Glista ludzka – objawy glistnicy. Rozpoznanie, badania, leczenie zakażenia glistą ludzką

Glista ludzka – co to jest?

Glista ludzka (Ascaris lumbricoides) to pasożyt należący do gromady nicieni (nematoda), którego jedynym żywicielem jest człowiek. Osiąga długość 20–30 cm (samice są dłuższe od samców), ma jasnokremową barwę. Jest pasożytem kosmopolitycznym (występuje niemal na całym świecie) i stanowi jedną z najczęstszych przyczyn chorób pasożytniczych u człowieka.

Szacuje się, że na całym świecie zarażone jest od 800 milionów do 1.3 miliarda ludzi, w większości w krajach o tropikalnym klimacie, szczególnie w miejscach, w których występuje problem z kanalizacją. W Polsce pasożyt jest rzadszy, występuje głównie u dzieci w wieku przedszkolnym. Najczęstsze drogi zakażenia glistą ludzką to zjedzenie nieumytych warzyw/owoców oraz zanieczyszczona woda.

Glista ludzka – cykl rozwojowy

Glista ludzka dostaje się do organizmu najczęściej z nieumytymi owocami i warzywami, na powierzchni których znajdują się jaja glisty. Kolejną drogą, za pomocą której można zarazić się glistą ludzką jest brak higieny – pasożyty te znajdują się np. na powierzchni dłoni zabrudzonych glebą. W świetle jelita cienkiego z jaj uwalniają się larwy, które przenikają przez błonę śluzową do krążenia wrotnego, które odprowadza krew z przewodu pokarmowego do wątroby. Wraz z krwią larwy glisty ludzkiej wędrują do płuc, gdzie wzrastają, osiągając 2 mm długości i przedostają się następnie do pęcherzyków płucnych. 

Następnie pasożyty wędrują do górnej części dróg oddechowych, przez oskrzela, tchawicę i krtań dostają się do gardła i są połykane. W ten sposób larwy znów trafiają do światła przewodu pokarmowego, gdzie ostatecznie osiągają dojrzałość. Tu utrzymują się dzięki ruchom antyperystaltycznym, co zapobiega ich wydaleniu. Po upływie 2–3 miesięcy samice zaczynają składać jaja, nawet do 200 000 dziennie. Jaja wydalane są z kałem i w korzystnych warunkach (wilgotna gleba, dostęp do tlenu) nabywają inwazyjność (zdolność do zarażania żywicieli). 

Glista ludzka – jakie są objawy glistnicy?

Choroba wywołana przez glistę ludzką to glistnica, inaczej askarioza (łac. ascariosis). Ta choroba pasożytnicza jest najczęściej występującą na świecie robaczycą przewodu pokarmowego. Bardzo często ma ona ma skąpoobjawowy przebieg, choć nie zawsze tak jest. Wyróżnia się dwie manifestacje glistnicy:

1. Glistnica płucna – larwy powodują uszkodzenie ściany naczyń krwionośnych i pęcherzyków płucnych, towarzyszy im naciek zapalny, który tworzą głównie eozynofile (granulocyty kwasochłonne). Powoduje to wystąpienie gorączki, kaszlu, duszności. W krwi obwodowej zaznaczona jest eozynofilia – podwyższony poziom granulocytów kwasochłonnych.
2. Glistnica jelitowa – obecność glisty w jelicie cienkim wywołuje bóle brzucha, brak apetytu, nudności oraz wymioty, biegunki i/lub zaparcia. Jeśli w jelicie obecna jest duża ilość pasożytów, mogą one zaczopować jego światło, prowadząc do niedrożności. Glisty ludzkie mogą również wnikać do przewodów żółciowych lub trzustkowych i wywoływać ich zapalenie. 

Przewlekła, nieleczona glistnica może skutkować niedożywieniem i niedoborem składników pokarmowych, zwłaszcza witamin A i C.  Możliwe powikłania askariozy obejmują niedrożność jelit, zatkanie dróg żółciowych i przewodu trzustkowego – ostre zapalenie trzustki czy niedrożność dróg oddechowych. Dlatego tak istotne jest, w razie zauważenia u siebie bądź u dziecka, wyżej wymienionych objawów, skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym.

Glista ludzka – diagnostyka zakażenia glistą ludzką

Podstawowym badaniem w diagnostyce glistnicy jest badanie kału, w którym poszukuje się obecności jaj nicienia. Próbki kału powinno się pobierać kilkakrotnie w odstępach 3–5 dni. Czasem stwierdza się obecność dorosłych form pasożyta w kale lub wymiocinach. 

Na diagnozę glistnicy może nakierować wspomniana wyżej eozynofilia – podwyższony poziom granulocytów kwasochłonnych w morfologii krwi z rozmazem. Jest to znalezisko niespecyficzne, które towarzyszy chorobom pasożytniczym, ale również alergicznym, a także niektórym schorzeniom autoimmunizacyjnym. Podniesione może być również stężenie immunoglobulin (przeciwciał), zwłaszcza w klasie IgE. Glisty można również uwidocznić w badaniach obrazowych jamy brzusznej, takich jak tomografia komputerowa czy ultrasonografia. 

Glista ludzka u dziecka. Objawy glistnicy u dzieci

Dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym to populacja szczególnie narażona na infekcje pasożytnicze. Przebywanie w otoczeniu dużej liczby dzieci w przedszkolu i szkole, nieprzestrzeganie zasad higieny i zachowania, takie jak geofagia (zjadanie gleby) sprzyjają zakażeniu przez glistę ludzką. Długotrwała glistnica może prowadzić u dzieci do niedoborów witamin i innych składników pokarmowych, a w konsekwencji negatywnie wpływać na ich rozwój fizyczny i umysłowy. Ważna jest obserwacja malucha i w przypadku dostrzeżenia jakichkolwiek niepokojących objawów, udanie się do  pediatry.

Objawy glisty ludzkiej u dziecka są podobne, jak te występujące u dorosłych i są to m. in.:

• nadpobudliwość,
• ból brzucha,
• nudności i wymioty,
• wzdęcia, zaparcia,
• biegunka,
• duszność,
• nieżyt oskrzeli, astma oskrzelowa,
• uporczywy ból gardła, 
• obniżony apetyt, spadek masy ciała, 
• problemy ze snem,
• problemy skórne, pokrzywka.

Glista ludzka – na czym polega leczenie glistnicy?

Leczenie glistnicy polega na podawaniu doustnych preparatów antypasożytniczych, przede wszystkim albendazolu i mebendazolu – wystarczy pojedyncza dawka. Alternatywą jest pyrantel, stosowany również u kobiet w ciąży lub karmiących piersią. Kontrolę po leczeniu przeprowadza się po upływie dwóch tygodni, polega ona na trzykrotnej kontroli rozmazu kału.

W fazie płucnej stosuje się czasem leczenie objawowe, takie jak beta mimetyki (leki rozszerzające oskrzela) czy glikokortykosteroidy, które hamują reakcję zapalną. W przypadku wystąpienia powikłań, takich jak niedrożność czy perforacji jelita, koniecznie jest leczenie chirurgiczne. 

Glista ludzka – profilaktyka glistnicy

W profilaktyce zakażenia glistą ludzką kluczowe jest mycie owoców i warzyw oraz mycie rąk po kontakcie z ziemią, a także noszenie rękawic w trakcie pracy w ogrodzie. Zwłaszcza najmłodszych warto uczulić, aby pamiętali o podstawowych zasadach higieny, takich jak:

• dokładne mycie rąk przed posiłkiem,
• dokładne mycie rąk po powrocie do domu ze spaceru i po skorzystaniu z toalety,
• dokładne mycie produktów spożywczych przed spożyciem,
• zwracanie uwagi na to, aby dziecko nie wkładało do buzi przedmiotów, które mogły mieć kontakt z ziemią, np. podczas zabawy w piaskownicy.