Rotawirusy u dzieci i dorosłych – objawy zarażenia, diagnostyka i leczenie

Najczęstszym powikłaniem biegunki rotawirusowej jest odwodnienie, które może być stanem zagrażającym życiu dziecka. Wirus przenosi się drogą pokarmową, zwłaszcza przez niemyte ręce, bezpośredni kontakt z osobą zakażoną lub skażonymi przedmiotami. Skuteczną profilaktyką przez ciężkim przebiegiem zakażenia rotawirusami jest szczepienie, które podaje się dzieciom w wieku 6–24 tygodni życia, w postaci doustnej.  

Rotawirusy – czym są? Jaką chorobę wywołują? 

Zakażenie rotawirusami jest najczęstszą przyczyną ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci, zwłaszcza poniżej 5. roku życia. Przenoszą się drogą pokarmową, czyli na brudnych rękach, niemytych warzywach, owocach. Po wniknięciu z pokarmem do przewodu pokarmowego wirusy namnażają się w komórkach nabłonka jelita cienkiego, prowadząc do ich uszkodzenia. Skutkuje to zaburzeniem wchłaniania elektrolitów i wody ze światła jelita i powstawaniem biegunki. Wodniste stolce są oddawane przez osobę chorą nawet kilkanaście razy na dobę. Stolce w zakażeniu rotawirusowym są wodniste, obfite oraz tryskające. U dzieci zakażonych rotawirusami biegunce często towarzyszą gorączka, wymioty oraz cechy infekcji górnych dróg oddechowych. Niekiedy zakażenie rotawirusowe ma ciężki przebieg wymagający hospitalizacji dziecka.  

Rotawirus a adenowirus  

Zakażenie adenowirusami ma podobne objawy jak w przypadku infekcji rotawirusowej (biegunka, bóle brzucha, gorączka, wymioty, brak apetytu). Dodatkowo adenowirusy często powodują zapalenie spojówek oraz infekcje dróg oddechowych. W diagnostyce zarówno adeno-, jak i rotawirusów wykorzystuje się badanie próbki kału.  

Rotawirusy – kto najbardziej jest narażony na zarażenie?  

Biegunka o etiologii rotawirusowej najczęściej dotyczy dzieci poniżej 5. roku życia, zwłaszcza w wieku 6–24. miesiąca życia. U najmłodszych dzieci często przebieg infekcji jest cięższy, szybciej dochodzi do odwodnienia na skutek nasilającej się biegunki. Zakażenie rotawirusowe ze względu na różnorodność serotypów wirusa można przebyć kilkakrotnie, jednakże najczęściej kolejne infekcje mają łagodniejszy przebieg. 

Rotawirusy – jak dochodzi do zarażenia? Nosicielstwo rotawirusów 

Do zakażenia rotawirusami dochodzi drogą fekalno-oralną, czyli wraz z zanieczyszczonymi pokarmami, przez brudne ręce, a także przez kontakt z chorym lub skażonymi przedmiotami. Rotawirusy są wysoce zakaźne, co oznacza, że do zakażenia wystarczy niewielka ilość wirusów. Wydala się je z kałem w dużych ilościach podczas biegunki, a nawet po jej ustaniu (średnio około 20 dni, jednakże zdarza się, że wirus może być wydalany z kałem nawet przez kilka tygodni). Rotawirusy są w stanie przetrwać na rękach oraz w środowisku długi czas. Nie stwierdza się trwałego nosicielstwa rotawirusów.  

Rotawirusy – objawy zarażenia 

Do najczęstszych objawów zakażenia rotawirusami zaliczamy: 

• wodnistą, obfitą biegunkę, w stolcu może pojawić się śluz, 
• gorączkę lub stan podgorączkowy, 
• wymioty, 
• brak apetytu, 
• objawy infekcji górnych dróg oddechowych (katar, kaszel, ból gardła), 
• odwodnienie – częsty objaw występujący w biegunce o etiologii rotawirusowej. Zwykle dotyczy małych dzieci, u których cechy odwodnienia ujawniają się szybciej i mają cięży przebieg.  

Rotawirusy – diagnostyka 

U dziecka z podejrzeniem biegunki infekcyjnej wykonuje się badanie kału w kierunku obecności rotawirusów. Sprawdza się także stężenie elektrolitów we krwi, aby wykluczyć zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, które często występują podczas długotrwałej lub obfitej biegunki. Zakażenie rotawirusem lekarz zgłasza do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 

Rotawirusy – leczenie  

Większość dzieci z biegunką rotawirusową nie wymaga leczenia szpitalnego, które jest wskazane dla dzieci z ciężkim odwodnieniem, uporczywymi wymiotami, objawami neurologicznymi takimi jaka apatia, senność, drgawki lub niemożnością skutecznego nawadniania w warunkach domowych.  

Należy pamiętać, aby płyny nawadniające przyjmować w małych ilościach, schłodzone, aby nie nasilać odruchu wymiotnego. Przez pierwsze 4 godziny nawadniania poleca się podaż płynów w ilości 75 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka oraz dodatkowo 5–10 ml po każdym luźnym stolcu lub wymiotach. U dzieci karmionych piersią należy kontynuować naturalny sposób karmienia. 

Żywienie w infekcji rotawirusowej 

U dzieci z ostrą biegunką rotawirusową zaleca się dość szybki powrót do diety stosowanej przez pojawieniem się objawów. Zazwyczaj po 4-godzinnym okresie skutecznego nawadniania doustnym płynem wieloelektrolitowym można wrócić do normalnej diety, stosując produkty lekkostrawne. Dzieci karmione piersią powinny mieć kontynuowane karmienie pokarmem mamy, należy pamiętać o częstszym przystawianiu dziecka do piersi, aby zmniejszyć ryzyko odwodnienia.  

Powikłania po rotawirusie 

Najczęstszym powikłaniem występującym u dzieci z zakażeniem rotawirusowym jest odwodnienie na skutek obfitej biegunki oraz wymiotów. Do cech odwodnienia u dzieci zalicza się suchość skóry i błon śluzowych, zmniejszone napięcie skóry, przyspieszoną akcję serca, osłabienie, senność, zapadnięte ciemiączko, brak łez, zmniejszenie lub brak oddawanego moczu oraz utratę masy ciała. Wyróżnia się odwodnienie w stopniu lekkim, umiarkowanym i ciężkim, które jest stanem zagrażającym życiu i wymaga nawadniania dożylnego w szpitalu.  

Rotawirusy – jak się przed nimi chronić? Szczepionka na rotawirusy  

Do skutecznych metod profilaktyki przed zakażeniem rotawirusami zalicza się: 

1. Dbanie o higienę, częste mycie rąk, zwłaszcza przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety czy po powrocie z podwórka, przedszkola.  
2. Ograniczenie kontaktu z osobami chorymi na rotawirusy.
3. Dezynfekcja skażonych przedmiotów.
4. Obróbka termiczna przygotowywanych potraw, mycie owoców i warzyw przed jedzeniem.
5. Szczepienie przeciwko rotawirusom – zmniejsza ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji. Szczepionkę przeciw rotawirusom podaje się dzieciom w wieku 6–24 tygodni życia. Jest to szczepionka w formie doustnej. Zazwyczaj jest dobrze tolerowana przez dzieci. Szczepionka przeciw rotawirusom jest szczepionką żywą, dlatego dziecko przez około 7 dni od szczepienia może wydalać z kałem wirusy, które mogą być niebezpieczne, zwłaszcza dla osób z niedoborem odporności.  
6. Wykazano, że wyłączne karmienie piersią dziecka do 6. miesiąca życia zmniejsza ryzyko infekcji rotawirusowej.