serce i stetoskop
Piotr Ziętek

Szmery w sercu u dzieci i dorosłych – przyczyny i diagnostyka

Szmery w sercu stanowią odgłos przepływającej krwi i mogą pojawić się nad różnymi częściami serca. Nie zawsze są groźne, lecz nie należy ich lekceważyć. Co może powodować szmery w sercu u dzieci i u osób dorosłych? Jak wygląda ich diagnostyka? 

Szmer to odgłos powstający w wyniku turbulentnego przepływu krwi. Podczas badania lekarskiego rutynowo osłuchuje się serce także pod kątem szmerów sercowych. Do ich wysłuchania potrzebny jest stetoskop. Bez niego odgłosy te są praktycznie niesłyszalne. Szmery na sercu pojawiają się często w przypadku wad zastawkowych. Szmery w sercu nie zawsze są groźne. Mogą się one pojawić w pewnych sytuacjach u całkowicie zdrowych osób. 

Szmery w sercu – skąd się biorą i co oznaczają? 

U zdrowych, dorosłych osób nad sercem słyszalne powinny być dwa główne tony serca. Są one efektem gwałtownego zamknięcia zastawek w sercu. Przepływ krwi w większości miejsc układu krwionośnego jest laminarny, a co za tym idzie, bezgłośny. Gdy płynąca krew napotka na przeszkodę lub szybkość jej przepływu gwałtownie wzrośnie, pojawiają się turbulencje, zawirowania. Stąd właśnie biorą się szmery. Mogą się one pojawić nad różnymi częściami serca.  

Szumy w sercu powstają w niektórych sytuacjach czysto fizjologicznie. Wówczas nie świadczą one o chorobie serca, a są spowodowane przyspieszonym przepływem krwi. Jest to przyczyną szmerów serca np. w czasie biegania.  

W ciąży zwiększa się tzw. rzut serca, co również może powodować szmery w sercu.  

Zwykłe przeziębienie, podobnie jak niektóre cięższe infekcje (takie jak grypa) również są przyczyną zwiększonej akcji serca. Z tego samego powodu szmery sercowe mogą się pojawić w nerwicy. U dzieci niektóre szmery w sercu są naturalne – zwłaszcza w okresie gwałtownego wzrostu.  

Przyczyny szmerów w sercu u dzieci i dorosłych 

Jest wiele przyczyn patologicznych szmerów serca. U dorosłych są to najczęściej wady zastawkowe serca.  

W sercu zdrowej osoby znajdują się cztery zastawki oraz cztery jamy przedzielone przegrodą międzyprzedsionkową i międzykomorową. Można się spotkać zarówno ze zwężeniem, jak i niedomykalnością zastawki. Zdecydowanie najczęściej występuje zwyrodnieniowe zwężenie zastawki aortalnej. Jest to choroba głównie zwyrodnieniowa, której częstość zachorowań rośnie z wiekiem. Czasami – wtórnie do niej lub do innych chorób krążenia – rozwija się niedomykalność zastawki mitralnej. 

Szmer w sercu może pojawić się, gdy krew napotyka zwężenie, w którymś z wielkich naczyń, jak ma to miejsce w przypadku koarktacji (tj. zwężenia) aorty. Krew przepływająca przez poszerzone naczynie, np. tętniaka aorty również może być przyczyną szmeru. 

Obydwie komory i obydwa przedsionki u zdrowych, dorosłych osób są przedzielone przegrodami. Ubytki w tych przegrodach powodują przecieki krwi pomiędzy danymi jamami serca, co też jest słyszalne jako szmer nad sercem. 

Niektóre wady serca mogące być przyczyną szumu nad sercem są charakterystyczne dla małych dzieci i niemowląt. Są one pozostałością po płodowym układzie krążenia. Fizjologicznie pozostałości krążenia płodowego powinny zaniknąć samoistnie. Przykładowo szmer serca nad tętnicą płucną u noworodka może być oznaką przetrwałego przewodu tętniczego.  

Jednymi z najczęstszych wrodzonych wad serca, które mogą powodować szmer sercowy u dzieci są ubytki w przegrodach międzyprzedsionkowej i międzykomorowej. 

Polecane dla Ciebie

Rodzaje szmerów sercowych 

Wyróżniamy różne rodzaje szmerów skurczowych. Są one charakteryzowane na podstawie kilku cech. Jedną z nich jest moment wystąpienia szmerów. Mogą być one skurczowe, rozkurczowe lub skurczowo-rozkurczowe w zależności od tego, w którym momencie pracy serca występują.  

Określa się również miejsce występowania szmeru sercowego. Standardowo do określenia jego lokalizacji wykorzystuje się cztery punkty. Są to miejsca osłuchiwania zastawki mitralnej, trójdzielnej, aortalnej i pnia płucnego. Fala akustyczna rozchodzi się wzdłuż naczynia, w którym znajduje się przyczyna szmeru. Dlatego też w pewnych wadach serca szmer może promieniować do różnych okolic. Przykładowo: w zwężeniu zastawki aortalnej stwierdza się promieniowanie szmeru do tętnic szyjnych.  

Określa się również głośność szmeru sercowego. Służy do tego sześciostopniowa skala Levine’a. Wg tej skali stopień 1/6 oznacza najcichszy możliwie słyszalny szmer, a stopień 6/6 – szmer słyszalny bez przykładania stetoskopu do klatki piersiowej.  

Dodatkowo wykonuje się różne manewry, które pomagają zróżnicować przyczyny szmeru. Niektóre na przykład są lepiej słyszalne podczas kucania, a inne, gdy pacjent leży na lewym boku. 

Diagnostyka szmerów serca 

Podstawą przy rozpoznaniu przyczyny szumów serca jest starannie przeprowadzony wywiad i dokładne badanie fizykalne. Samo osłuchiwanie serca pozwala z dużym prawdopodobieństwem określić np. rodzaj wady zastawkowej. W przypadku niektórych wad serca w badaniu EKG można zauważyć cechy wskazujące na przeciążenie lub przerost którejś z jam serca.  

Wtórne powiększenie lewej komory w zwężeniu zastawki aortalnej będzie także widoczne w standardowym zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej.  

Echokardiografia (UKG) jest złotym standardem w rozpoznaniu części wad przebiegających ze szmerem sercowym. Oprócz samego rozpoznania wady serca konieczne jest również określenie w jakim stopniu wpływa ona na funkcjonowanie mięśnia sercowego. Badanie UKG pozwala dokładnie ocenić rodzaj wady, wydolność serca, stopień powiększenia komór i przedsionków, a także wiele innych parametrów. Pozwalają one zdecydować, jak należy leczyć daną wadę serca. Najdokładniejszym badaniem stosowanym w tym celu jest rezonans magnetyczny. Jednak ze względu na ograniczoną dostępność nie jest aż tak często wykorzystywany.  

W diagnostyce chorób takich jak tętniak czy koarktacja aorty zastosowanie ma natomiast tomografia komputerowa z użyciem środka kontrastowego. 

Szmery w sercu – czy są groźne? 

Niektóre przyczyny szmeru w sercu takie jak koarktacja aorty, tetralogia Fallota czy ostre niedomykalności zastawki aortalnej lub mitralnej są groźne i prowadzą do stopniowo pogłębiającej się niewydolności serca.  

Jednak szmery w sercu nie zawsze świadczą o poważnej patologii. Istnieje wiele naturalnych przyczyn powodujących szmery w sercu. Niektóre wady zastawkowe, takie jak śladowa lub łagodna niedomykalność zastawki mitralnej, można stwierdzić u ponad połowy społeczeństwa. Większość z nich nie odczuwa w związku z tym żadnych objawów.

Niepokojące mogą być symptomy takie jak duszność, osłabienie, skłonność do obrzęków, powiększenie wątroby lub bóle w klatce piersiowej.  Wówczas warto zgłosić się do kardiologa. 

Niektóre wady serca występujące u dzieci ustępują samoistnie. Przykładowo ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej może zarosnąć do końca 1. roku życia. U dzieci niepokojące powinny być jednak takie objawy jak problemy z przyjmowaniem pokarmu, brak przybierania na wadze, sinica, osłabione napięcie mięśniowe czy powiększenie wątroby. 

  1. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska (red.), Pediatria, Warszawa 2013, 107-111, 392-409. 
  2. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, 24-25, 286-326. 
  3. A. R. Doshi, Innocent Heart Murmur, „Cureus”, nr 1-5 10 (12) 2018. 
  4. K. M. Smith, The innocent heart murmur in children, „Journal of Pediatric Health Care”, nr 11 (5) 1997. 
  5. J. De Backer, W. Budts, What a general cardiologist should know about adult congenital heart disease, „European Society of Cardiology [online], https://www.escardio.org/Journals/E-Journal-of-Cardiology-Practice/Volume-18/what-a-general-cardiologist-should-know-about-adult-congenital-heart-disease, [dostęp:] 31.03.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak powstaje nowotwór?

    Nowotwory są główną przyczyną zgonów na świecie. Szacuje się, że w Polsce choruje na nie ponad milion osób, a ok. 100 tys. umiera. Niestety, statystyki te z roku na rok są coraz mniej optymistyczne. Jak powstaje nowotwór? Czy da się zapobiec jego rozwojowi?

  • Krwawienie z odbytu – przyczyny, leczenie, powikłania

    Krwawienie z odbytu jest najczęściej objawem schorzeń, takich jak hemoroidy, szczeliny odbytu, nieswoiste zapalenie jelit, wrzody i rak jelita grubego. Zwykle krwawienie z odbytu można zauważyć na papierze toaletowym, w wodzie w muszli klozetowej lub w stolcu. Ważne jest, aby w momencie zauważenia problemu skontaktować się z lekarzem, ponieważ może to być oznaką poważnej choroby, która rozwija się w organizmie.

  • Czy można od urodzenia nie czuć bólu? Co to jest analgezja?

    Ból jest wpisany w ludzkie istnienie. Wbrew pozorom to zjawisko pozytywne, ponieważ informuje nas o zagrożeniach zdrowia, a nawet życia. Jednakże są ludzie, którzy nie są zdolni do odczuwania bólu, cierpią bowiem na analgezję wrodzoną.

  • Gorączka plamista Gór Skalistych – przyczyny, objawy, leczenie

    Dla przeciętnego Polaka gorączka plamista Gór Skalistych brzmi niezwykle egzotycznie. Nie da się ukryć, że choroba w Polsce jest bardzo rzadko spotykana. Zagrożenie jest jednak realne, zwłaszcza dla osób, które podróżują do Stanów Zjednoczonych.

  • Zatrucie nikotynowe – objawy, leczenie przedawkowania

    Objawy zatrucia nikotyną zależne są głównie od liczby wypalonych papierosów. Uznaje się, że aby doszło do wystąpienia zatrucia nikotynowego, konieczne jest przyjęcie w krótkim czasie ok. 4-8 mg nikotyny. Podstawą oczyszczania organizmu z nikotyny jest oczywiście rzucenie palenia papierosów. Większość nikotyny dostarczanej wraz z wypalanym papierosem wydalana jest niemal natychmiastowo przez nerki.

  • WZW C – przyczyny, objawy, czynniki ryzyka wirusowego zapalenia wątroby typu C

    Wirusowe zapalenie wątroby typu C (HCV) to choroba wywołana przez wirusa zapalenia wątroby typu C. Choroba ta jest często nazywana „cichym zabójcą”, ponieważ wczesne stadium infekcji często nie daje objawów, a osoba zakażona może przez wiele lat nie wiedzieć, że jest chora. Wirusowe zapalenie wątroby typu C może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak marskość wątroby, rak wątrobowokomórkowy i niewydolność wątroby, jeśli nie zostanie zdiagnozowane i leczone na czas. Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu C mogą obejmować zmęczenie, utratę apetytu, nudności i wymioty, bóle brzucha, ciemny mocz, żółtaczkę, świąd skóry czy bóle stawów.

  • Perforacja jelita – przyczyny, objawy, leczenie

    Perforacja jelita to bardzo poważne schorzenie, które wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Nieleczone może doprowadzić się śmierci. Jak rozpoznać przedziurawione jelito i co jest tego przyczyną? Jak wygląda leczenie i czy może się objeść bez interwencji chirurga?

  • Chłoniak – objawy, leczenie, rokowania i rodzaje nowotworu układu chłonnego

    Chłoniakiem określa się nieprawidłowy rozrost tkanki limfatycznej. Jednoznaczne wyjaśnienie pochodzenia chłoniaków i przyczyn ich występowania nadal pozostaje wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Podstawą leczenia wszystkich rodzajów chłoniaków jeast chemioterapia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij