Zapalenie wyrostka robaczkowego u dzieci i dorosłych – co warto wiedzieć?

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego jest jedną z najczęstszych chorób układu pokarmowego wymagających leczenia chirurgicznego zarówno u dzieci, dorosłych, jak i u kobiet w ciąży. Atak wyrostka może wystąpić u każdego, choć dotyczy głównie osób młodych. 

Wyrostek robaczkowy – czym jest i jakie są jego funkcje? 

Wyrostek robaczkowy (łac. appendix vermiformis) to niewielkie, ślepo zakończone uwypuklenie początkowej części jelita grubego. Niegdyś uznawano go za narząd szczątkowy, niepełniący istotnych funkcji. Aktualnie, ze względu na duże nagromadzenie grudek limfatycznych, uważa się, że pełni on pewną funkcję w kontrolowaniu symbiozy pomiędzy organizmem człowieka a florą bakteryjną jelit.  

Zapalenie wyrostka u dzieci i dorosłych – przyczyny 

Wyrostek robaczkowy jest cienkim, ślepo zakończonym przewodem. Zatkanie ujścia wyrostka powoduje wzrost ciśnienia w jego wnętrzu, a w następstwie zaburzenia przepływu krwi i martwicę. Za zatkanie ujścia wyrostka najczęściej odpowiadają kamienie kałowe. Rzadziej mogą to być guzy, pasożyty lub przerost grudek limfatycznych. 

Zapalenie wyrostka robaczkowego – kto może zachorować? 

Ostre zapalenie wyrostka może wystąpić u każdego. Najczęściej jednak chorują osoby w wieku między 5. a 20. rokiem życia. Nieco częściej choroba występuje u płci męskiej. Zapalenie wyrostka występuje częściej w krajach rozwiniętych niż w biednych regionach świata. Brak odpowiednio szybkiej interwencji chirurgicznej prowadzi do powikłań ostrego zapalenia wyrostka takich jak perforacja i zapalenie otrzewnej. 

Atak wyrostka u dzieci i dorosłych – jak się objawia? 

Charakterystycznym objawem ostrego zapalenia wyrostka jest ból. Początkowo ma on charakter rozlany, umiejscowiony w centralnej części brzucha. W ciągu kilku, kilkunastu godzin zapalenie wyrostka rozwija się. Wówczas ból przemieszcza się w okolicę prawego dołu biodrowego. Bardzo często występują też nudności i wymioty. Przy ostrym zapaleniu wyrostka niepowikłanym zapaleniem otrzewnej pojawia się miernie nasilona gorączka.

Nietypowe objawy zapalenia wyrostka robaczkowego 

Nie zawsze objawy są na tyle charakterystyczne, by od razu sugerować zapalenie wyrostka. Wyrostek robaczkowy może być ułożony w różny sposób wewnątrz jamy brzusznej. W tzw. ułożeniu zakątniczym dolegliwości bólowe mogą być niewielkie.

Dużym wyzwaniem jest też diagnostyka zapalenia wyrostka u kobiet w ciąży. Powiększona macica powoduje przemieszczenie wyrostka tak, że może się on znajdować pod wątrobą. Nietypowe objawy ataku wyrostka mogą sugerować zapalenie pęcherzyka żółciowego lub nerek. Zapalenie wyrostka daje również niecharakterystyczne objawy u młodszych dzieci. Początkowo zwykle są one niespokojne, płaczliwe i niechętnie spożywają pokarmy. 

Zapalenie wyrostka robaczkowego – diagnostyka 

Rozpoznanie ataku ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego opiera się na obrazie klinicznym oraz na dokładnym badaniu fizykalnym. W rozpoznaniu bierze się pod uwagę charakterystyczne przemieszczenie bólu do prawego dołu biodrowego, narastanie bólu w czasie, obecność wymiotów, tkliwość i wzmożone napięcie brzucha. Bada się także występowanie charakterystycznych objawów zajęcia otrzewnej przez proces zapalny, takich jak objaw Blumberga, objaw Jaworskiego czy objaw Rovsinga. Ból w prawym dole biodrowym narasta także podczas badania per rectum.

Zawsze przed zabiegiem wykonuje się badanie morfologii krwi oraz badanie ogólne moczu. Dodatkowe badania, takie jak badania laboratoryjne i obrazowe, są pomocne, ale nie powinny opóźniać postawienia rozpoznania i leczenia chirurgicznego. Badania laboratoryjne krwi mogą potwierdzić obecność stanu zapalnego. Z kolei tomografia komputerowa może być pomocna w przypadkach wątpliwych. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić inne przyczyny ostrego brzucha takie jak: 

• ostre zapalenie trzustki, 
• zapalenie przydatków i ciążę pozamaciczną, 
• perforację wrzodu żołądka lub dwunastnicy, 
• skręt jelit, 
• nieżyt żołądkowo-jelitowy. 

Zapalenie wyrostka robaczkowego – leczenie  

Jedynym sposobem na leczenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego jest jego chirurgiczne wycięcie. Zabieg należy wykonać w jak najkrótszym czasie od pojawienia się objawów. Opóźnianie zabiegu sprzyja powstaniu zgorzelinowego zapalenia wyrostka lub przedziurawieniu wyrostka. Operację wyrostka przeprowadza się metodą klasyczną lub laparoskopową. Preferuje się jednak klasyczny zabieg. W przypadku powstania ropnia konieczne jest założenie drenu. Wskazana jest także pooperacyjna antybiotykoterapia.

Żywienie po operacji wyrostka robaczkowego – jak powinno wyglądać?  

Jak wygląda dieta po operacji wyrostka robaczkowego? Zwykle w pierwszej dobie po zabiegu zaleca się pacjentowi przyjmowanie niewielkiej ilości płynów, głównie wody lub słabej herbaty. Następnie pozwala się pacjentowi na przyjmowanie napojów słodzonych. Jeśli nie występują żadne komplikacje, od 2. doby po zabiegu wprowadza się do diety kleik przyrządzony z ryżu lub drobnej kaszy. Oddanie pierwszego stolca po operacji oznacza, że przewód pokarmowy zaczyna funkcjonować prawidłowo. Można wówczas rozpocząć dietę papkowatą. Składa się ona np. z przetartych zup gotowanych na jarzynach lub chudym mięsie. Jeśli stan zdrowia pacjenta na to pozwala, po kilku dniach wprowadza się do żywienia łatwostrawne pokarmy stałe. Należy wówczas unikać produktów ciężkostrawnych, takich jak pieczywo pełnoziarniste, nasiona i orzechy, surowe warzywa i owoce, tłuste lub smażone mięso. Po pewnym czasie można włączać kolejne produkty stopniowo wracając do diety sprzed operacji.