Łuszczyca – czym jest i jak się ją leczy? Jak pielęgnować skórę łuszczycową?

Łuszczyca – co to za choroba? Kiedy może się ujawnić?  

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną skóry, która cechuje się występowaniem charakterystycznych zmian na skórze. Szacuje się, że występuje u około 2% Europejczyków, z tą samą częstotliwością zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Typowe zmiany łuszczycowe mogą pojawić się na skórze osoby w każdym wieku, zdarza się, że łuszczycę rozpoznaje się już u niemowląt. Najczęściej jednak pierwsze objawy łuszczycy pojawiają się pomiędzy 20. a 40. rokiem życia (jest to tzw. I typ łuszczycy). II typ łuszczycy dotyczy osób po ukończeniu 50. roku życia.   

Łuszczyca u dzieci i niemowląt 

Zmiany łuszczycowe u dzieci najczęściej rozwijają się około 10. roku życia, choć mogą być obecne już od okresu niemowlęcego. Łuszczyca u dzieci ma najczęściej łagodny przebieg i dobre rokowanie. Pierwszymi objawami łuszczycy są – podobnie jak u dorosłych – czerwonobrunatne grudki na skórze, najczęściej w okolicy łokci, kolan, pośladków, stóp, dłoni lub na owłosionej skórze głowy. Zmiany te pokryte są srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską, czyli tzw. blaszką łuszczycową. U niemowląt zmiany skórne w przebiegu łuszczycy typowo występują w okolicy pieluszkowej. Dodatkowo u dzieci często obserwuje się zmiany łuszczycowe na płytce paznokciowej (liczne wgłębienia na paznokciach, jest to tak zwany objaw naparstkowania). 

Łuszczyca w ciąży 

Przebieg łuszczycy u kobiet w ciąży może być mocno zróżnicowany. Według dostępnych danych w literaturze medycznej szacuje się, że u około 30–40% kobiet będących w ciąży, które mają łuszczycę, dochodzi do złagodzenia objawów choroby, u około 20% ciężarnych obserwuje się nasilenie objawów. U pozostałych 40–50% kobiet w ciąży zmiany łuszczycowe przebiegają bez zmian ich charakteru i nasilenia.

Należy też pamiętać, że ciąża jest przeciwwskazaniem do niektórych leków standardowo stosowanych w leczeniu łuszczycy (m.in. przeciwwskazane są retinoidy, metotreksat oraz tazaroten). Pozostałe leki (cygnolina, dziegcie, kortykosteroidy, takrolimus, pimekrolimus i cyklosporyna) powinny być stosowane pod ścisłym nadzorem lekarza.  

Przyczyny i czynniki ryzyka łuszczycy 

Łuszczyca należy do grupy chorób o podłożu autoimmunologicznym i charakteryzuje się uogólnionym procesem zapalnym. Ważną rolę w rozwoju łuszczycy odgrywają czynniki genetyczne oraz bodźce środowiskowe takie jak stres, uraz, infekcje bakteryjne lub grzybicze.  

Łuszczyca a dziedziczenie  

Łuszczyca jest chorobą dziedziczną, co potwierdza fakt, że jeśli u obojga rodziców rozpoznano łuszczycę, prawdopodobieństwo rozwoju choroby u ich dziecka wynosi około 70%. W przypadku tylko jednego rodzica z łuszczycą dziecko ma około 20% szans, że rozwiną się u niego objawy łuszczycy. Niekiedy dochodzi do przeskoku jednego pokolenia, tzn. zostaje ominięte pierwsze pokolenie, a symptomy łuszczycy rozwijają się w kolejnym (wnuki). Łuszczyca może pojawić się także u osób bez obciążonego wywiadu rodzinnego, gdyż mogą zajść świeże mutacje.  

Czy łuszczyca jest zaraźliwa? 

Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną, zatem nie można się nią zarazić nawet w wyniku bezpośredniego kontaktu z osobą mającą objawy choroby. 

Łuszczyca a inne choroby  

Obecny w organizmie stan zapalny, który towarzyszy łuszczycy, może prowadzić do zmian w układzie sercowo-naczyniowym, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, zaburzeń metabolicznych, niealkoholowego stłuszczenia wątroby i wielu innych chorób współistniejących. Osoby z łuszczycą często cierpią na depresję, która nasilana jest brakiem akceptacji objawów choroby.  

Rodzaje łuszczycy  

Do najczęstszych rodzajów łuszczycy zalicza się:  

• łuszczycę zwyczajną, która charakteryzuje się obecnością typowych zmian skórnych,  
• łuszczycę krostkową, która występuje w  dwóch postaciach – uogólnionej (jest to jedna z najcięższych postaci łuszczycy) i postaci miejscowej (łuszczyca krostkowa dłoni i stóp),  
• łuszczycę uogólnioną (tzw. erytrodermia), zmiany skórne obejmują całą powierzchnię ciała, dodatkowo występuje gorączka,  
• łuszczycę stawową, najczęściej dotyczy stawów międzypaliczkowych dalszych, może prowadzić do trwałego inwalidztwa. Oprócz stawów łuszczyca nie zajmuje innych narządów wewnętrznych. W łuszczycy stawowej często występują też zmiany łuszczycowe w obrębie paznokci (tzw. objaw naparstkowania).  

Łuszczyca – objawy i miejsca występowania. Jak wygląda łuszczyca?  

Typowa zmiana skórna w przebiegu łuszczycy ma postać czerwonobrunatnej, wyraźnie odgraniczonej od otoczenia grudki, na której obserwuje się złuszczanie jej powierzchni. Pierwsze objawy łuszczycy mają charakter małych grudek i pojawiają się na dużych powierzchniach skóry. Nierzadko pierwsze zmiany łuszczycowe pojawiają się po przebytej infekcji. Zmiany łuszczycowe mogą przybierać postać dużych, nierzadko kilkucentymetrowych grudek, które są pokryte mocno przylegającymi srebrzystymi łuskami (są to tzw. blaszki łuszczycowe). Opisywane zmiany łuszczycowe mogą się stopniowo powiększać i pojawiać się w innych miejscach.  

Do typowych lokalizacji zmian łuszczycowych zalicza się okolicę kolan, łokci oraz owłosioną skórę głowy. Zmiany łuszczycowe mogą dotyczyć także paznokci, na których obserwuje się liczne wgłębienia.  

Przebieg łuszczycy 

Łuszczycę rozpoznaje się na podstawie obecności charakterystycznych zmian skórnych w typowych lokalizacjach (kolana, łokcie, owłosiona skóra głowy). W sytuacjach wątpliwych lekarz może zalecić wykonanie biopsji i ocenę histopatologiczną wycinka.  

Niekiedy okres bez objawów choroby może trwać nawet kilka lat. Odpowiednia pielęgnacja skóry osoby chorej na łuszczycę jest podstawą leczenia choroby i zapobiega powstawaniu nowych wykwitów skórnych. Należy pamiętać także, aby unikać silnego stresu, urazów, infekcji czy rozwoju procesów zapalnych np. próchnicy, gdyż są to czynniki wyzwalające zmiany łuszczycowe.  

Kosmetyki i zalecenia przy codziennej pielęgnacji skóry z łuszczycą 

Właściwa pielęgnacja skóry osób chorych na łuszczycę jest niezbędna podczas leczenia zmian chorobowych. Stanowi także profilaktykę przed zaostrzeniem choroby. W pielęgnacji skóry ze zmianami łuszczycowymi zaleca się regularne złuszczanie naskórka, nawilżanie oraz natłuszczanie. Pomocne bywają preparaty emolientowe, które tworzą warstwę ochronną na powierzchni skóry, dzięki czemu zapobiegają nadmiernej utracie wody ze skóry oraz zmniejszają świąd. Zaleca się używanie preparatów emolientowych co najmniej 3 razy na dobę. Do substancji łagodzących objawy łuszczycy zalicza się także mocznik, kwas glikolowy, kwas mlekowy, kwas hialuronowy, glicerynę oraz dekspantenol, który ma działanie nawilżające, łagodzące i przeciwzapalne. Mocznik ma działanie keratolityczne, przez co ułatwia usunięcie blaszek łuszczycowych.  

W przypadku łuszczycy owłosionej skóry głowy zaleca się stosowanie szamponów przeznaczonych dla osób z łuszczycą (najczęściej zawierających dziegcie). Podczas kuracji preparatami zawierającymi dziegcie należy unikać ekspozycji na promienie słoneczne. Warto pamiętać także, aby delikatnie myć skórę głowy, dzięki czemu unikniemy uszkodzeń mechanicznych skóry głowy i powstawania nowych zmian łuszczycowych.  

Osoby mające zmiany łuszczycowe na dłoniach powinny ograniczyć stosowanie mydeł i detergentów, gdyż prowadzą one do przesuszania skóry i jej mechanicznych uszkodzeń. Zaleca się także regularne stosowanie kremów do rąk.  

Łuszczyca a solarium, tatuaż  

Światło ultrafioletowe, które jest emitowane w solarium, może łagodzić objawy skórne łuszczycy, jednakże nie zaleca się korzystania z solariów, bezpieczniejszym sposobem fototerapii jest naświetlanie PUVA, które może zalecić lekarz dermatolog. Dlatego też osoby z łuszczycą nie powinny zastępować profesjonalnej terapii choroby (naświetlania PUVA) pobytem w solarium.  

Leczenie łuszczycy – jakie leki? Co stosować na łuszczycę? 

W przypadku zmian łuszczycowych o niewielkich rozmiarach i zajmujących mniej niż 10% powierzchni skóry zaleca się leczenie miejscowe, czyli nakładanie produktów leczniczych bezpośrednio na zmiany skórne. Natomiast w przypadku ciężkiego przebiegu choroby stosuje się leki doustne, dożylne wraz z leczeniem miejscowym.  

Leczenie miejscowe zmian łuszczycowych zaczyna się od usunięcia łusek za pomocą substancji keratolitycznych, a następnie hamuje się nadmierny wzrost komórek naskórka. Substancjami leczniczymi stosowanymi na zmiany skórne w przebiegu łuszczycy są: kwas salicylowy i mocznik, które zmniejszają ilość łusek i polepszają przenikanie innych preparatów do głębszych warstw skóry, dziegcie, które są pochodnymi węgla, glikokortykosteroidy miejscowe mające działanie przeciwzapalne i przeciwproliferacyjne, cygnolina oraz analogi witaminy D3.  

W leczeniu ciężkich postaci łuszczycy stosuje się: 

• fototerapię – polega ona na ekspozycji skóry na światło ultrafioletowe wytwarzane przez specjalne lampy. Fotochemioterapia (PUVA) to połączenie leku światłouwrażliwiającego z promieniami UVA. Metody te stosowane są w przypadku łuszczycy opornej na leczenie miejscowe lub w przypadku rozległych zmian skórnych;
• metotreksat – jest lekiem z grupy cytostatyków, dlatego jego stosowanie wymaga ścisłej kontroli lekarskiej;
• cyklosporyna – ma silne działanie immunosupresyjne, czyli osłabiające odpowiedź zapalną. Posiada sporo działań niepożądanych, dlatego stosuje się ją w przypadku łuszczycy opornej na inne leki;  
• retinoidy – mają działanie teratogenne, dlatego nie wolno ich stosować w ciąży. Retinoidy są zalecana w przypadku łuszczycy krostkowej;
• leki biologiczne (adalimumab, etanercept, infliksymab, ustekinumab) oddziałują na cytokiny, które biorą udział w powstawaniu zmian łuszczycowych. Stosuje się je w przypadkach ciężkiej łuszczycy lub opornej na leczenie innymi preparatami.  

Domowe sposoby na skórę z łuszczycą 

Jak już wyżej zostało wspomniane, osoby chore na łuszczycę powinny unikać czynników, które mogą powodować zaostrzanie się zmian skórnych (stres, infekcje, urazy, palenie tytoniu, picie alkoholu), a podstawą leczenia tej choroby jest prawidłowa pielęgnacja skóry. Dlatego też należy używać kosmetyków przeznaczonych do skóry ze zmianami łuszczycowymi oraz regularnie stosować emolienty. 

Kąpiel osób cierpiących na łuszczycę powinna być krótka, w wodzie o temperaturze około 30–36℃. Należy unikać stosowania szorstkich gąbek, które mogą powodować uszkodzenia skóry i wysiew nowych zmian łuszczycowych. Po zakończeniu kąpieli należy dokładnie opłukać ciało wodą oraz osuszyć miękkim ręcznikiem, unikając pocierania skóry.  

Do czesania włosów zaleca się używanie szczotek z naturalnym włosiem, gdyż plastikowe szczotki mogą uszkadzać skórę głowy. Należy unikać używania lokówek oraz suszyć włosy przy użyciu niskiej temperatury.  

Żywienie w łuszczycy – najważniejsze zasady  

Według dostępnych danych medycznych prawidłowa dieta korzystnie wpływa na przebieg łuszczycy. Nieprawidłowa dieta wraz z niezdrowym stylem życia może nasilać procesy zapalne w organizmie, co pogarsza przebieg choroby, wpływa na zmniejszenie skuteczności leczenia oraz przyspiesza rozwój powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego.  

Osoby chore na łuszczycę powinny unikać spożywania produktów, które mogą nasilać procesy zapalne (zwłaszcza mięsa, nabiału, produktów wysoko przetworzonych czy cukrów). Dieta osób z łuszczycą powinna być bogata w tłuste ryby morskie, olej lniany, nasiona dyni, orzechy oraz świeże owoce i warzywa.

Nieleczona łuszczyca – powikłania  

Nieleczona łuszczyca może prowadzić do rozwoju erytrodemii łuszczycowej, w której zmiany skórne mogą obejmować nawet całą powierzchnię skóry. Erytrodermia jest ciężkim stanem zapalnym, któremu towarzyszą gorączka, dreszcze, złe samopoczucie. Każda osoba z objawami erytodermii wymaga hospitalizacji.