Biegunka u niemowlaka i dziecka – co robić? Kiedy należy zgłosić się do lekarza?
Katarzyna Gmachowska

Biegunka u niemowlaka i dziecka – co robić? Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Biegunka to jedna z najczęstszych dolegliwości u dzieci oraz przyczyna wizyt lekarskich. Wbrew pozorom postępowanie  jest bardzo proste i w części przypadków dziecko może być z powodzeniem leczone w domu. Jak radzić sobie z biegunką u noworodka, niemowlęcia lub starszego dziecka? Jak zapobiegać rozwolnieniu i kiedy zgłosić się do lekarza?

Najczęstszą przyczyną biegunki u dzieci jest zakażenie o etiologii rotawirusowej. Podczas jej występowania dochodzi do zwiększenia płynów w jelitach, co skutkuje rzadką konsystencję stolca, bólami brzucha, a w ostrzejszych stanach także wymiotami, gorączką i znacznym osłabieniem. Nieleczona może się szybko rozwijać i powodować powikłania, które mogą być groźne zwłaszcza dla zdrowia najmłodszych. 

Biegunka u dzieci – charakterystyka, postacie, przyczyny, przebieg, czas trwania 

Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) biegunką nazywamy obecność rozluźnionych stolców (3 lub więcej płynnych stolców na dobę u niemowląt i dzieci karmionych sztucznie). Warto pamiętać, że definicja ta nie dotyczy dzieci karmionych piersią, gdyż mogą one oddawać nawet 10 stolców na dobę. Biegunkę rozpoznaje się, gdy dziecko zaczyna oddawać znacznie większą liczbę stolców niż zazwyczaj oraz zmienia się ich charakter (stają się wodniste lub półpłynne). Niekiedy w stolcu można zauważyć obecność śluzu, krwi lub ropy.  

Ze względu na czas trwania biegunki u dzieci wyróżnia się biegunkę ostrą, która trwa poniżej 14 dni, oraz biegunkę przewlekłą, trwającą ponad dwa tygodnie.  

Do najczęstszych przyczyn ostrej biegunki u niemowląt oraz dzieci zalicza się: 

  • zakażenia o etiologii wirusowej – najczęstszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci jest zakażenie rotawirusowe. Do zakażenia rotawirusami dochodzi poprzez kontakt z osobą zakażoną. Choroba ta jest wysoce zakaźna i zazwyczaj przenosi się na niemytych rękach. Zakażenia rotawirusowe najczęściej występują w sezonie jesienno-zimowym. Do innych wirusów powodujących biegunkę u dzieci zalicza się m.in. adenowirusy, wirus Norwalk (z rodziny norowirusów, tzw. biegunki norowirusowe).  
  • zakażenia bakteryjne – najczęściej wywołane przez zakażenie przez bakterie: Salmonella enteritidis, Shigella (szigeloza), Escherichia coli, CampylobacterYersinia lub Clostridium,
  • biegunka poantybiotykowa – stosowanie antybiotyków prowadzi do zaburzenia flory jelitowej, co prowadzi do rozwoju bakterii i grzybów, które są oporne na działanie danego leku. Dlatego tak ważne jest stosowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii,
  • zatrucia pokarmowe – objawy takie jak biegunka, wymioty, gorączka, ból brzucha pojawiają się zazwyczaj kilka godzin po spożyciu pokarmu, w którym znajdują się toksyny bakteryjne.  

Do najczęstszych przyczyn przewlekłej biegunki u dzieci zalicza się: 

  • zakażenia pasożytnicze – najczęściej zakażenia Gardia lamblia, glistą ludzką lub glistą psią, 
  • biegunkę pochodzenia zakaźnego – może się utrzymywać po zakażeniu bakteryjnym lub wirusowym na skutek uszkodzenia błony śluzowej jelit oraz przejściowego zaburzenia wchłaniania pokarmów, 
  • choroby jelit (celiakia, choroba Crohna, wrzodziejące zapalenia jelita grubego),
  • nietolerancje pokarmowe – do najczęstszych pokarmów powodujących alergie pokarmowe u dzieci zalicza się białko mleka krowiego.   
Według aktualnych danych medycznych w Europie średnia zapadalność na ostra biegunkę dzieci do ukończenia 3. roku życia wynosi około 2 epizodów na rok. W Europie, podobnie jak w Polsce, najczęstszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci jest zakażenie rotawirusowe, które jest wysoce zakaźne. Dlatego zaleca się szczepienie przeciwko rotawirusom, które można wykonać, podając szczepionkę doustną u dzieci między 6. a 24. tygodniem życia. W Polsce od 1 stycznia 2021 szczepienie przeciwko rotawirusom jest bezpłatne dla niemowląt i zostało wpisane do listy szczepień obowiązkowych dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2020. Szczepienie przeprowadzane jest w schemacie dwu- lub trzydawkowym, w zależności od zaleceń producenta.  

Biegunka u niemowląt  

Biegunka u niemowląt, czyli dzieci przed ukończeniem 12. miesiąca życia, podobnie jak u dzieci starszych, wywoływana jest najczęściej przez wirusy. Rozwolnienie u niemowląt jest groźna ze względu na trudności w spożywaniu zwiększonych ilości płynów oraz szybszą tendencję do odwadniania się malucha.  

Objawy biegunki u dzieci  

Biegunkę rozpoznaje się na podstawie obecności charakterystycznych objawów takich jak znaczne zwiększenie ilości stolców, które są wodniste lub półpłynne. Biegunce u dziecka często towarzyszy ból brzucha, uczucie silnego parcia na stolec, wzdęcie, przelewania w brzuchu, wymioty i gorączka. W stolcu można zauważyć domieszkę krwi, śluzu lub ropy i ma on zazwyczaj cuchnący zapach. W ostrej biegunce na skutek utraty wody i elektrolitów z stolcem oraz wymiotami często dochodzi do odwodnienia i pojawienia się zaburzeń elektrolitowych.  W przypadku przewlekłej biegunki często obserwuje się zahamowanie lub spowolnienie wzrostu i przybierania na masie dziecka.  

Jak rozpoznać biegunkę u niemowlaka? 

Warto pamiętać, że u dzieci karmionych piersią za normę uznaje się większą ilość stolców niż u dzieci karmionych sztucznie. Normą u niemowlęcia karmionego mlekiem mamy jest oddawanie nawet do 10 stolców na dobę. Biegunkę rozpoznaje się wówczas, gdy dochodzi do znacznego zwiększenia ilości stolców.  

Powiązane produkty

Zagrożenia przy biegunce u dziecka 

Najczęstszym i zarazem najgroźniejszym powikłaniem ostrej biegunki u dzieci jest odwodnienie. Jest ono szczególnie niebezpieczne u niemowląt i małych dzieci. Ryzyko odwodnienia wzrasta w przypadku wymiotów i gorączki, które towarzyszą biegunce. Do charakterystycznych objawów odwodnienia u dziecka zalicza się zmniejszenie masy ciała, osłabienie, płaczliwość, płacz bez łez, suchą skórę i błony śluzowe, uczucie pragnienia, rzadkie oddawanie moczu, który jest ciemnego koloru, zapadnięte ciemiączko u niemowląt. W przypadku ciężkiego odwodnienia na skutek zaburzeń elektrolitowych mogą wystąpić zaburzenia oddychania i śpiączka. Wyróżnia się trzy stopnie odwodnienia: lekkie, umiarkowane i ciężkie.  

Co kupić w aptece na biegunkę u dziecka? Jak zatrzymać rozwolnienie? 

Ze względu na fakt, iż najczęstszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci jest zakażenie wirusowe, nie zaleca się stosowania antybiotyków u chorych dzieci. Podstawą leczenia w przypadku biegunki zarówno u niemowląt, jak i starszych dzieci jest nawadnianie doustne dziecka. Zalecane jest stosowanie doustnych płynów nawadniających (DPN) o obniżonej osmolarności (50/60 mmol/l Na). Doustne płyny nawadniające zapobiegają odwodnieniu dziecka, zmniejszają objętość stolca oraz częstotliwość wymiotów. DPN należy podawać schłodzone i w małych porcjach.  

Pierwsza faza nawadniania doustnymi płynami nawadniającymi, tzw. faza wstępna trwa około 4–6 godzin. Zaleca się wówczas podanie dziecku około 75 ml na każdy kilogram masy ciała (przykładowo dziecku o masie ciała 10 kg należy podać 750 ml DPN w ciągu 4–6 godzin). Dodatkowo po każdym biegunkowym stolcu lub wymiotach należy podać 5–10 ml/kg masy ciała. Po zakończeniu fazy wstępnej należy jak najszybciej powrócić do diety stosowanej przed chorobą, unikając produktów ciężkostrawnych typu fast food.  

Należy pamiętać, aby kontynuować karmienie piersią u dzieci karmionych naturalnie, zwiększając ich częstotliwość.  

W skracaniu czasu trwania biegunki udowodnione działanie ma zastosowanie leku racekadotryl oraz bakterii probiotycznych (Lactobacillus rhamnosus GG [LGG], Saccharomyces boulardii).  W leczeniu ostrej biegunki można zastosować smektyn dwuoktanościenny, który zmniejsza objętość stolca oraz skraca czas trwania biegunki. Jest składnikiem popularnych preparatów na biegunkę u dzieci.

Nie zaleca się stosowania u dzieci leków przeciwbiegunkowych, w tym hamujących motorykę przewodu pokarmowego, węgla aktywowanego czy chemioterapeutyków.  

Domowe sposoby na walkę z biegunką u dziecka 

Podstawą leczenia u dziecka z biegunką jest nawadnianie doustnymi płynami nawadniającymi, aby zapobiec rozwojowi odwodnienia. Zaleca się podawanie schłodzonych płynów w małych porcjach, aby nie nasilać wymiotów. Wskazane jest kontynuowanie karmienia piersią u dzieci karmionych naturalnie. Warto również zadbać o odpowiedni odpoczynek dziecka.

Nie zaleca się podawania soków owocowych, kolorowych napojów czy innych produktów zawierających dużą zawartość cukrów. Mogą one nawet zaostrzyć biegunkę.

U dzieci z biegunką, u których zaobserwuje się krew w stolcu lub podejrzewa się zatrucie pokarmowe, należy pobrać próbkę kału do specjalnego pojemniczka, aby móc wykonać badania bakteriologiczne stolca.  

Ostra biegunka zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni i rzadko wymaga stosowania antybiotyków.  

Dieta przy biegunce u dziecka  

Zgodnie z aktualnymi zaleceniami nie ma potrzeby zmiany diety dziecka z objawami biegunki. Zaleca się wczesny powrót do żywienia z przed choroby już w trakcie lub po wstępnym etapie nawadniania doustnymi płynami nawadniającymi (4–6 godzin). Można także wdrożyć u dziecka dietę BRAT (dowiedz się więcej o diecie przy biegunce u dzieci).

U dzieci karmionych piersią należy kontynuować karmienie naturalne, zwiększając częstość karmienia. Obecnie nie zaleca się stosowania diety bezmlecznej lub bezlakotozowej u dzieci z ostrą biegunką.  

Kiedy należy udać się do lekarza z dzieckiem mającym biegunkę? 

Biegunka u dzieci zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni i najczęściej nie wymaga hospitalizacji. Najczęstszym powikłaniem ostrej biegunki, wymiotów i gorączki jest odwodnienie, które może być niebezpieczne, zwłaszcza u niemowląt i małych dzieci. Do objawów, które powinny skłonić rodzica do kontaktu z lekarzem POZ zalicza się biegunkę, której towarzyszą: suchość skóry i błon śluzowych, płacz bez łez, rzadkie oddawanie moczu, senność dziecka, rozdrażnienie, intensywne wymioty, gorączka powyżej 38°C, obecność krwi w stolcu, odmawianie picia oraz zapadnięte ciemiączko u niemowląt.  

Wskazaniami do hospitalizacji dziecka z biegunką są odwodnienie w stopniu ciężkim, obecność zaburzeń neurologicznych (drgawki, senność, zaburzenia mówienia, majaczenie), nieustępujące wymioty, brak możliwości nawadniania doustnego lub podejrzenie choroby wymagającej interwencji chirurgicznej np. zapalenia wyrostka.  
  1. A. Guarino, S. Ashkenazi, D. Gendrel i in., European society for pediatric gastroenterology, hepatology, and nutrition/european society for pediatric infectious diseases evidence based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014, „Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition", nr 59 (1) 2014. 
  2. A. Rybak, Wytyczne postępowania w ostrej biegunce u dzieci – nowości i zmiany, „Standardy Medyczne Pediatria”, nr 5 2008.  
  3. K. Popińska, Biegunka przewlekła, [w:] Żywienie i leczenia żywieniowe dzieci i młodzieży, pod red. H. Szajewskiej, A. Horvath, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków, 2017.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Żółtaczka u noworodka – przyczyny, objawy, leczenie i hospitalizacja. Czy jest to groźna choroba?

    Żółtaczka u noworodka to stosunkowo często występujące zjawisko, gdyż dotyczy około 60% maluchów. Najbardziej charakterystycznym objawem żółtaczki noworodkowej jest zmiana koloru skóry i białek oczu na żółty lub pomarańczowy. Czy żółtaczka noworodkowa jest groźna dla zdrowia dziecka? Jak wygląda leczenie tego schorzenia w warunkach szpitalnych?

  • Pierwsze Święta z dzieckiem

    Boże Narodzenie to cudowny okres w roku. W przypadku świeżo upieczonych rodziców chwile te będą jeszcze bardziej magiczne - pierwsze święta z dzieckiem to niezapomniane przeżycie. Należy jednak pamiętać o tym, że w okresie świątecznym na naszego malca może czekać w domu wiele niebezpieczeństw. Dlatego musimy zadbać o jego bezpieczeństwo i sprawić, aby całe Święta upłynęły w spokoju i aby nie zakłócił ich żaden wypadek.

  • Pierwsza miesiączka – jak się przygotować?

    Pierwsza miesiączka to bardzo ważne wydarzenie dla dojrzewającej dziewczynki. Aby lepiej przygotować dziecko na czekające je zmiany, warto już od wczesnego dzieciństwa rozmawiać na tematy związane z cielesnością.

  • Rumień zakaźny – przyczyny, objawy i leczenie

    Rumień zakaźny to zakaźna choroba wirusowa, która dotyczy najczęściej dzieci w wieku od 2. do 12. roku życia. Może więc wystąpić zarówno u niemowląt, jak i starszych dzieci. Nie należy jednak do niebezpiecznych chorób, a jej objawy w większości przypadków ustępują samoistnie.

  • USG ciąży – jak wygląda badanie? Ile razy należy je robić? Cena, wskazania

    Ultrasonografia (badanie ultrasonograficzne, USG) to badanie obrazowe, które jest całkowicie bezpieczne dla każdego pacjenta, a w przypadku kobiet ciężarnych również dla płodu. Pozwala monitorować prawidłowy przebieg ciąży i rozwój płodu na każdym etapie. Istnieje kilka rodzajów USG. Każde z nich wykonuje się na innym etapie ciąży. Czym różni się USG wczesnej ciąży od tego w późniejszych miesiącach, a także którą chorobę można diagnozować dzięki ultrasonografii?

  • Biały szum – czym jest i dlaczego uspokaja dzieci?

    Biały szum może być stosowany do maskowania innych dźwięków, takich jak hałas uliczny, co może pomóc chociażby w polepszeniu jakości snu. Może również pomóc w uspokojeniu niemowląt i dzieci, które mają trudności z zasypianiem, a także poprawić ich koncentrację. Jednak długotrwałe narażenie na głośny biały szum może prowadzić do uszkodzenia słuchu i pogorszenia zdolności postrzegania dźwięków. Ponadto nadmierna ekspozycja na biały szum może powodować zmęczenie, drażliwość i inne problemy zdrowotne związane z przemęczeniem, takie jak bóle głowy i bezsenność. Jak stosować biały szum, żeby przyniósł zmęczonym rodzicom chwilę wytchnienia i uspokoił dziecko, a jednocześnie nie pogorszył jakości słuchu domowników?

  • Dziecko ma gorączkę – jak podawać leki i obniżyć temperaturę?

    Gorączka u dziecka to powszechny objaw chorobowy, który zazwyczaj jest wynikiem infekcji wirusowej lub bakteryjnej. Może towarzyszyć wielu schorzeniom, takim jak grypa, zapalenie gardła, zapalenie ucha, zapalenie płuc, angina czy infekcje dróg moczowych. Gorączka u dziecka może wystąpić również w wyniku szczepienia lub innych czynników, także tych wynikających z autoimmunologii. Czy gorączkę trzeba zbijać od razu po tym, kiedy się pojawi? Jak obniżyć ją domowymi sposobami i czy nacieranie skóry dziecka alkoholem może okazać się pomocne?

  • Skala Brazeltona (NBAS) – co to jest? Do czego służy?

    Zrozumienie języka, w jakim komunikują się niemowlęta, jest dużą zagadką nie tylko dla rodziców, ale także dla pediatrów i badaczy. Skala Brazeltona (NBAS) powstała w 1973 roku i do dzisiaj stanowi przydatne narzędzie w ocenie indywidualnego charakteru niemowląt i dzieci aż do ukończenia 2 miesiąca życia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij