Grzybica skóry – przyczyny, objawy, leczenie dermatofitozy i drożdżycy skóry

Grzyby to olbrzymia i bardzo zróżnicowana grupa tworząca jedno z pięciu królestw organizmów. Opisano kilkaset tysięcy gatunków grzybów, jednak choroby u ludzi wywołuje zaledwie dwieście do trzystu spośród nich, a w codziennej praktyce spotyka się kilkanaście. Jak rozpoznać grzybicę skóry i jak z nią walczyć?

Grzybica skóry – jak można zarazić się grzybicą? 

Spora część infekcji grzybiczych ma charakter oportunistyczny – dochodzi do nich u pacjentów podatnych na zakażenia z powodu: 

• uszkodzonej bariery nabłonkowej – po zranieniu, oparzeniu, maceracji (uszkodzenie w wyniku wilgoci) skóry. Zakażeniom grzybiczym sprzyja też obecność ciał obcych, takich jak cewniki czy protezy. 
• zaburzeń ogólnoustrojowych – cukrzycy, niedoczynności tarczycy, ciąży, niedożywienia, niedoborów witamin (biotyny, witaminy A) i minerałów (żelaza, cynku),
• zaburzeń odporności – wrodzonych i nabytych (np. zakażenie wirusem HIV),
• nowotworów – białaczki, chłoniaków, raków stadium rozsiewu; również jako powikłanie chemio- i radioterapii,
• stosowania leków bądź inwazyjnych procedur medycznych – mogą to być: antybiotyki, kortykosteroidy, linie naczyniowe, cewniki, inwazyjna wentylacja, żywienie pozajelitowe.

Grzybica skóry – rodzaje grzybic 

Dla celów praktyki klinicznej grzyby podzielono na: 

• Dermatofity – do rozwoju wymagają keratyny (składnika naskórka i przydatków skóry – włosów i paznokci). Można się nimi zarazić od drugiego człowieka, od zwierzęcia oraz przez kontakt z glebą, w której bytują. Zakażenie tymi grzybami nosi nazwę dermatofitozy.
• Grzyby drożdżopodobne – występują w glebie, wodzie i powietrzu. Są też komensalami jamy ustnej, przewodu pokarmowego i pochwy u ludzi, gdzie mogą bytować całymi latami bez wywoływania objawów. Do rozwoju choroby dochodzi w wyniku zaburzenia równowagi między gospodarzem (człowiekiem) a zamieszkującym go drożdżakiem. Drożdżyce są również nazywane kandydozami, gdyż najczęściej wywołują je grzyby z rodzaju Candida. Zakażenie drożdżakami to drożdżyca.
• Grzyby pleśniowe – są rozpowszechnione w przyrodzie, zwłaszcza w rozkładającej się materii organicznej. Spotyka się je także na zdrowej skórze ludzkiej, zwłaszcza na owłosionej skórze głowy i pomiędzy palcami stóp. U osób z obniżoną odpornością mogą powodować ciężkie grzybice układowe, rzadziej wywołują grzybicę skóry. 

 Grzybica skóry – objawy 

Zakażenia dermatofitami mogą się manifestować jako: 

• Grzybica skóry owłosionej – spowodowana jest przez dermatofity, głównie Trichophyton tonsurans, T. mentagrophytes, T. verruosum, T. violaceum, T. schoenleinii, Microsporum canis, M. audouinii. Może przyjmować postać grzybicy drobnozarodnikowej (ognisk złuszczonej skóry z włosami połamanymi równo na wysokości kilku milimetrów) oraz grzybicy strzygącej (ogniska złuszczające zawierające nierówno ułamane, jakby przystrzyżone włosy). U mężczyzn na brodzie i wardze górnej mogą tworzyć się zapalne guzy lub zlewające się ze sobą krosty, włosy łatwo dają się usunąć z ognisk chorobowych, zwykle powiększone są okoliczne węzły chłonne. Obserwuje się również przypadki o łagodniejszym przebiegu, mogące imitować ropne zapalenie mieszków włosowych. 
• Grzybica skóry gładkiej – to klasyczna postać zakażenia dermatofitami. Są to okrągłe rumieniowo–złuszczające zmiany, wyraźnie odgraniczone od otoczenia, których obrzeża są bardziej zaczerwienione od centrum. Zaczynają ustępować w części środkowej, przylegające zmiany mogą się ze sobą zlewać. 
• Grzybica pachwin – bardzo częsta postać grzybicy, częściej dotykają mężczyzn. Jest przenoszona z innych okolic ciała. Są to zmiany rumieniowe i złuszczające, na obwodzie występują pęcherzyki i grudki. 
• Grzybica stóp – najczęstszą jej postacią jest odmiana międzypalcowa, spotykana zwłaszcza u sportowców, która dotyczy III i IV przestrzeni międzypalcowej. Najpierw występują zaczerwienienie i świąd, które następnie przechodzą w pękanie naskórka. W odmianie potnicowej występują liczne pęcherzyki, a w złuszczającej – ogniska złuszczania lub nadmiernego rogowacenia. Grzybicy stóp może towarzyszyć grzybica paznokci. 

Drożdżakowe zapalenie skóry może występować pod postacią: 

• Drożdżycy wyprzeniowej fałdów skórnych – to najczęstsza postać drożdżycy skóry. Lokalizuje się w fałdach i zgięciach skóry: w pachwinie, pod sutkami czy na brzuchu. Objawia się zaczerwienieniem z wyraźnym sączeniem, maceracją naskórka i pęknięciami. Wokół głównych zmian pojawiają się wykwity rumieniowe, pęcherzyki i krosty. 
• Wyprzeń międzypalcowych – najczęściej są one umiejscowione pomiędzy III a IV palcem ręki, gdzie rozwija się zapalenie i bolesne pęknięcia skóry. Może szerzyć się na sąsiednie przestrzenie międzypalcowe. 
• Drożdżycy mieszków włosowych – krostki umieszczone są wokół mieszków w obrębie brody.

Łupież pstry wywołany jest przez należący do drożdakow grzyb Pityrosporum orbiculare, który rozwija się w obrębie warstwy rogowej naskórka. Objawia się jako złuszczające się plamy na klatce piersiowej, plecach i karku. 

Grzybica skóry – rozpoznanie 

Podstawą do wysunięcia podejrzenia grzybiczego zakażenia skóry są dokładne badanie fizykalne oraz dobrze zebrany wywiad. Objawy grzybicy są jednak niespecyficzne, mogą przypominać wiele innych jednostek chorobowych (np. łuszczycę, liszaj płaski, zakażenie bakteryjne), dlatego często sięga się po badania dodatkowe. Niektóre infekcje grzybicze charakteryzuje świecenie w świetle lampy Wooda (lampy kwarcowej). Łupież pstry świeci na żółtobiało, natomiast grzybica drobnozarodnikowa daje charakterystyczną jasnozieloną barwę. 

Potwierdzeniem rozpoznania są wyniki badań zeskrobin, włosa bądź wymazów ze zmian skórnych, które ogląda się pod mikroskopem i hoduje na podłożach. 

Grzybica skóry – jak leczyć zmiany grzybicze na skórze? 

Najczęściej stosowane leki przeciwgrzybicze to preparaty z grupy azoli (flukonazol, ketokonazol). Inne leki wykazujące działanie grzybobójcze bądź grzybostatyczne (hamujące rozwój grzyba) to: gryzeofulwina, nystatyna, amfoterycyna B, terbinafina. 

Leczenie grzybic to proces długotrwały, często trwający wiele tygodni, a nawet miesięcy. Pomimo dużej skuteczności obecnie dostępnych leków, częste są nawroty.