Norowirusy – charakterystyka, objawy zarażenia, leczenie

Norowirusy są główną przyczyną ostrego nieżytu żołądka i jelit, który powoduje wymioty i biegunkę. Infekcje te określane są często jako „grypa żołądkowa” lub zatrucie pokarmowe. Biegunka i wymioty mogą szybko doprowadzić do odwodnienia, zwłaszcza u niemowlaków, małych dzieci i osób starszych, co może być bardzo niebezpieczne i doprowadzić nawet do śmierci. Zakażenia i ogniska choroby spotyka się zarówno w biednych krajach, jak i tych dobrze rozwiniętych.

Norowirusy – charakterystyka rodziny kalicywirusów

Norowirusy należą do rodziny kalicywirusów (Calciviridae). Rodzina ta obejmuje różne rodzaje bezotoczkowych, zbudowanyh z jednoniciowego RNA wirusów. Należą do niej: norowirusy (Norwalk-like) – powodują zachorowania osób w każdym wieku i sapowirusy, które wywołują biegunki u dzieci poniżej 5. roku życia. Do rodziny kalicywirusów należą również lagovirus i vesivirus, które są gatunkami niepatogennymi dla ludzi.

Norowirusy a rotawirusy

Rotawirusy powodują podobne do norowirusów infekcje przewodu pokarmowego, ale należą do innej rodziny (rotawirus – rodzina Reoviridae) i charakteryzują się inną budową (dwuniciowy RNA). Norowirusy powodują biegunki i wymioty u osób w różnym wieku, a rotawirusy najczęściej są powodem biegunki u niemowlaków i u małych dzieci. Rotawirus powoduje wodnistą biegunkę i wymioty, gorączkę i ból brzucha. Infekcja wywołana przez rotawirusy daje objawy podobne do zakażenia norowirusem, jednak okres wylęgania jest dłuższy. Dzieci podczas choroby tracą apetyt, nie chcą jeść ani pić, co bardzo szybko może doprowadzić do odwodnienia. Odwodnienie, gdy nie jest odpowiednio leczone, może doprowadzić do stanu zagrożenia życia. Z uwagi na dostępność szczepionki przeciw rotawirusom i jej coraz bardziej powszechnemu stosowaniu w ramach programu szczepień obecnie to norowirusy są główną przyczyną biegunek pochodzenia wirusowego.

Objawy zakażenia norowirusami? Jakie dolegliwości powodują?

Norowirusy powodują ostry nieżyt żołądka i jelit. Do głównych objawów należą nudności, wymioty, biegunka, osłabienie, kurczowy ból brzucha, rzadziej występuje gorączka, dreszcze lub bóle głowy. U części chorych występuje wyłącznie biegunka, u innych wymioty, niektórzy mogą mieć i biegunkę, i wymioty, a niektórych dotyka wyłącznie ból brzucha lub nudności bez wymiotów. Norowirusy nie są powiązane z wirusem grypy (influenza virus), ale dolegliwości, które powodują, często określane są jako zatrucie pokarmowe, „grypa jelitowa”, „jelitówka” lub „grypa żołądkowa”.

Jak dochodzi do zarażenia norowirusem?

Norowirusem można zarazić się bardzo łatwo: drogą kropelkową przez kontakt z osobą chorą, spożycie niedokładnie umytej żywności lub zanieczyszczonej na etapie przygotowania, a także poprzez dotykanie zanieczyszczonych powierzchni i przeniesienie wirusa brudnymi rękami do ust (droga fekalno-oralna). Źródłem zarażenia są również zanieczyszczone klamki, telefony, krany. Do zarażenia może także dojść na skutek picia zanieczyszczonej norowirusem wody lub przypadkowe spożycie wody z basenu.

Norowirusem najczęściej zarażają się dzieci oraz osoby dorosłe z obniżoną odpornością, jednak „grypa żołądkowa” może czasami dotknąć również osoby zdrowe, z prawidłową odpornością. Najczęściej ogniska szerzenia się zakażenia wywołanego norowirusem występują w miejscach opieki nad dziećmi, przedszkolach, żłobkach, a także w domach opieki, na statkach wycieczkowych, obozach czy koloniach. Zakażenie może jednocześnie dotyczyć nawet kilkuset osób.

Norowirusy – leczenie

Objawy zakażenia norowirusem utrzymują się 1–3 dni i zazwyczaj ustępują samoistnie. Nie należy stosować leków przeciwbiegunkowych. Leczenie infekcji norowirusem polega na zapewnieniu odpowiedniego nawodnienia organizmu. Należy zapobiegać odwodnieniu, zwłaszcza u małych dzieci, dla których odwodnienie jest bardzo niebezpieczne i może zagrażać życiu. Aby zapewnić skuteczne nawadnianie podczas biegunki, można podawać doustny płyn nawadniający, który zawiera m.in. glukozę i sód. Jeśli występują wymioty, płyny nawadniające podaje się chłodne, często, ale w bardzo małych objętościach, np. 5 ml najrzadziej co 5 min. Jeżeli wymioty utrzymują się, konieczne jest nawadnianie dożylne. Gdy objawy ustąpią, należy kontynuować nawadnianie i powrócić do żywienia, dieta powinna być lekkostrawna, można podawać kleik ryżowy lub zupy typu chudy rosół z białym rozdrobnionym mięsem.

Grypa żołądkowa lub „grypa jelitowa” może dotknąć także kobiety w ciąży. Należy wówczas dbać o odpowiednie nawodnienie doustne oraz zapewnić odpoczynek. Nie należy bagatelizować gorączki, jeśli towarzyszy wymiotom lub biegunce i jest trudna do zbicia. W ciąży, podczas „jelitówki” czy „grypy żołądkowej” często nawadnianie doustne okazuje się niewystarczające i konieczne jest leczenie odwodnienia podając za pomocą kroplówki podawanej w warunkach szpitalnych. W sytuacji, gdy objawy infekcji nie ustępują, koniecznie należy zgłosić się do lekarza lub wezwać lekarza do ciężarnej.

Diagnostyka norowirusów

Diagnostyka polega na badaniu próbki kału na obecność norowirusa. Próbka pobrana powinna zostać w ostrej fazie choroby, najlepiej do 72 godzin od wystąpienia pierwszych objawów, gdy konsystencja kału jest jeszcze półstała lub płynna. W ostrej fazie choroby można stwierdzić w kale największą ilość wirusów. Wirus może być wykrywany w badaniu kału również później, po ustąpieniu objawów choroby, aż do 10 dni po chorobie.

Jak zapobiegać zarażeniu norowirusami?

Częste mycie rąk, zwłaszcza po skorzystaniu z toalety, utrzymywanie czystości w toaletach (deska sedesowa, klamki, krany), utrzymywanie w czystości wspólnych powierzchni w miejscach przebywania wielu osób to podstawowa profilaktyka. Gdy „grypa żołądkowa” dotyka domownika, konieczna jest także dezynfekcja rąk i powierzchni, mycie sztućców i naczyń w wysokiej temperaturze.

Chory powinien być w miarę możliwości odizolowany od innych osób, aby zmniejszyć ryzyko przeniesienia zakażenia. Gdy ognisko norowirusa występuje wśród osób przebywających ze sobą (obóz wakacyjny, kolonie), należy przestrzegać zasad higienicznego mycia rąk i zachęcać innych do tego samego. Bardzo ważna jest właściwa higiena w miejscach usług gastronomicznych, przy przetwarzaniu żywności i serwowaniu napojów, w tym również napojów zawierających kostki lodu. Osoby chore powinny pozostawać w domu do ustąpienia objawów i jeszcze przez dwa dni dłużej. W czasie objawów choroby oraz kilka dni po ich ustąpieniu unikać należy przygotowywania posiłków dla innych. Chorzy z objawami infekcji norowirusem nie mogą korzystać z publicznych basenów w czasie objawów, jak i przez jeden tydzień po ich ustąpieniu.

Szczepienie jest skuteczną formą profilaktyki przed chorobą, jednak prace nad szczepionką przeciw norowirusom dopiero trwają. Gdyby ją opracowano, mogłaby skutecznie chronić przed zakażeniem oraz jeszcze bardziej zmniejszyć zachorowalność i śmiertelność z powodu biegunki wśród dzieci i osób dorosłych na świecie.