Szczepionka przeciwko rotawirusom – charakterystyka, cena, skutki uboczne

Zakażenia rotawirusami stanowią najpowszechniejszą przyczynę ostrych biegunek u dzieci. Niemalże każdy 5-latek uległ co najmniej raz zarażeniu tym wirusem. Ponadto infekcja rotawirusowa jest groźna zwłaszcza dla niemowląt, ponieważ to one najciężej przechodzą chorobę. Objawy zakażenia rotawirusami są bardzo charakterystyczne – występuję wówczas gorączka, biegunka i odwodnienie, które w konsekwencji mogą stanowić zagrożenie dla życia dziecka. Najlepszym zabezpieczeniem jest szczepionka przeciwko rotawirusom, którą można podać dziecku już po ukończeniu 6 tygodnia życia. 

Szczepionka na rotawirusy – charakterystyka

Jedną z najczęstszych przyczyn biegunek o podłożu wirusowym u dzieci do 5 roku życia są rotawirusy, przy czym prawie każde dziecko w tym wieku przechodzi przynajmniej jedną infekcję spowodowaną przez te wirusy. Najwięcej zachorowań obserwuje się u dzieci pomiędzy 4 a 24 miesiącem życia, natomiast najcięższy przebieg choroby występuje u niemowląt do 6 miesiąca życia. W przypadku tej grupy dzieci, wirusowe zapalenie przewodu pokarmowego spowodowane rotawirusami stanowi najczęstszą przyczynę hospitalizacji z powodu ciężkiej biegunki i może być zagrożeniem dla życia dziecka. Odpowiednio wykonany cykl szczepień przeciw rotawirusom chroni ok. 85 – 98% szczepionych niemowląt  przed stanem zapalnym żołądka i jelit oraz objawami będącymi konsekwencją rozwoju choroby, jak ostra biegunka i odwodnienie.

Czym są rotawirusy i jakie choroby wywołują?

Poprzez nazwę rotawirusy określa się grupę wirusów należących do rodziny reowirusów (łac. Reoviridae). Organizm człowieka każdorazowo po przebyciu zakażenia tą grupą patogenów wytwarza odporność. Jednakże zdarza się, że jest ona niepełna i niekiedy także u osób dorosłych może dojść do zarażenia rotawirusami. Pojawiają się wówczas nudności, biegunka, bóle brzucha, złe samopoczucie i gorączka lub infekcja przebiega bezobjawowo. W tej grupie najbardziej narażeni na zakażenie rotawirusami są podróżnicy, osoby mające kontakt z zarażonymi dziećmi oraz osoby z osłabioną odpornością. 
Do zakażenia rotawirusami dochodzi drogą kropelkową lub pokarmową (najczęściej poprzez brudne ręce). Następnie wirusy po wniknięciu do organizmu powodują uszkodzenia nabłonka w obrębie żołądka i jelit, co prowadzi do powstania stanu zapalnego w tych obszarach. Infekcja rozwija się w przeciągu 12 – 96 godzin od momentu zarażenia.

Powstały w przewodzie pokarmowym stan zapalny w konsekwencji powoduje pojawienie się niebezpiecznych objawów:

• wysoka gorączka (dochodząca nawet do 40℃),
• obfita, wodnista biegunka,
• intensywne wymioty,
• ograniczenie apetytu,
• odwodnienie.

Choroba rotawirusowa w zależności od wielu czynników (wiek, stan zdrowia dziecka – w szczególności status układu odporności,  typ wirusa) może mieć różny przebieg. Dla niemowląt niezwykle niebezpieczne jest odwodnienie, które może doprowadzić do ciężkich powikłań, a nawet do zgonu. W celu zapobiegania nadmiernej utracie wody, leczenie zakażeń rotawirusami przebiega jedynie na doustnym i dożylnym podawaniu płynów (picie dużej ilości przegotowanej wody – dużo, ale w małych porcjach). W przypadku osób dorosłych zakażenie rotawirusami nie stanowi aż takiego dużego zagrożenia dla zdrowia i życia, jak ma to miejsce w przypadku niemowląt.

Szczepionka na rotawirusy – kiedy i jak szczepić?

Zakażenia rotawirusami stanowią jedną z najczęstszych przyczyn ciężkich infekcji przewodu pokarmowego u dzieci. Dodatkowo ryzyko zakażenia wyraźnie wzrasta w większych skupiskach ludzi, dlatego wykonanie szczepienia jest szczególnie zalecane, gdy planujemy posłać dziecko do żłobka lub przedszkola.

W Polsce spośród zarejestrowanych szczepionek przeciwko rotawirusom dostępne są preparaty 2-dawkowe oraz 3-dawkowe. Ogólne zalecenia zakładają podanie pierwszej dawki szczepionki pomiędzy 6 a 12 tygodniem życia dziecka. Cały cykl szczepień powinien się zakończyć do 24 tygodnia życia.
Szczepionką 2-dawkową jest produkt Rotarix. Zgodnie ze wskazaniami zawartymi w charakterystyce produktu leczniczego pomiędzy dwoma dawkami powinien być zachowany odstęp minimum 4 tygodni. Szczepionkę należy podawać doustnie, dzieciom powyżej 6 tygodnia życia, przy czym drugą dawkę najkorzystniej podać przed 16 tygodniem życia (w przypadku, kiedy nie jest to możliwe – maksymalnie przed ukończeniem 24 tygodnia życia).
Szczepionkę 3-dawkową, tj. Rotateq również należy podawać doustnie, zachowując co najmniej 4-tygodniowe przerwy pomiędzy kolejnymi dawkami. Pierwszą dawkę zaleca się podawać niemowlętom pomiędzy 7 – 12 tygodniem życia, a cały cykl szczepienia należy zakończyć przed 33 tygodniem życia (najlepiej pomiędzy 20 – 22 tygodniem).

Szczepionki przeciw rotawirusom podawane są doustnie, dlatego niezwykle ważne jest, aby dokładnie sprawdzić, czy dziecko połknęło całość szczepionki. W przypadku najmłodszych pacjentów, a zwłaszcza niemowląt warto minimum godzinę przed szczepieniem nie podawać żadnych pokarmów, a bezpośrednio po szczepieniu ponosić malucha na rękach, co zmniejszy ryzyko cofnięcia się treści szczepionki. Co istotne, podczas jednej wizyty mogą być podane jednocześnie szczepienia przeciw rotawirusom oraz inne szczepienia przewidziane w Programie Szczepień Ochronnych (PSO). Warto zaznaczyć, że dziecko karmione mlekiem matki, która przebyła zakażenie rotawirusami i przekazuje przeciwciała z pokarmem, nie jest w pełni chronione przed infekcją. Dzieje się tak, ponieważ układ odpornościowy niemowlaka nie jest w pełni wykształcony, aby wykorzystać immunoglobuliny, które otrzymał od matki i dopiero po przechorowaniu lub szczepieniu, dziecko nabiera własnej, swoistej odporności chroniącej przed infekcją. 

Szczepienie przeciw rotawirusom – cena/refundacja NFZ

Szczepienie przeciw rotawirusom nie jest refundowane. Należy do pełnopłatnych szczepień zalecanych, zatem całą kwotę pokrywamy z własnych środków. Cena szczepionki, w zależności od jej rodzaju oraz miejsca zakupu waha się w granicach 230 – 400 zł za jedną dawkę. Szczepionka wydawana jest w aptece wyłącznie z przepisu lekarza (na receptę). Po zakupieniu produktu należy go umieścić w torbie termoizolacyjnej na czas transportu, a następnie przechowywać w lodówce.

Szczepionka przeciw rotawirusom – powikłania

Szczepionki przeciw rotawirusom charakteryzują się dużym bezpieczeństwem oraz dobrą tolerancją przez dzieci. Podczas prowadzenia badań klinicznych w wielu rejonach świata, nie zaobserwowano (w większości przypadków) niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) po podaniu niemowlętom szczepionki przeciw rotawirusom. Niekiedy występowały objawy niepożądane w postaci: biegunek, wymiotów, podwyższonej temperatury ciała. Miały one jednak łagodny przebieg. Z uwagi na 2-tygodniowy okres wydalania wirusa wraz z kałem po podaniu szczepienia, zaleca się ograniczenie w tym czasie kontaktu dziecka zaszczepionego z osobami, u których występuje ryzyko obniżonej odporności.

Szczepionka na rotawirusy – przeciwwskazania

Podstawowymi przeciwwskazaniami do podania szczepionki przeciw rotawirusom jest nadwrażliwość na którykolwiek ze składników szczepionki, zaobserwowana reakcja alergiczna po pierwszej dawce szczepionki, gorączka, ciężkie infekcje, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (jak wymioty, biegunka), wszelkiego rodzaju schorzenia immunologiczne. Szczepionki przeciw rotawirusom nie należy stosować u osób z nieskorygowanymi wrodzonymi wadami przewodu pokarmowego, predysponowanymi do wystąpienia wgłobienia oraz z ciężkim, złożonym niedoborem odporności.