Czasami zdarza się, że tarczyca zaczyna nieprawidłowo funkcjonować. Wtedy też pacjent wymaga diagnostyki, która pozwoli stwierdzić, jaka choroba tarczycy wywołuje zaburzenia w pracy narządu. W pierwszej kolejności pacjent w takiej sytuacji udaje się do endokrynologa, który palpacyjnie bada tarczycę, zleca oznaczenie poziomu hormonów, jak również często badanie usg, które uwidacznia, jak wygląda miąższ gruczołu. Jeśli na podstawie tych badań lekarz nie jest w stanie postawić diagnozy lub wyniki badań wzbudzają niepokój lekarza, wtedy zachodzi potrzeba wykonania biopsji tarczycy.
Tarczyca jest nieparzystym narządem wydzielania wewnętrznego, który położony jest w przednio-dolnej części szyi. Zbudowana jest z dwóch płatów bocznych połączonych ze sobą cieśnią. Płaty tarczycy składają się z miąższu, który ma w przewadze budowę pęcherzykową. Tarczyca jest bardzo dobrze unaczynionym narządem, zaopatrywana jest ona w krew za pośrednictwem tętnicy tarczowej górnej i dolnej oraz najniższej. Krew żylna odpływa z tarczycy natomiast za pomocą żyły tarczowej górnej, dolnej i najniższej. Tarczyca odpowiedzialna jest za produkcję hormonów: tyroksyny ( fT 4) oraz trójjodotyroniny ( fT3), jak również kalcytoniny. Kalcytonina odpowiedzialna jest za regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie. Istotnym składnikiem pozostałych dwóch hormonów jest jod, hormony te odgrywają dużą rolę w regulacji metabolizmu w organizmie, stymulują wzrost i rozwój, wywierają istotny wpływ na układ nerwowy. Praca tarczycy jest regulowana na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego przez oś podwzgórze - przysadka przez wydzielanie przez te dwa narządy hormonów: tyreoliberyny TRH oraz tyreotropiny TSH.
Czym jest biopsja tarczycy?
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa ( BACC) jest badaniem niezwykle przydatnym w diagnostyce chorób gruczołu tarczowego. Biopsja tarczycy polega na nakłuciu miejsca w tarczycy, które wzbudza niepokój. Biopsji gruczołu tarczowego nie wykonuje się "na ślepo", wykonuje się ją pod kontrolą badania USG, dzięki czemu można dokładnie zlokalizować zmianę, którą lekarz chce nakłuć. Za pomocą cienkich igieł w czasie badania pobiera się materiał z badanej zmiany, a następnie pobrany materiał poddaje się badaniu cytologicznemu.
Czy do biopsji tarczycy należy się specjalnie przygotować?
Nie, badanie nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania ze strony pacjenta. Do badania nie trzeba też być na czczo. Badanie jest zwykle niebolesne i nie stosuje się do jego wykonania żadnego znieczulenia. Biopsja tarczycy jest też badaniem bezpiecznym, po jej wykonaniu na szyi pacjenta mogą ewentualnie powstać niewielkiej wielkości siniaki.
W jakiej sytuacji wykonuje się biopsje tarczycy?
Biopsje gruczołu tarczowego wykonuje się wówczas, kiedy w badaniu palpacyjnym gruczołu tarczowego lekarz stwierdza obecność guzka. Ponadto, kiedy we wcześniej wykonanym badaniu usg, uwidoczni się wole wieloguzkowe lub też obecność guzków nieostro odgraniczonych od otaczającego je miąższu tarczycy, wskazane jest wykonanie biopsji. Także obecność innych zmian, które słabiej niż otaczający ją miąższ tarczycy odbijają fale ultradźwiękowe w badaniu usg (tzw. zmiany hipoechogeniczne) skłaniają lekarza do zalecenia pacjentowi biopsji gruczołu tarczowego. Wskazaniem do wykonania biopsji tarczycy jest też bolesność dotykowa albo zmieniona konsystencja powiększonej tarczycy.
Jakie choroby można zatem zdiagnozować wykonując biopsje tarczycy?
- Biopsja gruczołu tarczowego przede wszystkim umożliwia wykrycie procesu złośliwego i odwrotnie - czasami dzięki niej można stwierdzić, że zmiana, która wydawała się być zmianą złośliwą, jest niegroźna.
- Dzięki biopsji tarczycy można podjąć decyzje o ewentualnej operacji lub o jej zaniechaniu.
- Dzięki biopsji tarczycy możliwe jest też zdiagnozowanie niektórych typów zapaleń tarczycy.
- Biopsja gruczołu tarczowego umożliwia miedzy innymi zdiagnozowanie zmian złośliwych tarczycy, czyli nowotworów.
Jakie rodzaje raków tarczycy można wykryć?
- Raki zróżnicowane, do których zalicza się rak brodawkowaty i pęcherzykowy
Raka brodawkowatego diagnozuje się w około 50-60 % przypadków, zaś raka pęcherzykowego w 20-30 %. Raka brodawkowatego cechuje bardzo powolny miejscowy wzrost, dlatego też czasami jego przerzuty do węzłów chłonnych stwierdza się szybciej niż ognisko pierwotne nowotworu.
Stanowi on około 8% wszystkich nowotworów tarczycy. Wyróżnia się dwa rodzaje raków rdzeniastych tarczycy: postać występującą sporadycznie (85 % przypadków ), szczyt zachorowań przypada na 50-60 rok życia oraz postać występującą rodzinnie. Rak rdzeniasty występujący rodzinnie współistnieje zwykle z innymi nowotworami układu endokrynnego, tworząc tzw. zespól gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej (MEN). Należy pamiętać, że zaleca się wykonywanie przesiewowych badań genetycznych członków rodziny chorego z rakiem rdzeniastym tarczycy.
- Rak niezróżnicowany (anaplastyczny)
- Inne - mięsaki, chłoniaki, rak płaskonabłonkowy
Jak wygląda leczenie raków tarczycy?
W przypadku leczenia nowotworów tarczycy stosuje się leczenie skojarzone. Należy połączyć zabieg chirurgiczny z leczeniem izotopami promieniotwórczego jodu oraz radioterapię. Leczenie chirurgiczne polega na radykalnej tyreoidektomii (usunięcie całego gruczołu tarczowego), dodatkowo należy usunąć okoliczne węzły chłonne szyjne. Po usunięciu tarczycy każdy pacjent wymaga suplementacji tyroksyną, aby hamować nadmierne wydzielanie TSH przez przysadkę mózgową. Leczenie jodem promieniotwórczym polega na podawaniu dużych dawek izotopu jodu (I 131). Leczenie powtarza się do momentu wyeliminowania wszystkich miejsc gromadzących jod w badaniu scyntygraficznym. Stosowanie radioterapii jest natomiast szczególnie ważne w przypadku raka niezróżnicowanego.
Jak wygląda postępowanie pooperacyjne po usunięciu raka?
Każdy pacjent po usunięciu nowotworu musi podlegać systematycznej kontroli. Badania kontrolne należy wykonywać co 6 miesięcy. Lekarz prowadzący będzie regularnie zbierał wywiad dotyczący samopoczucia oraz będzie palpacyjnie badał miejsce po usunięciu tarczycy. Ponadto, trzeba będzie wykonywać badanie usg oraz badania laboratoryjne. Oznacza się też wskaźniki (markery) nowotworowe, zalicza się do nich tyreoglobulinę oraz kalcytoninę. Dzięki regularnym badaniom kontrolnym można szybko wychwycić ewentualne przerzuty i szybko włączyć właściwe dalsze postępowanie.