Rotawirusy u dzieci i dorosłych – szczepienia, objawy i leczenie zakażenia

Rotawirusy są najczęstszą przyczyną wystąpienia ostrej biegunki infekcyjnej zwanej też grypą żołądkową. Do częstych objawów zakażenia zalicza się obfitą, wodnistą biegunkę, gorączkę, wymioty, cechy infekcji górnych dróg oddechowych oraz brak apetytu, a najbardziej narażone na zakażenie są dzieci.

Rotawirusy wywołują biegunkę infekcyjną, którą nazywa się potocznie grypą żołądkową lub jelitówką. Najczęstszym powikłaniem biegunki rotawirusowej jest odwodnienie, które może być stanem zagrażającym życiu dziecka. Źródłem zakażenia rotawirusem najczęściej jest droga pokarmowa, czyli przenoszenie patogenu przez niemyte ręce, bezpośredni kontakt z osobą zakażoną lub skażonymi przedmiotami. Skuteczną profilaktyką przez ciężkim przebiegiem zakażenia jest szczepionka, którą podaje się dzieciom w wieku od 6. do 24. tygodnia życia.

Spis treści:

1. Co to jest rotawirus? Jak dochodzi do zakażenia?
2. Rotawirus u dzieci i dorosłych. Kto jest najbardziej narażony?
3. Jak długo zaraża rotawirus i jak dochodzi do zakażenia?
4. Rotawirus – objawy rotawirusa u dorosłych i dzieci
5. Zakażenie rotawirusami – diagnostyka
6. Ile trwa rotawirus u dorosłych, a ile u dzieci?
7. Leczenie rotawirusa
8. Rotawirus – powikłania po infekcji
9. Ochrona przeciwko rotawirusom. Jak zyskać odporność?
10. Szczepienie przeciw rotawirusom. Czy szczepionka działa?
11. Czy rotawirus powraca?

Co to jest rotawirus? Jak dochodzi do zakażenia?

Rotawirus to odmiana wirusa zaliczana do rodziny Reoviridae. Ludzki organizm najczęściej atakują patogeny z grupy A, które odpowiadają za około 90% wszystkich infekcji. Patogen ten przenosi się drogą pokarmową, czyli na brudnych rękach, niemytych warzywach, owocach. Po wniknięciu z pokarmem do przewodu pokarmowego, namnażają się w komórkach nabłonka jelita cienkiego, prowadząc do ich uszkodzenia. Skutkuje to zaburzeniem wchłaniania elektrolitów i wody ze światła jelita. Stolce są oddawane przez osobę chorą nawet kilkanaście razy na dobę i są wodniste, obfite oraz tryskające. Objawy zakażenia u dzieci obejmują też zwykle gorączkę, wymioty oraz katar, kaszel lub ból gardła.

Adenowirusy i norowirusy

Zakażenie adenowirusami i norowirusami ma podobne objawy jak w przypadku infekcji rotawirusowej i może być z nią mylone.

Adenowirusy często powodują dodatkowo zapalenie spojówek. Norowirusy z kolei najczęściej odpowiedzialne są za infekcje przewodu pokarmowego u pacjentów w różnym wieku, a nie głównie dzieci czy niemowląt. W diagnostyce wszystkich tych patogenów wykorzystuje się badanie próbki kału.  

Rotawirus u dzieci i dorosłych. Kto jest najbardziej narażony?

Biegunka o etiologii rotawirusowej najczęściej dotyczy dzieci do 5. roku życia, zwłaszcza w wieku od 6. do 24. miesiąca życia. Szacuje się, że większość dzieci na świecie w wieku do 5. roku życia przeszła lub przejdzie zakażenie tym patogenem. U najmłodszych dzieci i niemowląt często przebieg infekcji jest cięższy. 

Rotawirus atakuje także osoby dorosłe, choć najczęściej jego objawy są łagodniejsze niż w przypadku dzieci. Ostre, groźne dla zdrowia przebiegi choroby u dorosłych są rzadkie. Najwięcej zakażeń u dzieci i dorosłych występuje w sezonie zimowo-wiosennym z powodu obniżonej odporności i większej podatności na infekcje wirusowe.

Jak długo zaraża rotawirus i jak dochodzi do zakażenia?

Do zakażenia dochodzi drogą fekalno-oralną, czyli wraz z zanieczyszczonymi pokarmami, przez brudne ręce, a także przez kontakt z chorym lub skażonymi przedmiotami. Rotawirusy są wysoce zakaźne, co oznacza, że wystarczy niewielka ilość patogenu do zainfekowania organizmu. Wydala się je z kałem w dużych ilościach podczas rozwolnienia, a nawet po jego ustaniu (średnio około 20 dni, jednakże zdarza się, że mogą być wydalany z kałem nawet przez kilka tygodni). Rotawirusy mogą przetrwać długi czas na powierzchni dłoni oraz w środowisku. Nie stwierdza się jednak trwałego nosicielstwa.

Rotawirus – objawy rotawirusa u dorosłych i dzieci

Typowe objawy zakażenia wśród dzieci i dorosłych obejmują:

• wodnistą, obfitą biegunkę, w stolcu może pojawić się śluz, 
• gorączkę lub stan podgorączkowy, 
• wymioty, 
• brak apetytu, 
• objawy infekcji górnych dróg oddechowych (katar, kaszel, ból gardła), 
• odwodnienie – częsty objaw. Zwykle dotyczy małych dzieci i niemowląt, u których rozwija się szybciej i ma cięższy przebieg.

Zakażenie rotawirusami – diagnostyka

Jakiekolwiek niepokojące objawy należy skonsultować z lekarzem. U dziecka z podejrzeniem infekcji wykonuje się badanie kału w kierunku obecności patogenu. Należy sprawdzić także stężenie elektrolitów we krwi, aby wykluczyć zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, które często występują podczas długotrwałej lub obfitej biegunki. Zakażenie lekarz zgłasza do Państwowej Inspekcji Sanitarnej. 

Ile trwa rotawirus u dorosłych, a ile u dzieci?

Okres wylęgania choroby trwa od 1 do 3 dni, po czym z reguły występują pierwsze symptomy. Objawy zwykle utrzymują się od 4 do 10 dni, ale w skrajnych, ciężkich przypadkach mogą trwać nawet do kilku tygodni.

Leczenie rotawirusa

Leczenie polega głównie na intensywnym nawadnianiu pacjenta. Najlepszym preparatem są doustne płyny nawadniające, które dzięki zoptymalizowanemu składowi zapewniają odpowiednią podaż elektrolitów. Należy pamiętać, aby środki nawadniające przyjmować w małych ilościach, schłodzone, aby nie nasilać odruchu wymiotnego.

Przez pierwsze 4 godziny poleca się nawodnić pacjenta płynami w ilości 75 ml na każdy kilogram masy ciała dziecka oraz dodatkowo 5–10 ml po każdym luźnym wypróżnieniu lub wymiotach. U dzieci karmionych piersią należy kontynuować naturalny sposób karmienia. 

Co jeść przy rotawirusie? Leczenie wspomagające a dieta

Dieta odgrywa dużą rolę w przebiegu choroby. W przypadku ostrej biegunki u dzieci zaleca się dość szybki powrót do diety stosowanej przez pojawieniem się objawów. Zazwyczaj po 4-godzinnym okresie skutecznego nawadniania produktem wieloelektrolitowym można wrócić do normalnej diety, stosując produkty lekkostrawne. Dzieci karmione piersią powinny mieć kontynuowane karmienie pokarmem mamy, należy pamiętać o częstszym przystawianiu dziecka do piersi.

Dieta u dorosłych i starszych dzieci powinna przede wszystkim wykluczać dania ciężkostrawne. Najlepsze na początek są suchary, bogate w potas banany, gotowane warzywa czy kleiki ryżowe. Na dalszym etapie rozszerzania diety u pacjenta można wprowadzić ziemniaki oraz chude gotowane mięso.

Rotawirus – powikłania po infekcji

Najczęstszym powikłaniem występującym u dzieci z zakażeniem rotawirusowym jest odwodnienie na skutek obfitych, wodnistych wypróżnień oraz wymiotów. Do jego cech zalicza się suchość skóry i błon śluzowych, zmniejszone napięcie skóry, przyspieszoną akcję serca, osłabienie, senność, zapadnięte ciemiączko, brak łez, zmniejszenie lub brak oddawanego moczu oraz utratę masy ciała.

Wyróżnia się odwodnienie w stopniu lekkim, umiarkowanym i ciężkim, które jest stanem zagrażającym życiu i wymaga nawadniania dożylnego w szpitalu.

Ochrona przeciwko rotawirusom. Jak zyskać odporność?

Do skutecznych metod ograniczających ryzyko zachorowania zalicza się: 

1. Dbanie o higienę, częste mycie rąk, zwłaszcza przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety czy po powrocie z podwórka, przedszkola.  
2. Ograniczenie kontaktu z osobami chorymi.
3. Dezynfekcja skażonych przedmiotów.
4. Obróbka termiczna przygotowywanych potraw, mycie owoców i warzyw przed jedzeniem.
5. Wykazano, że wyłączne karmienie piersią dziecka do 6. miesiąca życia zmniejsza ryzyko infekcji.
6. Szczepienie przeciwko rotawirusom, o którym więcej przeczytasz poniżej.

Szczepienie przeciw rotawirusom. Czy szczepionka działa?

Szczepienia na rotawirusa zmniejszają ryzyko ciężkiego przebiegu infekcji. Szczepionkę podaje się dzieciom w wieku 6–24 tygodni życia. Jest to szczepionka w formie doustnej. W przeważającej większości przypadków jest dobrze tolerowana przez dzieci. Szczepionka przeciw rotawirusom jest szczepionką żywą, dlatego dziecko przez około 7 dni po zabiegu może wydalać z kałem wirusy, które mogą być niebezpieczne, zwłaszcza dla osób z niedoborem odporności.  

Czy rotawirus powraca?

Ze względu na różnorodność serotypów, chorobę można przebyć kilkakrotnie, jednakże najczęściej kolejne przypadki mają coraz łagodniejszy przebieg. Najbardziej skuteczną metodą zapobiegającą zakażeniu pozostaje szczepienie. Zarażenie się osoby zaszczepione jest możliwe, jednak przebieg choroby jest wtedy z reguły o wiele krótszy i mniej inwazyjny.