zmniejszona siła mięśniowa, bradykardia, pogorszenie słuchu, gorszy rozwój psychoruchowy i zaburzenia wzrastania (późniejsze osiąganie tzw. kamieni milowych). 

Niedoczynność tarczycy u starszych dzieci

Typowe objawy niedoczynności tarczycy u dzieci to:

• uczucie zimna, 
• bradykardia, 
• nadwaga, 
• pogorszenie pamięci i koncentracji, 
• senność, 
• zmęczenie, 
• osłabienie siły mięśniowej, 
• zaparcia, 
• łamliwe, suche włosy, 
• łuszcząca się skóra, 
• obrzęk śluzakowaty w obrębie twarzy. 

Często w przebiegu choroby Hashimoto pierwszym objawem u dzieci jest niedobór wzrostu. U nastolatków hipotyreoza może objawiać się opóźnieniem dojrzewania, a w przypadku ciężkiej niedoczynności pierwotnej – przedwczesnym wystąpieniem pokwitania (TSH w swojej budowie podobne jest do FSH i może wpływać na jego receptory, wywołując wzrost hormonów płciowych).

Niedoczynność tarczycy u dzieci – diagnostyka. Jaki powinien być poziom TSH u dzieci?

Zakres norm TSH oraz wolnej tyroksyny i trijodotyroniny różni się w zależności od wieku dziecka. Tuż po narodzinach ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na energię następuje wyrzut TSH do krwi, które osiąga w 30-60 minucie życia poziom 60-80 mIU/l, spadając w ciągu 24 godzin do poziomu ok 20 mIU/l. Podwyższone stężenie TSH (6-10 mIU/l) utrzymuje się do ok. 1 tygodnia życia noworodka, a między 1-4 tygodniem życia osiąga wartość 0,9-7,7 mIU/l. Poziom fT4 w tym okresie wynosi 7-16ug/ml. W wieku 5 lat TSH powinno mieścić się między 0,4-6,0 mIU/l, a w 14 r.ż. 0,4-5,0 mIU/l. 

Przesiewowe badanie noworodków w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy wykonuje się optymalnie między 4-5 dniem życia, najwcześniej po 48 h od narodzin. Z pięty pobrana jest krew na bibułę i oznaczany jest poziom TSH. Wynik prawidłowy to <12 mIU/l. 

Niedoczynność tarczycy u dzieci – leczenie

Leczenie niedoczynności tarczycy pacjentów pediatrycznych polega na suplementacji syntetyczną tyroksyną (T4). U dzieci do 3 roku życia należy włączyć terapię jak najszybciej. Lek podaje się na czczo (u młodszych dzieci między posiłkami), w jednej dawce rano, 30-60 minut przed posiłkiem. 

Wchłanianie tyroksyny obniżają: żelazo, wapń, leki zobojętniające pH żołądka. Dawka jest dobierana pod względem masy ciała i wieku dziecka, nasilenia objawów, wyjściowego poziomu fT4 i TSH. Leczenie przebiega pod kontrolą TSH, fT4, lekarz powinien też pamiętać o regularnej ocenie tempa wzrastania, rozwoju psychoruchowego i ocenie słuchu.