Niskorosłość – przyczyny i leczenie niedoboru wzrostu
Katarzyna Makos

Niskorosłość – przyczyny i leczenie niedoboru wzrostu

Niskorosłość to zahamowanie wzrastania, które najczęściej wynika z tzw. konstytucjonalnego opóźnienia wrastania i dojrzewania oraz uwarunkowań genetycznych i nie jest wówczas traktowane jako patologia. Niskorosłość może być jednak związana także z chorobami, np. niedoczynnością przysadki, niedoczynnością tarczycy czy zespołem Turnera. Jak leczy się niedobór wzrostu?

Czym jest niskorosłość? 

Niskorosłość jest zaburzeniem wzrastania, które zależne jest od czynników genetycznych, metabolicznych i hormonalnych. Do oceny wzrastania dziecka służą siatki centylowe – ocena ta polega na porównaniu wysokości (długości ciała) względem reszty populacji w zależności od wieku i płci. Niskorosłość rozpoznaje się, gdy dziecko znajduje się poniżej 3 centyla. Niepokojąca może być też zmiana krzywej wzrastania o co najmniej 2 kanały centylowe. 

W Polsce dostępne są nowe siatki OLAF/OLA dla dzieci w wieku 3-18 r.ż. (na podstawie badania populacji polskiej z lat 2007-2012 Centrum Zdrowia Dziecka), dla dzieci w wieku 0-5 r.ż. można zastosować siatki WHO (badanie populacji ogólnoświatowej). Można też stosować siatki centylowe przygotowane przez Niedźwiecką i Palczewską z 1999 r., obejmujące dzieci od 0-18 r.ż. Różnice pomiędzy tymi siatkami są niewielkie. Pomocne w ocenie rozwoju może być też obliczenie przewidywanej wysokości ostatecznej dziecka (tzw. wzrost docelowy), na podstawie wieku kostnego (RTG nadgarstka ręki niedominującej) lub wskaźnika średniej wysokości rodziców. Służą do tego odpowiednie wzory: u chłopców = suma wzrostu rodziców w cm/2 + 7,5 cm, u dziewczynek = suma wzrostu rodziców w cm/2 - 7,5 cm.  

Normy tempa wzrastania u dzieci: 

7 cm/rok 3. rok życia
6 cm/rok 3–4 rok życia
5 cm/rok 4–10 rok życia
4 cm/rok powyżej 10. roku życia u dziewcząt i powyżej12. roku życia u chłopców 

Niskorosłość – przyczyny 

Najczęstszą przyczyną niskiego wzrostu u dzieci jest niedożywienie białkowo-kaloryczne – nieodpowiednia dieta, choroby przewlekłe sprzyjające niedożywieniu (celiakia, nieswoiste zapalenia jelit, mukowiscydoza, choroby nerek, serca, przewlekłe infekcje). Zaburzenia wzrastania mogą występować także w przebiegu cukrzycy, chorób autoimmunologicznych, zaburzeń psychoemocjonalnych (silny, chroniczny stres) oraz w przypadku nadmiernego, długotrwałego wysiłku fizycznego.

W krajach rozwiniętych częściej wynika to z uwarunkowań genetycznych – rodzinnego niskiego wzrostu lub konstytucjonalnego opóźnienia wzrastania i dojrzewania (KOWD) – te warianty prawidłowego rozwoju można rozpoznać dopiero po wykluczeniu innych przyczyn organicznych.         

Niskorosłość – niedoczynność przysadki 

Przysadka mózgowa jest gruczołem dokrewnym będącym częścią mózgowia, produkuje hormony, tj. hormon wzrostu GH (somatotropina), TSH, ACTH, prolaktynę, FSH i LH, a także wydziela wazopresynę i oksytocynę. Niedoczynność przysadki może być wielohormonalna lub wybiórcza. Somatotropinowa niedoczynność przysadki prowadzi do zmniejszenia poziomu hormonu wzrostu we krwi i w efekcie do zaburzeń wzrastania. Przyczyna niedoczynności przysadki u dzieci w większości przypadków jest nieznana, u 25% chorych ma podłoże organiczne (u 50% z nich stwierdza się guzy OUN, 30% stanowi zaburzenia rozwojowe i dysplazja przegrodowo-oczna, inne to histiocytoza, białaczka, urazy itp.). 

Przy niedoborze hormonu wzrostu stwierdza się opóźnienie wieku kostnego, obniżony poziom GH (<10ng/ml) w co najmniej 2 testach stymulacyjnych (z klonidyną, insuliną, glukagonem, L-DOPĄ), zmniejszone IGF-1(należy do insulinopodobnych czynników wzrostu, produkowanych głównie przez wątrobę, które uczestniczą w regulacji przyrostu ciała na długość, ich synteza kontrolowana jest przez GH, a w okresie płodowym głównie przez hormony tarczycy). Przed testami stymulacyjnymi należy wykluczyć inne zaburzenia hormonalne (niedoczynność tarczycy i zaburzenia czynności kory nadnerczy –hiper i hipokortyzolemia).  

Niskorosłość – niedoczynność tarczycy 

Hormony tarczycy wpływają na proces wzrastania poprzez oddziaływanie na syntezę i wydzielanie GH, działanie IGF-1 oraz proliferację komórek chrząstki wzrostowej w kościach. Dzięki badaniom przesiewowym noworodków rzadko rozpoznaje się u dzieci w późniejszym wieku wrodzoną niedoczynność tarczycy. Częściej występuje w przebiegu choroby Hashimoto, która ma podłoże autoimmunologiczne. Poziom hormonów tarczycy (fT3 i fT4) regulowany jest przez TSH, który produkuje przysadka. W początkowej fazie pierwotnej niedoczynności tarczycy można zaobserwować zwiększenie TSH, zanim dojdzie do obniżenia hormonów tarczycy i wystąpienia nasilonych objawów (jest to tzw. subkliniczna postać). Oprócz niedoboru wzrostu u osób z niedoczynnością tarczycy można zaobserwować: zwiększenie masy ciała, senność, zaparcia, suchość skóry, wypadające włosy, złą tolerancję na zimno.  

Innymi zaburzeniami hormonalnymi, w przebiegu których dochodzi do zaburzeń wzrastania to hiperkortyzolemia (także egzogenna, w wyniku stosowania ogólnoustrojowych GKS), przedwczesne dojrzewanie płciowe (wzrastanie jest początkowo przyspieszone, dochodzi do przedwczesnego zarośnięcia nasad kostnych i zakończenia okresu wzrostowego), niedobór insuliny, nieprawidłowe działanie receptora dla GH (zespół Larona). 

Niskorosłość – zespół Turnera 

Zespół Turnera jest spowodowany brakiem jednego chromosomu X. Jest najczęstszą aberracją chromosomów płciowych i występuje z częstością 1:2500 dziewczynek. Można zaobserwować u nich wolne tempo wzrostu już we wczesnym dzieciństwie oraz brak skoku pokwitaniowego w okresie dojrzewania. Niektóre z dziewczynek wykazują objawy dysmorficzne w budowie ciała: krótka, płetwiasta szyja z nisko osadzoną linią włosów, hiperteloryzm, fałd skórny w wewnętrznym kącie oka, szeroko rozstawione brodawki sutkowe, skróconą IV kość śródręcza, nisko osadzone uszy, koślawość łokci i kolan, gotyckie podniebienie, mała żuchwa. Poza tym mogą występować wady serca (najczęstsza to dwupłatkowa zastawka aorty i koarktacja aorty), wady układu moczowego (nerka podkowiasta, zdwojenie UKM, ekotopowe ułożenie nerek itp.). Opóźnienie rozwoju intelektualnego obserwuje się w około 5 % przypadków. U większości chorych stwierdza się dysplastyczne jajniki, które są niewydolne, co objawia się opóźnionym dojrzewaniem, brakiem miesiączki i niepłodnością. Wśród innych zespołów genetycznych związanych z niskim wzrostem są: zespół Downa, zespół Noonan, dysplazje kostne (achondroplazja), progeria, choroby mitochondrialne, zespół Silvera-Russela, zespół Pradera-Willego.  

Powiązane produkty

Niskorosłość – leczenie 

W przypadku somatotropinowej niedoczynności przysadki (SNP) w leczeniu stosuje się rekombinowany ludzki hormon wzrostu. Oprócz SNP, leczenie rhGH objęte jest refundacją dla: przewlekłej niewydolności nerek, zespołu Pradera-Willego, zespołu Turnera oraz w przypadku dzieci urodzonych jako zbyt małych w stosunku do wieku ciążowego, nieosiągających powyżej 4 roku życia 3centyla. rhGH podaje się w warunkach domowych, 1 x dziennie wieczorem podskórnie za pomocą penów, dawkowanie jest zależne od rodzaju choroby. Terapię kontynuuje się zazwyczaj do zakończenia okresu wzrastania (czyli do osiągnięcia wieku kostnego: u dziewcząt 16 lat, u chłopców 18 lat). W przypadku niedoczynności tarczycy suplementuje się L-tyroksynę (1 x dziennie rano na czczo).  U dzieci z pierwotnym niedoborem IGF-1 podaje się rekombinowany IGF-1 podskórnie 2 x dziennie.  

  1. B. Kalina-Faska, E. Małecka-Tendera, Ł. Machnica, M. Wójcik, Niskorosłość w pytaniach i odpowiedziach,  Medycyna Praktyczna, wydanie specjalne 1/2019.  
  2. W. Kawalec, R. Grenda, M. Kulus (red.), Pediatria II, Warszawa 2018, s. 919-928 
  3. M. Hilczer, M. Szalecki, Zaburzenie wzrastania, „Medycyna Praktyczna” 2020, nr 04(130).
  4. P. Dziechciarz, Wystąpienie podczas Warszawskiej Jesieni Pediatrycznej XI Krajowej Konferencji Szkoleniowej, [materiały konferencyjne], Warszawa 2019. 
  5. M. Bozzola, C. Meazza, Growth hormone deficiency: diagnosis and therapy in children, “researchgate.net” [online], https://www.researchgate.net/publication/309012382_Growth_Hormone_Deficiency_Diagnosis_and_Therapy_in_Children, [dostęp:] 01.10.2016. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • ADHD u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

    ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) jest jednym z najczęstszych zaburzeń neurorozwojowych u dzieci. Do objawów pozwalających rozpoznać ADHD należą: nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji oraz impulsywność. Nieleczone ADHD prowadzi do rozwoju problemów emocjonalnych, trudności w funkcjonowaniu społecznym, do obniżenia osiągnięć w nauce oraz do problemów w kontaktach z rówieśnikami. Jak rozpoznać to zaburzenie i jak pomóc dziecku z ADHD?

  • Standardowe mleko modyfikowane. Co znajduje się w mleku dla niemowląt?

    Kiedy dziecko jest zdrowe, nie ma alergii i większych problemów z trawieniem, można podawać mu tzw. standardowe mleko modyfikowane odpowiednie dla jego wieku. Takie preparaty mają na rynku status tzw. środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. Ich skład jest regulowany prawem i ściśle nadzorowany. Dlaczego jednak takie mleko jest nazywane modyfikowanym i na czym te modyfikacje polegają? Jednym z głównych składników mleka modyfikowanego jest mleko krowie. Mleko krowie różni się od ludzkiego pod wieloma względami. Zawartość podstawowych składników odżywczych – tłuszczu, białka i węglowodanów – jest inna w każdym z nich.

  • Aspirator do nosa — jak używać ręcznego, a jak elektrycznego?

    U noworodków i niemowląt katar może stanowić znaczące zagrożenie, ponieważ dzieci do ok. 1 roku życia oddychają wyłącznie przez nos. Występująca u najmłodszych zalegająca wydzielina w nosku powstrzymuje oddychanie, jedzenie i picie. Dodatkowo nieusunięta wydzielina może prowadzić do powikłań w postaci stanów zapalnych w obrębie oka, ucha, oskrzeli lub płuc, co może stanowić zagrożenie dla zdrowia dziecka. Z pomocą przychodzą aspiratory do nosa, które można stosować u dzieci już od chwili narodzin. Są prostą, wygodną i bezpieczną metodą usuwania zalegającej wydzieliny u maluszka.

  • Wymioty u dziecka – przyczyny i skutki. Co robić, gdy dziecko wymiotuje?

    Ostatnio obserwujemy w Polsce gwałtowny wzrost liczby dzieci zgłaszających się do przychodni i szpitali z silnymi wymiotami. U dzieci wywoływane są one zwykle przez zakażenia wirusowe, bakteryjne, a także przez błędy dietetyczne. Co ma zrobić rodzic, gdy dziecko wymiotuje? Podpowiadamy.

  • Katar u dziecka – jak pomóc dziecku z katarem? Domowe sposoby na zatkany nos u dzieci

    Katar to częsta dolegliwość, która dotyka dzieci. Charakteryzuje się występowaniem wydzieliny w nosie oraz uczuciem niedrożności nosa. Do najczęstszych przyczyn nieżytu nosa u dzieci należą infekcje wirusowe oraz alergie. Przewlekły katar u dzieci może być objawem przerostu trzeciego migdałka lub chorób takich jak niedobory odporności czy mukowiscydoza. Podpowiadamy, co warto stosować na katar u dziecka.

  • Witamina D dla dzieci – dawkowanie, objawy i skutki niedoboru

    Witamina D jest hormonem steroidowym, który kontroluje wiele istotnych dla organizmu procesów. Dostarczenie jej (poprzez syntezę skórną oraz wraz z pożywieniem) jest szczególnie ważne w przypadku najmłodszych. Witamina D wpływa na układ kostny dzieci poprzez regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej, działa immunomodulująco, podnosząc odporność i obniżając poziom cytokin prozapalnych, ma również działanie antykancerogenne oraz neuro- i kardioprotekcyjne. Jaką dawkę witaminy D podawać dziecku? Witamina D dla dzieci w kroplach, kapsułkach twist-off, sprayu czy tabletkach?

  • Objawy, które powinny cię zaniepokoić. Nowotwory u dziecka

    Aż 60% rodziców nie wie, na jakie objawy powinni zwrócić uwagę, aby w porę wykryć potencjalne choroby nowotworowe u swoich dzieci. Z kolei aż 80% dzieci, u których zdiagnozowano chorobę nowotworową i w porę wdrożono leczenie, udaje się uratować. Na co zwrócić uwagę i co powinno zaniepokoić?

  • Jak podawać leki dziecku? Czopki, tabletki, inhalacje i syrop

    Podawanie leków dziecku w trakcie choroby to w wielu przypadkach nie lada wyzwanie. Warto jednak wiedzieć, w jaki sposób prowadzić domowe leczenie, aby było jak najskuteczniejsze. Jak podawać dziecku tabletki oraz co zrobić, aby inhalacja była jak najbardziej efektywna?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij