Jak dbać o prawidłową higienę snu dzieci? Podstawowe zasady zdrowego snu dziecka

Sen w przypadku dzieci jest konieczny do ich prawidłowego rozwoju. Jego jakość wpływa na niemal każdy aspekt funkcjonowania dziecka. Z tego względu tym bardziej niepokojące jest, że według statystyk zaburzenia snu, np. w postaci bezsenności, mogą dotyczyć nawet 20–30% małych dzieci. Jakie są zasady higieny snu dziecka oraz jaka w tym wszystkim jest rola rodziców?

1. Znaczenie higieny snu dziecka
2. Zasady higieny snu niemowlaka i starszego dziecka
3. Zdrowy sen dziecka i niemowlęcia – zapotrzebowanie
4. Spokojny sen i jakość snu – wyzwania
5. Bezpieczny sen dziecka
6. Rola rodziców w dbaniu o higienę snu

Znaczenie higieny snu dziecka

Przestrzeganie higieny snu jest kluczowe dla prawidłowego codziennego funkcjonowania dziecka, a także dla jego odpowiedniego i harmonijnego rozwoju. W ostatnim czasie ukazało się wiele publikacji naukowych na temat wpływu snu na procesy neurobiologiczne oraz występowanie niestabilności emocjonalnej i zaburzeń kontroli emocji. W przeciwieństwie do dorosłych dziecko niewyspane rzadko zasypia w nieodpowiednich momentach w ciągu dnia, może natomiast przejawiać nadmierną agresję, pobudzenie oraz trudności z radzeniem sobie ze swoimi emocjami. Przekłada się to także na większe problemy w nauce wśród nastolatków czy też ogólnie gorsze funkcjonowanie dziecka w trakcie dnia. Co więcej, sen ma również ogromny wpływ na zdrowie fizyczne, ponieważ wiele procesów zachodzących w ciele człowieka, np. związanych z układem hormonalnym, wykazuje cykl dobowy.

Zasady higieny snu niemowlaka i starszego dziecka

Prawidłowa higiena snu u dziecka ma ogromne znaczenie dla zachowania odpowiedniej jakości snu. Specjaliści z zakresu psychologii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży opracowali zalecenia mające na celu poprawę jakości i wydajności snu u dziecka. Wśród nich wymienia się m.in.:

• stałe godziny snu dziecka, bez względu na dzień tygodnia;
• unikanie ekspozycji na jasne światło w pokoju bezpośrednio przed snem – pokój dziecka przed snem powinien być zaciemniony;
• kategoryczny zakaz korzystania z urządzeń mobilnych przed snem oraz w łóżku;
• zadbanie o odpowiednią temperaturę w pokoju dziecka (optymalnie około 21 stopni);
• zaplanowanie stałych rytuałów przed snem takich jak kąpiel czy czytanie książek;
• korzystanie łóżka tylko w celu snu, a nie w celu nauki czy też odbywania kar;
• unikanie spania w miejscach innych niż sypialnia.

Stopniowe wprowadzanie wyżej wymienionych zasad w perspektywie czasu przynosi wymierne korzyści i pozytywnie wpływa na jakość snu dziecka.

Zdrowy sen dziecka i niemowlęcia – zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie na sen zmienia się wraz z wiekiem dziecka. Należy pamiętać, że każde dziecko jest wyjątkowe i niepowtarzalne, dlatego podane wartości nie są uniwersalne. Pokazują jednak w przybliżeniu, jakiej ilości snu dziecko potrzebuje w danym okresie życia:

• dzieci w wieku 4–12 miesięcy powinny przesypiać (łącznie z drzemkami) 12–16 godzin na dobę;
• dzieci w wieku 1–2 lat powinny przesypiać (łącznie z drzemkami) 11–14 godzin na dobę;
• dzieci w wieku 3–5 lat powinny przesypiać (łącznie z drzemkami) 10–13 godzin na dobę;
• zapotrzebowanie na sen u dzieci starszych wynosi średnio 9–10 godzin na dobę, bez konieczności drzemania w trakcie dnia.

Spokojny sen i jakość snu – wyzwania

Wszelkiego rodzaju zaburzenia snu w postaci parasomnii, a więc zachowań związanych z niezupełnym wybudzeniem dziecka, do których zaliczają się sennowłóctwo, jaktacje, koszmary senne oraz wybudzenia z dezorientacją, są stosunkowo częste wśród dzieci. Ocenia się, że parasomnie występują znacznie częściej u dzieci niż wśród dorosłych – przykładowo sennowłóctwo może pojawić się chociaż raz nawet u 40% dzieci. Przyczyny występowania tego typu zachowań u dzieci nie są do końca wyjaśnione, jednak zaobserwowano, że często mają podłoże dziedziczne i zwykle ustępują wraz z wiekiem. Mogą być także wyrazem stopniowego dojrzewania systemów odpowiedzialnych za regulację snu i czuwania. Nie bez znaczenia pozostają również czynniki zewnętrzne, takie jak sytuacje stresowe u dziecka, pobudzenie psychiczne, nieregularne pory kładzenia się spać czy deprywacja snu, czyli jego przerywanie.

Bezpieczny sen dziecka

Pokój dziecka i jego łóżko (bądź łóżeczko) powinny być przede wszystkim miejscem bezpiecznym bez względu na wiek dziecka. Specjaliści zwracają uwagę, że w miejscu snu dziecka nie powinny znajdować się zabawki, maskotki czy pluszaki, ponieważ ich obecność, szczególnie w łóżeczku noworodków i niemowląt, może istotnie przyczyniać się do zwiększenia ryzyka nagłej śmierci łóżeczkowej. Co więcej, spanie rodzica z dzieckiem w jednym łóżku znacząco zwiększa ryzyko nieszczęśliwego wypadku – może dojść do przypadkowego podduszenia malucha przez śpiącego, nieświadomego dorosłego. Ponadto zwierzęta domowe nie powinny mieć możliwości dostania się do łóżka dziecka, zwłaszcza w pierwszych miesiącach jego życia.

W przypadku noworodków i niemowląt nie powinno się również wykorzystywać poduszek, które odginają głowę w odcinku szyjnym kręgosłupa, gdyż ciało dziecka powinno pozostawać w jednej linii. Dziecko na początkowym etapie życia nie może również spać z twarzą skierowaną w stronę łóżka, czyli na brzuchu. Kategorycznie zabronione jest także narażanie dziecka na wpływ dymu tytoniowego.

Rola rodziców w dbaniu o higienę snu

Rodzice dziecka mają ogromny wpływ na jego sen. To w ich gestii leży zapewnienie maluchowi odpowiednich warunków do wypoczynku, a także przestrzeganie zasad higieny snu. Przykładem przemawiającym za tym twierdzeniem jest tzw. bezsenność behawioralna, którą dzieli się na bezsenność z braku dyscypliny oraz bezsenność warunkową.

Bezsenność behawioralna z braku dyscypliny pojawia się, gdy dziecko stawia opór przed położeniem się spać, a rodzice ulegają jego protestom, co skutkuje rozregulowaniem cyklu dobowego malucha. Bezsenność warunkowa wynika z powtarzających się zachowań, bez których dziecko nie jest w stanie usnąć, np. kołysanie, oglądanie bajki czy też obecność rodzica w łóżku. W obu przypadkach to rodzice odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu się nieprawidłowych nawyków w usypianiu dziecka. Chociaż przestrzeganie zasad higieny snu oraz pracowanie nad zdrowymi wzorcami snu nie zawsze jest proste, długofalowo przynosi pozytywne skutki zarówno dla dziecka, jak i dla pozostałych domowników.

Szukając w Internecie informacji na temat opieki nad dzieckiem, można się natknąć na wiele źródeł, które często przekazują niewłaściwe informacje. Z tego względu w przypadku problemów ze snem dziecka należy korzystać ze sprawdzonych źródeł lub zasięgnąć porady specjalistów, w tym lekarzy pediatrów czy psychologów dziecięcych.