Lanolina – co warto o niej wiedzieć?

Lanolina większości z nas kojarzy się z wełną. Faktycznie jest to składnik pozyskiwany z wełny owiec czy lam, które produkują ją w celach ochronnych. Jest składnikiem hipoalergicznym, a jej właściwości sprawiają, że jako składnik kosmetyków stosowana jest na twarz, na skórę ciała oraz na włosy. Mamy karmiące doceniają jej obecność w maściach na brodawki czy na odpieluszkowe odparzenia dla noworodków i niemowląt. 

Lanolina – czym jest? Jak się ją pozyskuje? Rodzaje lanoliny

Lanolina jest produktem gruczołów łojowych niektórych zwierząt, których ciało pokrywa wełna (np. owce czy lamy). Jej nazwa pochodzi od dwóch łacińskich słów lana, czyli wełna, i oleum, czyli olej.

Lanolina pozyskiwana jest jako produkt uboczny podczas procesu produkcji wełny. Ostrzyżoną wełnę poddaje się procesowi oczyszczania, którego jednym z etapów jest pranie w gorącej wodzie. Podczas prania tłuszczopot oddziela się od wełny. Mieszaninę lanoliny i wody rozdziela się na skutek wirowania. Tak pozyskany surowy produkt poddaje się kolejnym etapom oczyszczania między innymi rafinacji. Oczyszczona z pestycydów i toksyn lanolina zawiera około 25% wody i nazywana jest lanoliną uwodnioną. Poddana procesowi osuszania (trwa około 2 tygodnie) staje się lanoliną bezwodną, która ma szerokie zastosowanie, między innymi w farmacji i w kosmetyce.

Lanolina a wazelina i alantoina

Lanolina bywa mylona z wazeliną i alantoiną, składnikami, które tak jak i ona są często wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym czy kosmetycznym.  

W przypadku wazeliny konsystencja i wybrane właściwości sprawiają, że te dwie substancje mogą wydawać się podobne. Obydwie są pochodzenia naturalnego, jednak lanolina ma pochodzenie zwierzęce, natomiast wazelina jest pozyskiwana z ropy naftowej. Co więcej, podczas gdy lanolina uznawana jest za składnik hipoalergiczny, wazelina często znajduje się na listach składników uczulających.  

W przypadku alantoiny to najczęściej zbliżone nazwy są źródłem pomyłek. Podobnie jak lanolina i alantoina jest składnikiem pochodzenia naturalnego, jednak tę drugą znajdziemy w roślinach (np. korzeń żywokostu). Co ciekawe, obydwie substancje mają właściwości hipoalergiczne.  

Lanolina i jej właściwości

Czysta, bezwodna lanolina jest substancją o konsystencji stałej. Jej barwa rożni się w zależności od stopnia czystości. Produkt uzyskany po wstępnym oczyszczeniu może mieć barwę od żółtawej do brązowej i lekki alkoholowy zapach. Takiej formy używa się np. do produkcji smarów czy konserwacji kadłubów statków. Ta używana w kosmetyce i farmacji jest poddawana kolejnym procesom oczyszczania, w wyniku których staje się bezzapachowa i lekko żółta. Lanolina topi się w stosunkowo niskiej temperaturze około 40℃. Lanolina nie rozpuszcza się w wodzie, dobrze natomiast rozpuszcza się w tłuszczach. Jest dobrym emulgatorem – ułatwia tworzenie jednolitych mieszanin np. z wody i tłuszczów.

Zastosowanie lanoliny w kosmetyce i farmacji

Szereg właściwości sprawa, że farmaceuci i kosmetolodzy opracowujący formulacje preparatów chętnie po nią sięgają.

Oto wybrane właściwości lanoliny:

• to dobry emulgator (łączy tłuszcze i wodę w jednolitą, kremową konsystencję),
• jest emolientem (tworzy płaszcz ochronny zapobiegający utracie wilgoci, ma właściwości nawilżające),
• natłuszcza (jest odpowiednia dla skóry suchej, produkującej niedostateczną ilość sebum),  
• tworzy na skórze niewidzialny film, który chroni przed działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych (np. wiatr czy mróz) oraz sprawia, że skóra wydaje się być wygładzona (nie jest natomiast remedium na zmarszczki),
• umożliwia transport składników odżywczych w głąb skóry (jest dobrym rozpuszczalnikiem np. dla witamin A czy E),
• jest składnikiem hipoalergicznym (rzadko wywołuje uczulenia, może być stosowana od pierwszych dni życia),
• wspomaga gojenie ran (z tego względu jest szczególnie doceniana przez matki karmiące piersią),
• chroni włosy przed uszkodzeniami i rozdwajaniem końcówek,
• nawilża włosy przesuszone (nałożona na wilgotne włosy zatrzymuje w nich wilgoć).

Właściwości te sprawiają, że lanolinę znajdziemy w składnikach wielu kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji skóry, a także włosów. Jej identyfikacja INCI to Lanolin. Jest stosowana zarówno jako składnik bazowy, jak i aktywny.

Znajdziemy ją w kosmetykach pielęgnacyjnych przeznaczonych do skóry: kremach, balsamach, emolientach (dla skóry atopowej, łuszczycowej czy niemowląt), żelach i peelingach pod prysznic czy mydłach. Jest także używana w pomadkach i balsamach do ust, szamponach odżywkach i maskach do włosów (zwłaszcza tych dedykowanych włosom przesuszonym), a także ostatnio popularnych produktach do pielęgnacji zarostu. Inne zastosowanie w przemyśle kosmetycznym to produkcja acetonu z lanoliną do usuwania paznokci hybrydowych.  

Lanolina jest dobrym nośnikiem składników aktywnych. Farmaceuci używają jej do produkcji leków różnej postaci np. kremów i maści. Jest tez składnikiem gotowych produktów leczniczych np. maści na podrażnione brodawki u matek karmiących. W przemyśle farmaceutycznym używana jest również do pozyskiwania witaminy D3. Warto zaznaczyć, że na preparatach, w których witamina D3 jest z lanoliny znajdziemy wyraźną o tym informację, np. w postaci hasła „cholekalcyferol z lanoliny”.

Lanolina kosmetyczna

Lanolina kosmetyczna to 100% czysty wosk zwierzęcy dostępny w sklepach kosmetycznych i aptekach. Może być stosowana zarówno jako docelowy kosmetyk – produkt pielęgnacyjny, jak i jako półprodukt do przygotowania domowego wieloskładnikowego preparatu.  

Lanolina farmaceutyczna

Lanolina farmaceutyczna to także 100% czysty wosk zwierzęcy. Czystość farmaceutyczna oznacza, że została poddana specjalistycznym badaniom w kierunku zawartości substancji szkodliwych (np. pestycydów). Konkretne badania i dopuszczalne poziomy stężeń regulowane są przez odpowiednie organy i można je znaleźć w fachowej literaturze np. Farmakopei Polskiej.

Zastosowanie lanoliny w domu

Lanolina jest składnikiem, który z powodzeniem może być stosowany w gospodarstwie domowym. Znajdziemy ją w składach gotowych preparatów przeznaczonych do prania tkanin wełnianych. Przepis, jak stosować lanolinę do prania wełny, znajdziemy na etykiecie opakowania wybranego preparatu (różne są stężenia i zalecenia). Warto z pewnością wybrać w naszej pralce program przeznaczony do prania wełny. Również samodzielnie możemy przygotować płukankę lanolinową – w ciepłej wodzie rozpuszczamy łyżkę lanoliny, płuczemy w niej już wyprane ubranie, a następnie płuczemy w czystej wodzie, aby usunąć jej ewentualny nadmiar.

Lanolina bywa również składnikiem delikatnych, hipoalergicznych płynów do sprzątania wszelkich powierzchni (od okien i luster po kuchenne blaty).

Lanolina – gdzie ją kupić, ile kosztuje?  

Lanolinę kupimy w dobrze zaopatrzonej drogerii lub aptece. Znajdziemy ją też u wielu dostawców oferujących zakupy on-line. Jej cena bywa różna w zależności od producenta i deklarowanej czystości. Lanolinę kosmetyczną kupimy w niewielkich ilościach za nieco ponad 10 zł za 10 gramów. Przy zakupach większych ilości cena może wynosić nawet pięć razy mniej.

Połączenie lanoliny, żelu z aloesu, gliceryny, oleju z awokado i ulubionego olejku eterycznego będzie świetnym kremem na wysuszone ciągłą dezynfekcją i/lub działaniem mrozu dłonie. Stopione razem olej bawełniany, wosk pszczeli i lanolina, po zestaleniu, utworzą domowy balsam do ust. 

Lanolina i przeciwwskazania do stosowania

Lanolina – jak każda substancja – posiada pewne przeciwwskazania do stosowania. Szczególną czujność na jej obecność powinny zachować osoby uczulone na wełnę, gdyż to właśnie lanolina odpowiada z reakcje alergiczne na ten rodzaj przędzy.

Inny aspekt to zbyt duża ilość lanoliny przyjęta doustnie (np. z balsamami do ust). Lanolina, która dostanie się na naszego układu pokarmowego w zbyt dużej ilości, może wywołać zatrucie organizmu objawiające się biegunką, wymiotami, wysypką lub zaczerwienieniem i opuchlizną skóry.

Czy lanolina uczula?

Lanolina jest uznawana za składnik  hipoalergiczny (o niskim potencjale wywoływania alergii). Uczulenie na lanolinę wykazało niespełna 2% spośród 25000 skłonnych do alergii osób. Jest do tego stopnia bezpieczna, że można ją stosować już u noworodków np. na odparzenia pieluszkowe czy wyschnięte usta. Reakcje alergiczne na lanolinę są rzadkie, a ich najczęstsze objawy to opuchlizna, wysypka lub problemy z oddychaniem.