serce i stetoskop
Piotr Ziętek

Szmery w sercu u dzieci i dorosłych – przyczyny i diagnostyka

Szmery w sercu stanowią odgłos przepływającej krwi i mogą pojawić się nad różnymi częściami serca. Nie zawsze są groźne, lecz nie należy ich lekceważyć. Co może powodować szmery w sercu u dzieci i u osób dorosłych? Jak wygląda ich diagnostyka? 

Szmer to odgłos powstający w wyniku turbulentnego przepływu krwi. Podczas badania lekarskiego rutynowo osłuchuje się serce także pod kątem szmerów sercowych. Do ich wysłuchania potrzebny jest stetoskop. Bez niego odgłosy te są praktycznie niesłyszalne. Szmery na sercu pojawiają się często w przypadku wad zastawkowych. Szmery w sercu nie zawsze są groźne. Mogą się one pojawić w pewnych sytuacjach u całkowicie zdrowych osób. 

Szmery w sercu – skąd się biorą i co oznaczają? 

U zdrowych, dorosłych osób nad sercem słyszalne powinny być dwa główne tony serca. Są one efektem gwałtownego zamknięcia zastawek w sercu. Przepływ krwi w większości miejsc układu krwionośnego jest laminarny, a co za tym idzie, bezgłośny. Gdy płynąca krew napotka na przeszkodę lub szybkość jej przepływu gwałtownie wzrośnie, pojawiają się turbulencje, zawirowania. Stąd właśnie biorą się szmery. Mogą się one pojawić nad różnymi częściami serca.  

Szumy w sercu powstają w niektórych sytuacjach czysto fizjologicznie. Wówczas nie świadczą one o chorobie serca, a są spowodowane przyspieszonym przepływem krwi. Jest to przyczyną szmerów serca np. w czasie biegania.  

W ciąży zwiększa się tzw. rzut serca, co również może powodować szmery w sercu.  

Zwykłe przeziębienie, podobnie jak niektóre cięższe infekcje (takie jak grypa) również są przyczyną zwiększonej akcji serca. Z tego samego powodu szmery sercowe mogą się pojawić w nerwicy. U dzieci niektóre szmery w sercu są naturalne – zwłaszcza w okresie gwałtownego wzrostu.  

Przyczyny szmerów w sercu u dzieci i dorosłych 

Jest wiele przyczyn patologicznych szmerów serca. U dorosłych są to najczęściej wady zastawkowe serca.  

W sercu zdrowej osoby znajdują się cztery zastawki oraz cztery jamy przedzielone przegrodą międzyprzedsionkową i międzykomorową. Można się spotkać zarówno ze zwężeniem, jak i niedomykalnością zastawki. Zdecydowanie najczęściej występuje zwyrodnieniowe zwężenie zastawki aortalnej. Jest to choroba głównie zwyrodnieniowa, której częstość zachorowań rośnie z wiekiem. Czasami – wtórnie do niej lub do innych chorób krążenia – rozwija się niedomykalność zastawki mitralnej. 

Szmer w sercu może pojawić się, gdy krew napotyka zwężenie, w którymś z wielkich naczyń, jak ma to miejsce w przypadku koarktacji (tj. zwężenia) aorty. Krew przepływająca przez poszerzone naczynie, np. tętniaka aorty również może być przyczyną szmeru. 

Obydwie komory i obydwa przedsionki u zdrowych, dorosłych osób są przedzielone przegrodami. Ubytki w tych przegrodach powodują przecieki krwi pomiędzy danymi jamami serca, co też jest słyszalne jako szmer nad sercem. 

Niektóre wady serca mogące być przyczyną szumu nad sercem są charakterystyczne dla małych dzieci i niemowląt. Są one pozostałością po płodowym układzie krążenia. Fizjologicznie pozostałości krążenia płodowego powinny zaniknąć samoistnie. Przykładowo szmer serca nad tętnicą płucną u noworodka może być oznaką przetrwałego przewodu tętniczego.  

Jednymi z najczęstszych wrodzonych wad serca, które mogą powodować szmer sercowy u dzieci są ubytki w przegrodach międzyprzedsionkowej i międzykomorowej. 

Powiązane produkty

Rodzaje szmerów sercowych 

Wyróżniamy różne rodzaje szmerów skurczowych. Są one charakteryzowane na podstawie kilku cech. Jedną z nich jest moment wystąpienia szmerów. Mogą być one skurczowe, rozkurczowe lub skurczowo-rozkurczowe w zależności od tego, w którym momencie pracy serca występują.  

Określa się również miejsce występowania szmeru sercowego. Standardowo do określenia jego lokalizacji wykorzystuje się cztery punkty. Są to miejsca osłuchiwania zastawki mitralnej, trójdzielnej, aortalnej i pnia płucnego. Fala akustyczna rozchodzi się wzdłuż naczynia, w którym znajduje się przyczyna szmeru. Dlatego też w pewnych wadach serca szmer może promieniować do różnych okolic. Przykładowo: w zwężeniu zastawki aortalnej stwierdza się promieniowanie szmeru do tętnic szyjnych.  

Określa się również głośność szmeru sercowego. Służy do tego sześciostopniowa skala Levine’a. Wg tej skali stopień 1/6 oznacza najcichszy możliwie słyszalny szmer, a stopień 6/6 – szmer słyszalny bez przykładania stetoskopu do klatki piersiowej.  

Dodatkowo wykonuje się różne manewry, które pomagają zróżnicować przyczyny szmeru. Niektóre na przykład są lepiej słyszalne podczas kucania, a inne, gdy pacjent leży na lewym boku. 

Diagnostyka szmerów serca 

Podstawą przy rozpoznaniu przyczyny szumów serca jest starannie przeprowadzony wywiad i dokładne badanie fizykalne. Samo osłuchiwanie serca pozwala z dużym prawdopodobieństwem określić np. rodzaj wady zastawkowej. W przypadku niektórych wad serca w badaniu EKG można zauważyć cechy wskazujące na przeciążenie lub przerost którejś z jam serca.  

Wtórne powiększenie lewej komory w zwężeniu zastawki aortalnej będzie także widoczne w standardowym zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej.  

Echokardiografia (UKG) jest złotym standardem w rozpoznaniu części wad przebiegających ze szmerem sercowym. Oprócz samego rozpoznania wady serca konieczne jest również określenie w jakim stopniu wpływa ona na funkcjonowanie mięśnia sercowego. Badanie UKG pozwala dokładnie ocenić rodzaj wady, wydolność serca, stopień powiększenia komór i przedsionków, a także wiele innych parametrów. Pozwalają one zdecydować, jak należy leczyć daną wadę serca. Najdokładniejszym badaniem stosowanym w tym celu jest rezonans magnetyczny. Jednak ze względu na ograniczoną dostępność nie jest aż tak często wykorzystywany.  

W diagnostyce chorób takich jak tętniak czy koarktacja aorty zastosowanie ma natomiast tomografia komputerowa z użyciem środka kontrastowego. 

Szmery w sercu – czy są groźne? 

Niektóre przyczyny szmeru w sercu takie jak koarktacja aorty, tetralogia Fallota czy ostre niedomykalności zastawki aortalnej lub mitralnej są groźne i prowadzą do stopniowo pogłębiającej się niewydolności serca.  

Jednak szmery w sercu nie zawsze świadczą o poważnej patologii. Istnieje wiele naturalnych przyczyn powodujących szmery w sercu. Niektóre wady zastawkowe, takie jak śladowa lub łagodna niedomykalność zastawki mitralnej, można stwierdzić u ponad połowy społeczeństwa. Większość z nich nie odczuwa w związku z tym żadnych objawów.

Niepokojące mogą być symptomy takie jak duszność, osłabienie, skłonność do obrzęków, powiększenie wątroby lub bóle w klatce piersiowej.  Wówczas warto zgłosić się do kardiologa. 

Niektóre wady serca występujące u dzieci ustępują samoistnie. Przykładowo ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej może zarosnąć do końca 1. roku życia. U dzieci niepokojące powinny być jednak takie objawy jak problemy z przyjmowaniem pokarmu, brak przybierania na wadze, sinica, osłabione napięcie mięśniowe czy powiększenie wątroby. 

  1. W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska (red.), Pediatria, Warszawa 2013, 107-111, 392-409. 
  2. P. Gajewski (red.), Interna Szczeklika 2015, Kraków 2015, 24-25, 286-326. 
  3. A. R. Doshi, Innocent Heart Murmur, „Cureus”, nr 1-5 10 (12) 2018. 
  4. K. M. Smith, The innocent heart murmur in children, „Journal of Pediatric Health Care”, nr 11 (5) 1997. 
  5. J. De Backer, W. Budts, What a general cardiologist should know about adult congenital heart disease, „European Society of Cardiology [online], https://www.escardio.org/Journals/E-Journal-of-Cardiology-Practice/Volume-18/what-a-general-cardiologist-should-know-about-adult-congenital-heart-disease, [dostęp:] 31.03.2020. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zawał serca – objawy, przyczyny, rozpoznanie, zapobieganie

    Zawał serca to jedna z głównych przyczyn zgonów wśród Polaków. Najbardziej charakterystyczny objaw zawału serca – silny, narastający ból w klatce piersiowej, utrzymujący się dłużej niż 20 minut – jest pilnym wskazaniem do wezwania pomocy medycznej.

  • Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, leczenie

    Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą, powodującą znaczne pogorszenie jakości życia. Początek choroby ma charakter skryty i przebiega skąpoobjawowo, utrudniając postawienie prawidłowego rozpoznania. Chorzy w toku trwania choroby często wymagają interwencji chirurgicznej z powodu powikłań jelitowych. Jak wygląda diagnostyka i terapia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna? Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu.

  • Stan podgorączkowy – czy i jak zmniejszać? Przyczyny

    Stan podgorączkowy, czyli sytuacja, kiedy temperatura ciała wynosi między 37 a 38 stopni Celsjusza, jest często wynikiem reakcji organizmu na infekcję lub stan zapalny. Niepewność, skąd się bierze i co oznacza, może budzić lęk, szczególnie gdy dotyczy osób w delikatnych okresach życia, takich jak ciąża, okres niemowlęcy czy rekonwalescencja po operacji. Czym jest stan podgorączkowy oraz jak i czy w ogóle go leczyć?

  • Łuszczyca – przyczyny, objawy i leczenie. Jak wygląda łuszczyca?

    Łuszczyca jest przewlekłą, zapalną chorobą autoimmunologiczną skóry, która charakteryzuje się występowaniem zmian o typie czerwonobrunatnej grudki pokrytej srebrzystą łuską. Do czynników ryzyka rozwoju łuszczycy zalicza się podłoże genetyczne oraz czynniki wyzwalające takie jak infekcje, stres, urazy czy palenie tytoniu.

  • Glista ludzka – objawy glistnicy. Rozpoznanie, badania, leczenie zakażenia glistą ludzką

    Glista ludzka to pasożyt z rodzaju nicieni bytujący w jelicie cienkim. Glistnica, czyli choroba wywoływana przez glistę ludzką, zaliczana jest do tzw. chorób brudnych rąk – do zarażenia glistą ludzką dochodzi bowiem najczęściej, gdy nie umyjemy rąk po kontakcie z ziemią bądź zjemy nieumyte warzywo czy owoc, na powierzchni którego znajdują się jaja glisty. Szczególnie narażone są na to dzieci. Objawy glistnicy to bóle brzucha, zaparcia i/lub biegunka, nudności, brak apetytu, a także duszności czy przewlekły ból gardła.

  • Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

    Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  • Szpiczak mnogi – przyczyny, objawy, leczenie

    Szpiczak mnogi należy do chorób krwi i szpiku kostnego. Chociaż nie ustalono dotychczas konkretnych przyczyn tej dolegliwości, tak bez wątpienia można powiedzieć, że do jej rozwoju przyczyniają się długotrwałe infekcje bakteryjne lub wirusowe, promieniowanie jonizujące i narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Jak wyglądają nowoczesne sposoby leczenia szpiczaka, jakie są rokowania i czy podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu można dokonać wstępnej diagnozy tej choroby?

  • Rak trzustki – przyczyny, objawy, diagnostyka, rokowania, leczenie

    Rak trzustki jest jednym z nowotworów, które przez długi czas nie dają żadnych dolegliwości, a pierwsze symptomy są niespecyficzne. Wśród początkowych objawów raka trzustki wymienia się m.in. ogólne osłabienie, nudności, szybkie uczucie sytości czy tłuszczowe stolce. Jak wygląda jego leczenie?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij