Łuszczyca u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i leczenie. Jak dbać o skórę łuszczycową u dziecka?

Łuszczyca u niemowląt i dzieci to przewlekła choroba zapalna skóry, która nastręcza wielu trudności małym pacjentom. Na skórze dziecka pojawiają się zmiany (grudki) pokryte tzw. blaszką łuszczycową przypominającą łuskę. Łuszczyca nie jest chorobą zakaźną, ale duży wpływ na jej pojawienie się mają czynniki genetyczne. W jaki sposób się ją leczy? Jak wygląda profilaktyka łuszczycy u dzieci?

Łuszczyca jest zapalną chorobą skóry występującą najczęściej rodzinnie. Typowe dla niej zmiany skórne mają postać ograniczonych, czerwonobrunatnych grudek na skórze, najczęściej łokci, kolan, pośladków, stóp, dłoni lub skórze owłosionej głowy. Zmiany te pokryte są białą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską. 

Spis treści:

1. Przyczyny łuszczycy u niemowląt i dzieci
2. Łuszczyca u dziecka – objawy
3. Rozpoznanie łuszczycy u dzieci
4. Początki łuszczycy u dzieci - zdjęcia
5. Leczenie łuszczycy u dzieci
6. Wskazówki dla rodziców dzieci chorych na łuszczycę  

Przyczyny łuszczycy u niemowląt i dzieci

Łuszczyca (łac. psoriasis) jest chorobą zapalną skóry o etiologii prawdopodobnie autoimmunologicznej. Często występuje u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku łuszczycy oraz ma tendencję do samoistnego ustępowania i nawracania. Choroba ta u dzieci zazwyczaj rozwija się ok. 10. roku życia, jednakże zdarza się, że symptomy występują już u niemowląt. Łuszczyca wieku dziecięcego ma najczęściej łagodniejszy przebieg niż u osób dorosłych i dobrze reaguje na leczenie miejscowe.  

W przebiegu łuszczycy obserwuje się skrócenie czasu dojrzewania komórek naskórka, co prowadzi do pogrubienia naskórka i tworzenia grubych warstw martwych komórek w postaci twardych łusek. W niektórych przypadkach, zmianom skórnym, typowym dla łuszczycy, towarzyszy łuszczycowe zapalenie stawów. Podobnie jak u dorosłych, dzieci z rozpoznaną łuszczycą mają zwiększoną tendencję do rozwoju hiperlipidemii, otyłości, cukrzycy oraz depresji i stanów lękowych.  

Do czynników wyzwalających powstanie zmian łuszczycowych u osób predysponowanych genetycznie oraz nawrotów łuszczycy należą ostre oraz przewlekłe infekcje np. angina bakteryjna, próchnica, zapalenie zatok, a także stres, spożywanie alkoholu, palenie tytoniu, niektóre leki, nadmierne opalanie i mechaniczne uszkodzenia skóry.  

Łuszczyca u dziecka – objawy  

Pierwszym objawem łuszczycy u dziecka są wyraźnie ograniczone, płaskie, czerwonobrunatne grudki na skórze, najczęściej łokci, kolan, pośladków, stóp, dłoni lub skórze owłosionej głowy. Zmiany te pokryte są białą lub srebrzystoszarą, nawarstwiającą się łuską, czyli tzw. blaszką łuszczycową.  

Opisywane zmiany łuszczycowe u dzieci stopniowo mogą się powiększać i występować w innych miejscach. Po zdrapaniu łuski, powierzchnia zmiany jest błyszcząca (jest to tzw. objaw świecy stearynowej, ang. candle sign), natomiast po zadrapaniu niezajętej przez łuszczycę skóry po ok. 8–14 dniach rozwijają się na niej typowe zmiany (jest to objaw Koebnera (Köbnera)).  

Łuszczycy skórnej u dzieci często towarzyszą zmiany łuszczycowe na płytce paznokciowej określane mianem naparstkowania, gdyż mają postać licznych wgłębień na paznokciach lub ich spełzania. Świąd skóry występuje częściej u dzieci niż u dorosłych chorujących na łuszczycę, jednak reszta objawów i wygląd zmian w miejscach objętych zapaleniem skóry są bardzo podobne.

Rozpoznanie łuszczycy u dzieci

Rozpoznanie łuszczycy u dzieci stawia się na podstawie charakterystycznych zmian skórnych oraz dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku występowania tej choroby. Aby potwierdzić rozpoznanie, można pobrać wycinek skóry i wykonać badanie histopatologiczne, uzyskując obraz typowych zmian w naskórku. Zdarza się, że pierwsze objawy tej choroby mylone są z atopowym zapaleniem skóry (AZS) czy egzemą. 

Same podtypy łuszczycy mogą różnić się nieco wyglądem objawów oraz miejscem ich występowania.

U dzieci najczęstszym typem łuszczycy jest łuszczyca plackowata. Często pierwszym miejscem pojawienia się zmian jest owłosiona skóra głowy.   U niemowląt zmiany skórne w przebiegu łuszczycy typowo występują w okolicy pieluszkowej.

Z kolei często występującą odmianą łuszczycy u najmłodszych dzieci i niemowląt jest łuszczyca drobnogrudkowa, która bywa poprzedzona infekcją paciorkowcową górnych dróg oddechowych. 

Rzadko występującymi u dzieci typami łuszczycy są: krostkowa (której towarzyszy gorączka, bóle stawów i osłabienie), łuszczyca krostkowa dłoni i stóp oraz erytrodemia łuszczycowa.  

Początki łuszczycy u dzieci - zdjęcia

Choroba ta rozpoczyna się najczęściej od jednego ogniska zmian, które stopniowo mogą się powiększać, a następnie pojawiać w kolejnych partiach ciała. Z początku zmiany są zwykle nieco bledsze, a stopień nasilenia łuszczenia się skóry jest średni. Z czasem stają się one nieco bardziej pogrubione, twardsze, jeszcze intensywniej odcinające się od zdrowej skóry, a łuska (również pogrubiona) odchodzi od nich większymi płatkami.

Leczenie łuszczycy u dzieci

Łuszczyca jest chorobą przewlekłą o nawrotowym charakterze, dotąd nie znamy sposobów jej całkowitego wyleczenia. Lekarz wybierając sposób leczenia, bierze pod uwagę odmianę oraz zaawansowanie kliniczne choroby, wiek oraz stan ogólny pacjenta, a także stopień współpracy. Zdecydowana większość dzieci, u których występuje łuszczyca, ma łagodny przebieg choroby, zazwyczaj dobrze reagujący na leczenie miejscowe.   

Do preparatów najczęściej stosowanych w terapii łuszczycy u dzieci zaliczamy: 

• emolienty dla dzieci – nawilżają i utrzymują nawodnienie skóry, co ogranicza świąd; pozwalają także na ograniczenie ilości stosowanych preparatów przeciwzapalnych,
• preparaty keratolityczne – zawierają kwas salicylowy, siarkę lub mocznik. Pozwalają na usunięcie łusek łuszczycowych, co stanowi pierwszy etap leczenia zmian, gdyż po usunięciu martwych komórek dochodzi łatwiejszej penetracji leków w głąb skóry. Należy pamiętać, aby nie usuwać mechanicznie blaszek łuszczycowych np. poprzez zdrapywanie. Preparatów z kwasem salicylowym nie należy stosować u dzieci poniżej 2. roku życia, 
• dziegcie – wykazują działanie przeciwzapalne i przeciwświądowe. Mają ciemny kolor, co powoduje plamienie odzieży i pościeli, a także specyficzny zapach. Podczas stosowania dziegci należy unikać ekspozycji skóry na słońce,  
• ditranol – ma działanie przeciwzapalne i antyproliferacyjne, cechuje się wysoką skutecznością w leczeniu łuszczycy,
• glikokortykosteroidy (GSK) – mają działanie przeciwzapalne, przeciwświądowe i antyproliferacyjne. Maści z GSK należy stosować jak najkrócej, do uzyskania poprawy klinicznej, gdyż mogą powodować powstawanie rozstępów skórnych, ścieńczenie skóry i teleangiektazje,
• miejscowe inhibitory kalcyneuryny – takrolimus i pimekrolimus – należą do niesteroidowych leków przeciwzapalnych, 
• analogi witaminy D – mają działanie przeciwzapalne i antyproliferacyjne; często są stosowane razem z GSK,
• miejscowe retinoidy – mają działanie przeciwzapalne i normalizują podziały komórek naskórka.  

Do pozostałych metod leczenia łuszczycy, wykorzystywanych zwłaszcza w chorobie o umiarkowanym i ciężkim przebiegu, zaliczamy: 

Fototerapię – polega na naświetlaniu skóry dziecka lampami emitującymi promienie UVB. Fototerapia jest dobrze tolerowana i może być zastosowana u współpracujących dzieci. W trakcie leczenia naświetlaniami lampami UVB na co dzień należy nosić okulary przeciwsłoneczne oraz unikać opalania skóry. Fototerapia wysusza skórę, dlatego bardzo ważne jest stosowanie emolientów. Często jest stosowana razem z lekami miejscowymi.  

Leczenie biologiczne – w Polsce do leczenia ciężkich postaci łuszczycy u dzieci zarejestrowane są preparaty zawierające antagonistów TNF-α – adalimumab i etanercept. Stosowane są w leczeniu najcięższych postaci łuszczycy.  

Cyklosporyna, retinoidy i metotreksat – stosowane przez dermatologów w przebiegu ciężkiej postaci łuszczycy. W trakcie ich stosowania należy ściśle przestrzegać zaleceń lekarza.  

Wskazówki dla rodziców dzieci chorych na łuszczycę  

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą skóry charakteryzującą się okresami remisji i nawrotów, dlatego ważne jest przestrzeganie zasad profilaktyki takich jak: 

• prawidłowa higiena skóry dziecka oraz stosowanie preparatów emolientowych,
• stosowanie na blaszki łuszczycowe preparatów zawierających mocznik lub kwas salicylowy, 
• ochrona skóry dziecka przed mechanicznymi uszkodzeniami, otarciami, nie należy zdrapywać zmian skórnych,
• unikanie dymu tytoniowego, 
• dieta bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe (ryby, oleje), 
• dieta z ograniczeniem kakao, kawy, ostrych przypraw, podrobów, 
• unikanie długich kąpieli oraz stosowania gąbek do mycia, gdyż mogą podrażniać skórę,
• unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce,
• nie należy stosować kosmetyków zawierających sztuczne barwniki czy alkohol,
• należy unikać zakładania odzieży z wełny lub lnu, gdyż mogą powodować nasilanie się objawów skórnych,
• regularne wizyty u stomatologa, gdyż próchnica może powodować nawroty choroby,
• ograniczenie stresu, opieka psychologiczna,
• prawidłowa dla wieku aktywność fizyczna, unikanie rozwoju otyłości.