Naukowcy pracują nad szczepionką na Alzheimera. Na czym polega przełomowy pomysł?

Naukowcy opracowali eksperymentalną szczepionkę przeciwko białku tau – kluczowemu czynnikowi neurodegeneracji w chorobie Alzheimera. Pierwsze badania z udziałem ludzi ruszą już w 2026 roku. Na czym będą polegać?

1. Badania kliniczne nad szczepionką na Alzheimera ruszają w 2026 roku
2. Jak działa szczepionka? Nowatorska technologia VLP i celowanie w białko tau
3. Białko tau – dlaczego naukowcy skupili się właśnie nad nim?
4. Dlaczego tau to lepszy cel niż amyloid? Nowa strategia leczenia demencji
5. Szczepionka na Alzheimera – podsumowanie

Badania kliniczne nad szczepionką na Alzheimera ruszają w 2026 roku

Zespół badawczy z Uniwersytetu Nowego Meksyku przygotowuje się do uruchomienia pierwszej fazy badań klinicznych innowacyjnej szczepionki wymierzonej w patologiczne białko tau. To właśnie to białko, obok amyloidu β, odgrywa kluczową rolę w postępującej degeneracji neuronów w przebiegu choroby Alzheimera.

Faza 1a/1b badań klinicznych skupi się na ocenie bezpieczeństwa (czy ludzie mogą przyjąć szczepionkę), tolerancji oraz zdolności szczepionki do wywoływania odpowiedzi immunologicznej (czy organizm wytwarzać przeciwciała przeciwko białku tau).

Rekrutacja uczestników rozpocznie się na początku 2026 roku w UNM Center for Memory & Aging w Nowym Meksyku. Pierwsza faza badań ma potrwać około 12 miesięcy.

Jak działa szczepionka? Nowatorska technologia VLP i celowanie w białko tau

Nowa szczepionka oparta jest na zmodyfikowanym fragmencie białka tau (pT181) połączonym z tzw. virus-like particle (VLP), czyli cząsteczką wirusopodobną. VLP to niewielka struktura białkowa, która przypomina wirusa, ale nie zawiera jego materiału genetycznego, co oznacza, że nie może się namnażać ani wywoływać choroby. W przypadku szczepionki przeciwko Alzheimerowi naukowcy dołączyli fragment białka tau do VLP, aby „zaprezentować” go układowi odpornościowemu w sposób, który wywoła silną i celowaną odpowiedź immunologiczną bez ryzyka infekcji.

Białko tau – dlaczego naukowcy skupili się właśnie nad nim?

W zdrowym mózgu białko tau stabilizuje mikrotubule – struktury wewnątrz neuronów odpowiedzialne za transport substancji i utrzymanie kształtu komórek nerwowych. Kiedy tau ulega procesowi zwanym fosforylacją, traci swoją funkcję, odłącza się od mikrotubul i zaczyna tworzyć patologiczne agregaty. W konsekwencji powstają tzw. splątki neurofibrylarne, które są jednym z głównych znaczników choroby Alzheimera i innych schorzeń neurodegeneracyjnych.

Dlaczego tau to lepszy cel niż amyloid? Nowa strategia leczenia demencji

W przeciwieństwie do dotychczasowych terapii koncentrujących się na amyloidzie β, których skuteczność w leczeniu Alzheimera pozostaje ograniczona, nowe podejście – ukierunkowane na białko tau – może umożliwić skuteczniejsze zatrzymanie procesów neurodegeneracyjnych.

Jeśli wyniki fazy 1 potwierdzą bezpieczeństwo i immunogenność szczepionki, kolejnym krokiem będzie faza 2, która zbada jej skuteczność kliniczną z udziałem ludzi. Produkcja preparatu odbywa się we współpracy z kanadyjską firmą TheraVac Biologics, która dysponuje wyłączną licencją oraz zapewnia zgodność procesu z wymogami FDA (amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków). Finansowanie kolejnych etapów rozwoju projektu planowane jest z wykorzystaniem grantów badawczych ze Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Szczepionka na Alzheimera – podsumowanie

Naukowcy z Uniwersytetu Nowego Meksyku opracowali eksperymentalną szczepionkę przeciwko białku tau, czyli jednemu z głównych czynników neurodegeneracji w chorobie Alzheimera. Faza 1a/1b badań klinicznych rozpocznie się w 2026 roku i potrwa około 12 miesięcy. Będzie prowadzona w UNM Center for Memory & Aging i skupi się na bezpieczeństwie oraz immunogenności szczepionki. Jeśli badania kliniczne potwierdzą bezpieczeństwo i skuteczność preparatu, może on stać się nową formą terapii – znacznie skuteczniejszą niż dotychczasowe podejścia oparte na amyloidzie β.