Egzema – przyczyny i objawy. Leczenie egzemy na dłoniach i twarzy. Które preparaty wybrać, a których unikać?

Tego dowiesz się z naszego artykułu:

• Czy długie kąpiele pomagają w walce z egzemą skóry?
• Które zioła i preparaty na egzemę wybrać?
• Których składników w kosmetykach unikać przy egzemie?
• Czy da się skutecznie wyleczyć wyprysk kontaktowy?

Uciążliwe swędzenie skóry, zmiany ropne, grudki, pęcherzyki – te wszystkie objawy mogą świadczyć o pojawieniu się egzemy. Przyczyn wystąpienia choroby może być wiele. Od kontaktu z czynnikiem inicjującym stan zapalny (jak np. składnik kosmetyku czy pożywienia) po zaburzenia hormonalne czy uwarunkowania genetyczne. Wyprysk skórny może powodować dyskomfort, spadek samooceny, a także ból, pieczenie i trudność w codziennym funkcjonowaniu. Istnieją różne metody farmakoterapii, które mogą złagodzić przebieg choroby oraz poprawić jakość życia z egzemą. Podstawą jest właściwe rozpoznanie dolegliwości i dobranie odpowiedniego leczenia.

Co to jest egzema (wyprysk)?

Egzema, a właściwie wyprysk, stanowi nieinfekcyjną chorobę skóry o podłożu alergicznym lub niealergicznym. Powstaje na skutek stanu zapalnego w obrębie warstwy brodawkowatej skóry właściwej oraz naskórka. W zależności od wieku obserwuje się pewne uwarunkowania do występowania danej postaci egzemy. Przykładowo u dzieci zazwyczaj dochodzi do atopowego zapalenia skóry, natomiast u osób dorosłych rodzaje egzemy są bardziej zróżnicowane.

Egzema (wyprysk) – objawy

Egzema zaczyna się od powstania drobnych, czerwonych grudek na skórze, które ulegają przekształceniu w pęcherzyki, a następnie pękają, tworząc bolące nadżerki. Jeśli dojdzie do zakażenia, może pojawić się wydzielina oraz zmiany ropne, którym towarzyszy obrzęk, występujący zwłaszcza na twarzy, powiekach i rękach. Skóra staje się mniej sprężysta, jest przesuszona oraz ulega łuszczeniu. Dodatkowo w przebiegu egzemy często występuje uporczywy świąd i pieczenie. Chorzy przeważnie nie potrafią poradzić sobie z uciążliwym swędzeniem i rozdrapują zmiany, co prowadzi do powstawania przebarwień oraz blizn.

Egzema – przyczyny. Jak zapobiegać występowaniu wyprysku?

Egzema może mieć wiele przyczyn. Wyróżnia się kilka typów egzemy, które znacząco różnią się między sobą. Podstawowy podział dzieli egzemy na dwa rodzaje: egzogenną (kontaktową) i endogenną.

Egzema egzogenna – powstaje w wyniku kontaktu z czynnikiem zewnętrznym, takim jak składnik jedzenia, kosmetyków, biżuterii czy odzieży.

Egzema endogenna – ma podłoże wewnętrzne, powodem są genetyczne predyspozycje organizmu lub zaburzenia hormonalne.

Egzema dłoni – leczenie

Jeśli zmiany wypryskowe występują wyłącznie na dłoniach, najprawdopodobniej związane jest to ze stałym kontaktem tej powierzchni z czynnikiem wywołującym chorobę. Może to być substancja występująca w kremie do rąk, płynie do naczyń lub innych detergentach. Często jest to egzema zawodowa, powstająca w wyniku narażenia na czynnik, z którym pacjent ma do czynienia w pracy, np. farby służące do barwienia tkanin. Poprzez ciągłą styczność danego obszaru ciała z substancją alergizującą lub drażniącą dochodzi do wystąpienia egzemy. Domowe sposoby na egzemę mogą okazać się w tym przypadku niewystarczające. Zazwyczaj leczenie obejmuje stosowanie maści i kremów zawierających glikokortykosteroidy, niekiedy w połączeniu z fototerapią promieniami UV. Stosowanie sterydów na egzemę dłoni umożliwia ograniczenie uporczywego świądu oraz złagodzenie występujących zmian zapalnych. Terapia ta wiąże się jednak z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, takich jak zanikowe zmiany skórne, zmiany barwnikowe, podrażnienia, stany zapalne. Rzadziej dochodzi do zaburzeń ogólnoustrojowych w postaci zahamowania funkcjonowania kory nadnerczy, zespółu Cushinga lub opóźnienia wzrostu u dzieci. Ewentualne pojawienie się skutków ubocznych związane jest z ryzykiem częściowego wchłaniania glikokortykosteroidów przez skórę do krwi. Z tego względu należy ograniczyć okres leczenia do możliwie najkrótszego, a także stosować jak najmniejsze dawki na niewielką, nieuszkodzoną powierzchnię ciała.

Egzema twarzy – leczenie

W przypadku dzieci wyprysk pojawiający się wyłącznie na twarzy zazwyczaj występuje w postaci atopowego zapalenia skóry (AZS). Natomiast u osób dorosłych przybiera postać alergii kontaktowej lub egzemy wynikającej z podrażnienia. Proces leczenia tej choroby zależy od czynnika wywołującego wyprysk oraz stopnia nasilenia zmian. Pierwszym krokiem w terapii egzemy twarzy jest znalezienie jej przyczyny, a zwłaszcza konkretnego elementu ją wywołującego. Wówczas należy go wyeliminować, a jeśli to niemożliwe – ograniczyć do minimum kontakt z czynnikiem wyzwalającym objawy. Czasami sama profilaktyka może rozwiązać problem. Gdy jest to jednak niewystarczające, kolejnym etapem w łagodnej postaci egzemy twarzy są preparaty o działaniu przeciwzapalnym oraz odpowiednia pielęgnacja podrażnionej skóry. W celu wzmocnienia i regeneracji skóry oraz złagodzenia świądu pacjenci stosują zewnętrzne preparaty dermokosmetyczne w postaci emolientów. Emolienty to nowoczesne preparaty, które pomagają odbudować zniszczoną barierę hydrolipidową naskórka. Tworzą na jego powierzchni płaszcz ochronny, zabezpieczając w ten sposób skórę przed utratą wody. Preparaty emolientowe natłuszczają i regenerują skórę. Dodatkowo pomagają złagodzić uporczywy świąd i chronią skórę przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, np. przed alergenami. Emolienty dostępne są w aptekach w postaci kremów, emulsji, balsamów, żeli do kąpieli i szamponów.

Oprócz właściwego zabezpieczania skóry dermokosmetykami stosuje się również miejscowe preparaty zewnętrzne, zazwyczaj dostępne wyłącznie jako leki na egzemę, wydawane jedynie na receptę. Najczęściej przepisywane są glikokortykosteroidy i inhibitory kalcyneuryny. Jeśli wyprysk ma charakter alergiczny, włącza się także leki przeciwhistaminowe, które ograniczają objawy alergii. W cięższych przypadkach chorobowych, gdy zmiany na twarzy są bardzo nasilone, stosuje się doustne preparaty o działaniu ogólnoustrojowym. Zazwyczaj podawane są glikokortykosteroidy lub alitretynoina.

Jak pielęgnować swędzącą i uszkodzoną skórę? Po które dermokosmetyki sięgać, a które preparaty odstawić?

W przebiegu egzemy skóra wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Nie należy jej narażać na dodatkowe podrażnienie pod wpływem zbyt wysokich lub niskich temperatur. Dlatego odradzane są długie kąpiele w gorącej wodzie, gdyż mogą dodatkowo zaostrzyć zmiany. Wskazany jest krótki prysznic w letniej wodzie z użyciem dermokosmetków pod prysznic. Po umyciu skóra potrzebuje właściwego nawilżenia. Wybierając produkt pielęgnacyjny, warto sięgnąć po delikatne, hipoalergiczne produkty o działaniu silnie zmiękczającym i nawilżającym. Kosmetyki myjące powinny być pozbawione klasycznego mydła, parabenów i innych syntetycznych związków powierzchniowo czynnych lub olejów mineralnych, które mogłyby dodatkowo podrażniać uszkodzoną skórę. Analizując skład poszczególnych kosmetyków, z pewnością należy odrzucić te, które zawierają:

• Imidazolidinyl Urea i Diazolidinyl Urea – konserwant,
• Methylo- Propylo- Butylo- i Ethyloparaben – parabeny, konserwanty,
• Stearalkonium Chloride – środek antystatyczny i przeciwdrobnoustrojowy (stworzony dla przemysłu tekstylnego),
• Synthetic Colors Petrolatum (wazelina) – olej mineralny,
• Propylene Glycol (PG) – syntetyczna substancja nawilżająca,
• PVP/VA Copolymer – ropopochodny związek chemiczny,
• Sodium Lauryl Sulfate (SLS) – detergent, gwarantuje pienienie się kosmetyku,
• Synthetic Fragrances Triethanolamine (TEA) – detergent.

Najczęściej zalecane jest stosowanie emolientów.

Zioła na egzemę

W leczeniu wyprysku z pomocą przychodzą naturalne preparaty ziołowe na egzemę. Można je znaleźć w aptekach i sklepach zielarskich w postaci produktów przeznaczonych do stosowania zarówno wewnętrznego, jak i zewnętrznego. Przyjmowanie doustnych mieszanek ziołowych z łopianem, rumiankiem czy szałwią, zawierających składniki o działaniu przeciwzapalnym, może znacząco złagodzić dolegliwości spowodowane egzemą. Zewnętrznie warto zastosować zioła bogate w substancje ograniczające swędzenie skóry, łagodzące podrażnienia oraz zmniejszające stan zapalny. W tym celu dobrze sprawdzą się produkty zawierające wyciągi lub ekstrakty z owsa zwyczajnego, jeżówki (echinacea), rumianku i nagietka.