Grypa – przyczyny, objawy i powikłania. Czy szczepionka chroni przed zakażeniem?
Katarzyna Gmachowska

Grypa – przyczyny, objawy i powikłania. Czy szczepionka chroni przed zakażeniem?

Grypa jest ostrą i wysoce zakaźną chorobą układu oddechowego wywoływaną przez wirusy. Najwięcej zachorowań na grypę obserwuje się w sezonie jesienno-zimowym. Na grypę szczególnie narażone są dzieci, osoby starsze oraz dorośli przebywający w dużych skupiskach np. zakładach pracy. Grypę charakteryzuje gwałtowny początek objawów, do których zalicza się wysoką gorączkę, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, osłabienie i kaszel.  Jak skutecznie ją leczyć? 

Spis treści:

  1. Grypa – co to za choroba? Co ją powoduje?
  2. Wirusy grypy – budowa, typy, jak dochodzi do zakażenia?  
  3. Rodzaje grypy
  4. Objawy grypy – jakie są pierwsze symptomy grypy?
  5. Ile trwa i jak przebiega grypa?
  6. Jak leczyć grypę?
  7. Powikłania po grypie
  8. Jak uchronić się przed grypą? Czy warto stosować szczepionki na grypę?
  9. Domowe sposoby na grypę 

Grypa – co to za choroba? Co ją powoduje?  

Grypa jest zakaźną chorobą wywoływaną przez wirus należący do rodziny Orthomyxoviridae (ortomyksowirusy). Do typowych objawów grypy u ludzi zalicza się wysoką gorączkę, dreszcze, bóle głowy, bóle mięśni, osłabienie, kaszel i katar.  

Największą ilość przypadków grypy u ludzi obserwuje się w sezonie jesienno-zimowym, mniej w okresie wiosennym. Do zakażenia wirusem grypy zachodzi drogą kropelkową podczas kaszlu, kichania, droga pokarmową lub w wyniku bliskiego kontaktu – wirusy mogą nawet przez kilka godzin przetrwać w środowisku, np. na przedmiotach codziennego użytku.  

Wirus grypy po dostaniu się do organizmu infekuje i uszkadza komórki nabłonka układu oddechowego, czyli nosa, krtani, tchawicy i oskrzeli. 

Grypa sezonowa  

Epidemiologicznie wyróżnia się dwa rodzaje grypy: grypę sezonową i pandemiczną. Grypa sezonowa występuje każdego roku w okresie epidemicznym (najczęściej od września do kwietnia) i wywoływana jest najczęściej przez wirusy podtypu H1N1 lub H3N2. Jest ona wywołana przez typowe wirusy grypy występujące u ludzi.  

Grypa pandemiczna 

Grypa pandemiczna występuje co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat w postaci zachorowań obejmujących cały świat, wynika to z faktu braku odporności na nowe, nieznane do tej pory rodzaje wirusa. Przykładami grypy pandemicznej były: świńska grypa oraz ptasia grypa.  

Wirusy grypy – grypa typu A, B i C  

Budowa wirusa grypy obejmuje genom RNA, czyli materiał genetyczny, który znajduje się w specjalnej otoczce, zwanej nukleokapsydem. Otoczony jest przez białko M oraz osłonkę lipidową, w której znajdują się silnie immunogenne substancje – hemaglutynina oraz neuraminidaza, które odpowiadają za infekowanie komórek naszego organizmu.  

Wyróżnia się trzy typy wirusa grypy – typ A, B, C. Wirus grypy typu A jest zakaźny zarówno dla ludzi, jak i zwierząt. Odpowiada on za większość przypadków choroby u ludzi, może powodować epidemie, a nawet pandemię. Wirus grypy typu B jest zakaźny wyłącznie dla człowieka, a przebieg choroby jest łagodniejszy niż w przypadku zakażenia wirusem typu A. Zakażenie wirusem typu C najczęściej przebiega bezobjawowo

W przypadku wirusa grypy występuje zjawisko zwane skokiem antygenowym (ang. antigenic shift), który polega na zmienności genetycznej wirusa na skutek zmiany materiału genetycznego. Skok antygenowy powstaje na skutek jednoczesnego zakażenia przez dwa różne typy wirusa, np. A i B, co prowadzi do zmian w budowie i właściwościach wirusa. Przeciwko nowym szczepom wirusów grypy organizm nie ma wytworzonej wcześniej odporności, dlatego są one przyczyną epidemii lub nawet pandemii.  

Czynnikami ryzyka zakażenia wirusem grypy są: bezpośredni kontakt z osobą chorą lub przebywanie w bliskiej odległości (1,5–2 m), niedostateczna higiena rąk, przebywanie w skupiskach ludzkich (szkoła, przedszkole, zakład pracy), dotykanie twarzy, zwłaszcza okolicy ust i nosa niemytymi rękoma.  

Do czynników ryzyka ciężkiego przebiegu grypy oraz  jej powikłań zalicza się: wiek poniżej 5 lat lub powyżej 55 lat, otyłość olbrzymią, ciążę, choroby przewlekłe takie jak niewydolność serca, astma, POCHP, choroby nerek i wątroby, cukrzycę, niedobory odporności, zakażenie HIV.  

Powiązane produkty

Rodzaje grypy  

Nowe rodzaje grypy są wywoływane przez nieznane do tej pory podtypy wirusa grypy, na które populacja nie posiada odporności. Do takich rodzajów grypy zalicza się świńską grypę, ptasią grypę oraz hiszpankę. Świńska grypa spowodowana jest przez wirusa typu A/H1N1, który powodował liczne zachorowania u świń. Zachorowania u ludzi obserwowano po kontakcie z zakażonymi zwierzętami. Ptasia grypa jest wywoływana przez wirusa A/H5N1 i dotyczy głównie ptactwa (gołębie, kaczki, gęsi, kury). Wykazywała ona wysoki poziom śmiertelności u ludzi. Hiszpanka była pandemią grypy m.in. w latach 1918–1920. 

Grypa u dzieci 

Przebieg grypy u dzieci jest zazwyczaj podobny do tego u dorosłych, choć dzieci są bardziej narażone na zachorowanie i cięższy przebieg ze względu na niecałkowicie dojrzały układ immunologiczny. Grypa u dzieci rozwija się gwałtownie, objawy narastają w szybkim tempie. Do najczęstszych objawów zakażenia wirusem grypy u dzieci zalicza się: wysoką gorączkę, dreszcze, bóle głowy, mięśni, osłabienie, katar i kaszel. W przypadku ciężkiego przebiegu grypy u dziecka konieczna może być hospitalizacja. 

Grypa w ciąży  

Kobiety w ciąży mają zwiększone ryzyko powikłań zakażenia wirusem grypy, w tym wzrost ryzyka poronienia, porodu przedwczesnego. Dlatego też wszystkim kobietom w ciąży zaleca się szczepienie przeciwko grypie. U kobiet w ciąży, które miały kontakt z osoba chorą na grypę, należy jeszcze przed pojawieniem się ewentualnych objawów włączyć leki przeciwwirusowe.  

Objawy grypy – jakie są pierwsze symptomy grypy?  

Grypa cechuje się wysoką zakaźnością oraz ostrym przebiegiem, czyli szybkim rozwojem i nasilaniem się objawów zakażenia. Okres wylęgania trwa od 18–48 godzin, najczęściej objawy rozwijają się w ciągu 2 dni od kontaktu. Okres zakaźności dla osób z otoczenia szacuje się na jeden dzień przed rozwojem objawów aż do całkowitego ustąpienia objawów.  

Do najczęstszych objawów zachorowania na grypę należą: 

  • Wysoka, szybko narastająca gorączka, sięgająca 40℃. Gorączka najczęściej pojawia się już w pierwszym dniu choroby i powoli ustępuje zazwyczaj w 3–5 dniu od początku objawów.
  • Dreszcze, zwłaszcza podczas wysokiej gorączki. 
  • Bóle głowy, którym może towarzyszyć światłowstręt, ból oczu.  
  • Bóle mięśni i stawów, mogą być bardzo silne. 
  • Suchy kaszel, męczący, zwykle przechodzi następnie w kaszel mokry, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny.  
  • Ogólne osłabienie – zazwyczaj pojawia się już na początku infekcji i może utrzymywać się jeszcze przez 2–3 tygodnie po ustąpieniu innych objawów grypy.  
  • Katar, uczucie niedrożności nosa. 
  • Wymioty i biegunka – częściej u dzieci. 
  • Objawy ustępują zazwyczaj w ciągu 5–7 dni, choć kaszel i osłabienie mogą utrzymywać się jeszcze około 2 tygodnie.  
Najczęstsze objawy grypy
Najczęstsze objawy grypy

Grypa a przeziębienie

Grypa często mylona bywa z przeziębieniem. Do najistotniejszych różnic w przebiegu grypy i przeziębienia zalicza się gwałtowny początek objawów w grypie, natomiast przeziębienie jest poprzedzone 1–2 dniami gorszego samopoczucia. Grypie towarzyszy wysoka gorączka, w przeziębieniu zazwyczaj pojawia się stan podgorączkowy. Dodatkowo w grypie występują ból mięśni, dreszcze, osłabienie, ból głowy i suchy kaszel. Natomiast w przeziębieniu często obserwuje się katar i ból gardła.  

Dowiedz się więcej, jak odróżnić przeziębienie od grypy.

Grypa a koronawirus  

Grypa i COVID-19 mają sporo podobnych objawów, dlatego mogą powodować wątpliwości w trafnym postawieniu szybkiej diagnozy. Zarówno grypa, jak i COVID-19 wywoływane są przez wirusy, a do ich zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Do podobnych objawów występujących zarówno w grypie, jak i u osoby zakażonej koronawirusem (SARS-COV-2) zalicza się suchy kaszel, gorączkę, uczucie duszności, przyspieszony oddech. Charakterystycznymi objawami dla COVID-19 jest utrata węchu i smaku, która może trwać nawet kilka miesięcy.  

Ile trwa i jak przebiega grypa? 

Grypę charakteryzuje ostry początek objawów m.in. szybko narastająca gorączka, nasilający się ból mięśni, głowy oraz ogólne osłabienie. Po około 4–5 dniach od początku infekcji obserwuje się stopniowe ustępowanie objawów.

Rozpoznanie grypy stawia się na podstawie występowania typowych objawów klinicznych oraz wywiadu dotyczącego bezpośredniego kontaktu z osoba zakażoną. W diagnostyce grypy często  wykorzystuje się szybkie testy, które w ciągu około 30 minut pozwalają wykryć obecność wirusa grypy w materiale pobranym podczas wymazu z nosogardła.  

Po ustąpieniu głównych objawów grypy, chorzy często skarżą się na ogólne osłabienie i męczliwość, które mogą trwać nawet 2–3 tygodnie.  

Sposoby leczenia grypy

Jak leczyć grypę? Leczenie grypy polega na łagodzeniu objawów infekcji za pomocą leków przeciwbólowych, przeciwgorączkowych oraz przeciwzapalnych. Zaleca się izolację od osób zdrowych, odpoczynek oraz picie dużej ilości płynów. U osób narażonych na ciężki przebieg grypy oraz powikłania grypy (dzieci, osoby starsze, z przewlekłymi chorobami) zaleca się zastosowanie leków przeciwwirusowych – oseltamiwir, zanamiwir. Ich skuteczność jest największa przy zastosowaniu tuż po pojawieniu się pierwszych objawów grypy.  

Niekiedy osoba chora na grypę wymaga hospitalizacji. Do najczęstszych wskazań do leczenia szpitalnego osoby z grypą zalicza się gorączkę powyżej 40℃, niereagującą na stosowane leki przeciwgorączkowe, ból i ucisk w klatce piersiowej, trudności w oddychaniu, majaczenie, objawy odwodnienia zwłaszcza u dzieci i osób starszych, zaburzenia świadomości oraz wybroczyny na skórze.  

Jeśli chodzi o ciężki przebieg choroby, w grupie ryzyka znajdują się najmłodsze dzieci o niewykształconym układzie odpornościowym i osoby starsze, które od wielu lat są leczone z powodu innych chorób przewlekłych.

Jakie leki na grypę?  

Lekami zalecanymi podczas leczenia grypy są: 

  • ibuprofen i paracetamol – leki o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, ibuprofen dodatkowo wykazuje działanie przeciwzapalne. Pomagają łagodzić najbardziej doskwierające dolegliwości takie jak gorączka, bóle mięśni, głowy,
  • oseltamiwir, zanamiwir – leki przeciwwirusowe – są najbardziej skuteczne w początkowej fazie infekcji, stosuje się je u osób będących w grupie podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu i powikłań grypy,
  • preparaty zawierające ksylometazolinę lub oksymatazolinę, które miejscowo obkurczają śluzówkę nosa, udrażniając nos,
  • syropy zawierające butamirat lub lewodropropizynę – działają przeciwkaszlowo, łagodząc suchy, męczący kaszel.  

Powikłania grypy

Do najcięższych powikłań grypy zalicza się zapalenie płuc, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie mózgu czy opon mózgowo-rdzeniowych. W ciężkich przypadkach przebiegu grypy może dojść nawet do zgonu. Powikłania po grypie najczęściej dotyczą osób starszych, dzieci, osób z chorobami przewlekłymi takimi jak: astma, POCHP, niewydolność serca, niedobory odporności, cukrzyca, osoby leczone immunosupresyjnie.  

Jak uchronić się przed grypą? Czy warto stosować szczepionki na grypę?  

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zachorowaniu i ciężkiemu przebiegowi grypy jest szczepienie, które należy powtarzać co roku ze względu na dużą zmienność wirusa. Przechorowanie grypy nie daje trwałej odporności. Równie ważna w profilaktyce zachorowania jest higiena osobista, zwłaszcza częste mycie rąk, zasłanianie ust podczas kichania, izolacja osób chorych.   

W profilaktyce grypy u osób z dużym ryzykiem powikłań, np. kobiet w ciąży, możliwe jest zastosowanie leków przeciwwirusowych po kontakcie z osobą chorą na grypę.  

Domowe sposoby na grypę 

Do domowych sposobów łagodzących objawy grypy zalicza się: 

  • Leki bez recepty łagodzące objawy infekcji (ibuprofen, paracetamol),
  • Syropy i inhalacje nawilżające drogi oddechowe i łagodzące suchy kaszel,  
  • Preparaty na ból gardła, zawierające substancje przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne i znieczulające,  
  • Picie dużych ilości płynów, zwłaszcza wody. Pomocne mogą być również herbaty i napary z czarnego bzu, malin, kwiatu lipy czy dzikiej róży,
  • Odpoczynek w łóżku oraz izolacja od osób zdrowych, aby ich nie zarazić.   
  1. E. Kuchar, J. Mrukowicz, P. Sawiec, A. Gładysz, Grypa, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.1., [dostęp:] 05.10.2021.
  2. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Zapobieganie, rozpoznawanie i leczenie grypy, Kolegium Lekarzy Rodzinny w Polsce, Kraków 2019.
  3. M. Ściubisz, Profilaktyka grypy – jakie zalecenia obowiązują w sezonie epidemicznym 2021/2022, „mp.pl” [online] https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/278419,profilaktyka-grypy-jakie-zalecenia-obowiazuja-w-sezonie-epidemicznym-20212022, [dostęp:] 02.10.2021. 

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Krztusiec – przyczyny, objawy, leczenie kokluszu

    Krztusiec (koklusz) jest ostrą chorobą zakaźną dróg oddechowych wywołaną przez pałeczki krztuśca. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Na ciężki przebieg krztuśca narażone są zwłaszcza niemowlęta poniżej 6. miesiąca życia. Jak przebiega krztusiec i jak go rozpoznać? Jak wygląda leczenie kokluszu? W jaki sposób można się przed nim uchronić?

  • Pneumocystoza – objawy, rozpoznanie i leczenie

    Pneumocystoza to zapalenie płuc spowodowane zakażeniem Pneumocystis jirovecii. Choroba występuje u osób z obniżoną odpornością m.in. z powodu AIDS lub przyjmowania leków immunosupresyjnych, dlatego zalicza się ją do zakażeń oportunistycznych. Pneumocystoza to poważna choroba objawiająca się dusznością i suchym kaszlem, która może prowadzić nawet do śmierci.

  • Przeziębienie, grypa, alergia czy COVID-19? Jak je od siebie odróżnić?

    Masz katar, kaszel i gorączkę? Czy to zwykłe przeziębienie, grypa czy może COVID-19? Objawy tych chorób mogą być bardzo podobne, co utrudnia samodzielne postawienie diagnozy. Dowiedz się, jakie są kluczowe różnice między tymi schorzeniami i kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

  • Reumatoidalne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie RZS

    Reumatoidalne zapalenie stawów (inaczej RZS lub gościec stawowy) to przewlekła choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym. Powszechnie określa się ją także jako reumatyzm. Początkowo atakuje najczęściej symetrycznie małe i średnie stawy rąk i nóg, ale w konsekwencji prowadzi do wielu zmian ogólnoustrojowych – jej najbardziej charakterystycznym objawem jest ból stawów, ich zaczerwienienie i obrzęk. Jak leczy się reumatoidalne zapalenie stawów? Czy istnieją domowe sposoby na RZS?

  • Monakolina K – co to jest? Właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania

    Choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią główną przyczynę zachorowalności i śmiertelności nie tylko w Polsce, lecz również na całym świecie. U podłoża większości z nich leży miażdżyca naczyń krwionośnych, która jest bezpośrednio związana z zaburzeniami lipidowymi. Jednym z proponowanych sposobów radzenia sobie z tym problemem jest stosowanie suplementacji w oparciu o monakolinę K.

  • Co zrobić, kiedy dziecko kaszle, a osłuchowo jest czyste?

    Kaszel dziecka bez innych objawów może być związany z przebytym niedawno zakażeniem układu oddechowego albo sygnalizować rozwijającą się w organizmie infekcję dróg oddechowych. Istnieją jednak inne przyczyny kaszlu u dzieci, które wymagają bardziej zaawansowanych badań. Jakie to przyczyny i jak je zdiagnozować?

  • Grypa i RSV – szczepionka, podobieństwa i różnice

    Grypa i RSV (ang. Respiratory Syncytial Virus) to dwie powszechne choroby wirusowe, które mają znaczący wpływ na zdrowie publiczne, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. Obie mogą prowadzić do poważnych powikłań, zwłaszcza u osób starszych, niemowląt oraz osób z osłabionym układem odpornościowym. W tym artykule przyjrzymy się bliżej podobieństwom i różnicom między grypą a RSV, ze szczególnym uwzględnieniem dostępnych szczepień.

  • Dieta w zaburzeniach lękowych. Co jeść, a czego unikać przy stanach lękowych?

    Zaburzenia lękowe dotykają znaczny odsetek dorosłych i dzieci. Osoby z zaburzeniami zmagają się z przewlekłym lękiem i stresem, który często powoduje cierpienie psychiczne i znaczne upośledzenie funkcjonowania pacjentów w wielu sferach ich życia. Tymczasem odpowiednia dieta w zaburzeniach lękowych może korzystnie wpływać na zdrowie układu nerwowego i pomagać w łagodzeniu objawów zaburzeń lękowych.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.