Wazelina – jak działa?

Wazelina od lat cieszy się popularnością wśród ludzi w każdym wieku ze względu na jej uniwersalne zastosowanie. W poniższym artykule omawiamy wszystkie zalety i właściwości wazeliny, a także sprawdzamy, czy jej stosowanie jest bezpieczne.

Wazelina – czym jest?

Wazelina to zwyczajowa nazwa mazistej, dość lepkiej i bezwonnej substancji, która przyjmuje barwy od białej przez żółtą po brązową i charakteryzuje się niską temperaturą topnienia (w zależności od składu topi się w temperaturze z przedziału 35–60°C).

Chemicznie wazelina jest mieszaniną węglowodorów (najczęściej nasyconych), które w swoim szkielecie zawierają więcej niż 25 atomów węgla. Jej główne składniki to oleje mineralne i woski tworzące mieszaninę o nieco galaretowatej konsystencji. Ze względu na swój skład chemiczny dobrze rozpuszcza się w rozpuszczalnikach niepolarnych (eter, benzen, chloroform). Bardzo słabo rozpuszcza się natomiast w polarnym etanolu. Jest praktycznie nierozpuszczalna w wodzie.

Wazelinę pozyskuje się z ropy naftowej. Jest ona jednym z produktów powstających w trakcie jej wieloetapowej destylacji.

Rodzaje wazeliny

Na rynku dostępne są rodzaje wazeliny o odmiennych właściwościach, które przeznaczone są do różnych zastosowań.

Wazelina techniczna to najbardziej surowa z dostępnych na rynku form wazeliny. Jest nieoczyszczona i charakteryzuje ją brązowy kolor. Stosuje się ją jako smar techniczny oraz substancję zabezpieczającą metalowe i gumowe powierzchnie przed korozją i wysychaniem.

Wazelina żółta i wazelina biała są surowcami farmaceutycznymi używanymi np. w recepturach maści (stanowią podłoża, w których rozprowadzane są substancje lecznicze). Jednym z popularniejszych preparatów o podłożu wazelinowym jest zalecana na wiele problemów skórnych maść z witaminą A. Wazelina biała i żółta oprócz koloru różnią się stopniem oczyszczenia, przy czym obydwie są odpowiednie do stosowania w preparatach farmaceutycznych. Wazelina biała jest produkowana z wazeliny żółtej w procesie jej powtórnego oczyszczania. Jest tym samym droższa od wazeliny żółtej. Wazelina biała jest często używana w celach kosmetycznych.

Poszukując na rynku wazeliny skrojonej na nasze potrzeby, możemy również natknąć się na takie produkty jak wazelina spożywcza oraz wazelina roślinna. Ta pierwsza to wazelina o wysokiej czystości przeznaczona do smarowania maszyn służących do produkcji żywności. Wazelina nie nadaje się do spożycia i nie jest dopuszczona jako składnik żywności. Może być bezpiecznie stosowana wyłącznie zewnętrznie! Wazelina roślinna natomiast to produkt o podobnej do wazeliny konsystencji i podobnych właściwościach, składający się z olejów i wosków pochodzenia roślinnego. Może być dobrym zamiennikiem dla osób, które w swojej pielęgnacji nie chcą stosować pochodnych ropy naftowej.

Wazelina a lanolina, parafina i gliceryna

Wazelina bywa mylona z lanoliną, składnikiem, który tak jak i ona bywa wykorzystywany przez przemysły farmaceutyczny i kosmetyczny. Konsystencja i wybrane właściwości lanoliny (jest żółtawą, galaretowatą mazią) sprawiają, że te substancje mogą wydawać się podobne. Obydwie są pochodzenia naturalnego, jednak lanolina ma pochodzenie zwierzęce, natomiast wazelina jest pozyskiwana z ropy naftowej. Tym samym wazelina jest składnikiem odpowiednim dla wegan.

Inna sytuacja ma miejsce, jeśli chodzi o wazelinę i parafinę kosmetyczną. Obydwie substancje mają to samo pochodzenie (ropa naftowa). Składają się z podobnych substancji (najczęściej nienasycone węglowodory o większej niż 25 liczbie atomów węgla w cząsteczce). Mają podobne właściwości w stosunku do skóry (nie są składnikami odżywczymi, stanowią czynnik okluzyjny) i obie są surowcami kosmetycznymi i farmaceutycznymi.

Przy porównaniu wazeliny z gliceryną różnice są dość duże. Podczas gdy wazelina jest mieszaniną różnych węglowodorów, gliceryna to jedna substancja chemiczna. Co więcej, gliceryna bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Podobnie jak wazelina ma właściwości nawilżające w stosunku do skóry, ale nie tworzy warstwy okluzyjnej. Dzięki niewielkim rozmiarom cząsteczek gliceryna przenika w jej głębsze warstwy i tam wiąże wodę. Podobnie jak wazelina gliceryna jest składnikiem wykorzystywanym (między innymi) przez przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny.

Właściwości wazeliny kosmetycznej

Wazelina kosmetyczna jest bardzo popularnym składnikiem kosmetyków. Zgodnie z nomenklaturą INCI wymieniana jest pod nazwą Petrolatum. Jest używana zarówno jako składnik bazowy, jak i składnik aktywny.

Jako składnik bazowy używana jest do regulowania konsystencji finalnego produktu oraz poprawienia jego właściwości użytkowych (np. sposobu aplikacji kosmetyku).

Właściwości kosmetyczne wazeliny związane są z jej działaniem na powierzchni skóry. Wazelina nie przenika w głąb skóry, tworzy natomiast na powierzchni naskórka warstwę okluzyjną. Oznacza to, że nałożona na skórę tworzy film zabezpieczający ją (skórę) przed działaniem czynników zewnętrznych i równocześnie chroni przed utratą wody.

Choć sama wazelina nie ma właściwości odżywczych, jest świetnym emolientem (przeciwdziała utracie wody, działa natłuszczająco i ochronnie) i kondycjonuje skórę – po aplikacji skóra jest wyraźnie gładsza i zyskuje przyjemną miękkość. Nie sprawdzi się zatem jako czynnik działający na zmarszczki już występujące na naszej cerze, jednak może nas doraźnie chronić np. przed przesuszeniem, które jest jednym z wiodących powodów starzenia skóry.

Wazelina jest składnikiem dobrze tolerowanym przez większość osób. Z tego powodu może być stosowana przez osoby o skórze wrażliwej i problematycznej (np. atopowej) czy do pielęgnacji delikatnej skóry niemowląt i starszych dzieci. Brak działania komedogennego sprawia, że może być używana przez osoby o każdym rodzaju cery suchej, umiarkowanej mieszanej czy tłustej (w tym przypadku specjaliści doradzają okresowe stosowanie umiarkowanych ilości).

Aplikowana na włosy wazelina poprawia ich wygląd – nadaje objętości i zdrowego połysku. Może poprawić także strukturę włosów, które uległy uszkodzeniu na skutek działania czynników chemicznych lub fizycznych.

Stosowanie wazeliny

Wazelina przez niektórych bywa nazywana cudownym mazidłem. Do owej „cudowności” bezsprzecznie przyczyniają się możliwości jej wszechstronnego (nie tylko kosmetycznego) zastosowania. Co więcej, cena wazeliny (koszt małego słoiczka to kilka złotych) również powoduje, że od pokoleń chętnie po nią sięgamy.

Wazelina – zastosowanie kosmetyczne

Wazelina jest składnikiem, który dedykowany jest użyciu na skórę całego ciała, łącznie z delikatną skórą w okolicy oczu. Czysta wazelina świetnie sprawdzi się w pielęgnacji wyjątkowo wysuszonych stref (np. łokcie czy kolana). Może być też użyta jako czynnik okluzyjny po kąpieli lub prysznicu na całe ciało. Jest używana jako czynnik zabezpieczający skórę przed działaniem wiatru i mrozu.

Choć w pielęgnacji delikatnej skóry pod oczami preferowane są lekkie konsystencje i preparaty zawierające składniki odżywcze, wobec braku alternatywy wazelina może być stosowana jako krem pod oczy.

Jeżeli borykamy się z wysuszoną i/lub popękaną skórą dłoni lub stóp, wazelina przyjdzie nam na ratunek – nie tylko zabezpieczy przed dalszą utratą wilgoci, ale również zablokuje dostęp możliwym drobnoustrojom do popękanych i tym samym wrażliwych na ich działanie stref. Podobnie zadziała w przypadku skóry wokół nosa podrażnionej przez ciągłe wycieranie np. podczas infekcji czy katarów siennych.

Ochrona przed działaniem drobnoustrojów, którą daje warstwa okluzyjna wazeliny, jest również z powodzeniem wykorzystywana w leczeniu drobnych skaleczeń (przecięć, otarć), świeżych ran (np. tatuaży) czy nawet niektórych ran pooperacyjnych.

Jest też chętnie stosowana jako czynnik zabezpieczający delikatną skórę dzieci przed odparzeniami pieluszkowymi (izoluje wówczas skórę od ciągłego działania wilgoci panującej w pieluszce). Może być użyta do zmiękczenia warstwy narastającej na główce niemowląt (i czasem starszych dzieci) w wyniku wystąpienia tzw. ciemieniuchy.

Wazelina sprawdzi się również podczas usuwania makijażu. Naniesiona dłońmi lub wacikiem na skórę rozpuści kolorowe kosmetyki, ułatwiając ich ostateczne usunięcie np. podczas wieczornej pielęgnacji.

Inne wytwory skóry – włosy i paznokcie – również zyskają po aplikacji wazeliny. Wazelina używana w niewielkich ilościach na włosy nada im błysku i objętości. Stosowana w nadmiernej ilości spowoduje obciążenie włosów i sprawi, że będą wyglądały na nieświeże. Pomoże również zabezpieczyć zniszczone, a przez to szczególnie narażone na działanie różnorodnych czynników, końcówki włosów. Naniesiona szczoteczką na rzęsy uwydatni je i wizualnie pogrubi. Sprawdzi się także jako pomada dyscyplinująca brwi. Jeżeli naniesiemy ją na płytkę paznokcia, niemal natychmiastowo nabierze on zdrowego blasku, co więcej wazelina poprawi wygląd otaczających go skórek.

Zastosowanie wazeliny na skórę ciała przed użyciem ulubionych perfum spowoduje przedłużenie ich trwałości.

Wazelina może być bezpiecznie używana do pielęgnacji łap naszych pupili. Jeżeli przykładowo psiaki cierpią z powodu popękanej skóry na łapach, można po delikatnym oczyszczeniu nanieść cienką warstwę okluzyjną, która ułatwi im regenerację. Należy zwrócić uwagę, aby nie używać nadmiaru produktu, gdyż zwierzęta mogą lizać swoje łapy i tym samym nieświadomie zjadać wazelinę, której duże ilości mogą przyczynić się do niechcianych problemów żołądkowych.

Zastosowanie wazeliny w farmacji

Wazelina jest składnikiem wielu preparatów dostępnych na aptecznych półkach, ale i takich, które przygotowywane są specjalnie dla nas w recepturze farmaceutycznej. Jest podłożem do przygotowywania maści aplikowanych np. na skórę ciała, ale również maści ocznych.

Zastosowanie wazeliny w technice

Wazelina ze względu na swoje właściwości jest z chęcią stosowana nie tylko w przemyśle kosmetycznym i farmaceutycznym. Wykorzystuje się ją jako środek smarujący zarówno skomplikowane maszyny produkcyjne czy instalacje laboratoryjne, jak i skrzypiące zawiasy. Warstwa okluzyjna tworzona na powierzchniach przez składniki wazeliny sprawia, że jest ona używana do zabezpieczania elementów metalowych przed korozją (nakłada się ją np. na kłódki) czy instalacji elektrycznych przed dostępem wilgoci (stanowi wówczas warstwę izolacyjną).

Działanie zabezpieczające wazeliny wykorzystywane jest również do ochrony powierzchni gumowych przed pękaniem czy działaniem czynników zewnętrznych. Przykładem może być użycie jej do nasmarowania uszczelek drzwi samochodowych, dzięki czemu ich otwieranie nawet w największe mrozy nie powinno sprawić problemów.

Wazelina jako lubrykant

Wazelina ma dobre właściwości smarne. Nałożona pomiędzy dwie powierzchnie ułatwia ich wzajemne przesuwanie się. Z tego powodu bywa używana np. do zsunięcia biżuterii z napuchniętych palców. Poślizg zapewniany przez wazelinę może wydawać się więc odpowiedni do różnych rodzajów aktywności seksualnej. Jednak zarówno w przypadku masturbacji, jak i w przypadku zbliżeń z partnerką/partnerem warto zastosować specjalnie do tego celu przeznaczony preparat – lubrykant. Używanie wazeliny może przyczynić się bowiem do rozwinięcia infekcji bakteryjnych lub grzybiczych.

Warstwa wazeliny naniesiona na miejsca intymne jest trudna do usunięcia. Zamyka także dostęp świeżego powietrza i izoluje błony śluzowe, tworząc idealne miejsce do rozwoju drobnoustrojów.

Wazelina a bezpieczeństwo – jak objawia się uczulenie na wazelinę?

Wazelina jest środkiem uznawanym za bezpieczny do stosowania zewnętrznego, jeżeli znany jest całkowity proces jej pozyskania z surowca, jakim jest ropa naftowa. Jest składnikiem o bardzo niskim poziomie reakcji alergicznych. Takie reakcje mogą się objawiać u osób, które są wrażliwe na składniki pochodzące z ropy naftowej.

Mimo iż wazelina jest bezpieczna do stosowania, należy pamiętać o mechanizmie jej działania. Naniesiona na skórę tworzy warstwę zabezpieczającą przed działaniem czynników zewnętrznych, ale również przed dostępem powietrza i działaniem innych składników (np. składników aktywnych kosmetyków czy leków). Świetnie izoluje również wszelkie drobnoustroje, które mogą znajdować się na nieoczyszczonej skórze. Z tego powodu nie należy używać wazeliny na nieoczyszczoną skórę, jeżeli zmagamy się z infekcjami lub jeżeli kolejnym krokiem pielęgnacji jest aplikacja składników aktywnych na skórę.

Innym przeciwwskazaniem do stosowania wazeliny na powierzchnię skóry jest zwiększona ilość wyprysków lub nasilony trądzik. Specjaliści w takich przypadkach zalecają wyłączenie wazeliny z rutyny pielęgnacyjnej (o ile była wcześniej używana).