Gliceryna (glicerol, E422) – właściwości i zastosowanie. Czy gliceryna jest szkodliwa?

Gliceryna (glicerol, E422) jest substancją, którą wykorzystuje się w różnych gałęziach przemysłu. Co więcej gliceryna znajdzie zastosowanie także w gospodarstwie domowym. Czym dokładnie jest gliceryna i jakie są jej właściwości? Do czego konkretnie można ją wykorzystać? 

Gliceryna to składnik wielu produktów, które znajdziemy na półkach w drogeriach, sklepach spożywczych czy aptekach. Stosunkowo niska cena sprawia, że jest również wykorzystywana jako półprodukt w przemysłowych syntezach chemicznych, składnik barwników, materiałów wybuchowych czy płynów do e-papierosów. Jest też z powodzeniem wykorzystywana „do zadań specjalnych” w gospodarstwach domowych. Więcej na temat właściwości, pochodzenia, zastosowania oraz możliwości wystąpienia niepożądanych skutków użytkowania gliceryny znajduje się w poniższym tekście. 

Gliceryna – czym jest? 

Gliceryna to bezbarwna, bezwonna, lekko słodka substancja, która w temperaturze pokojowej jest gęstą cieczą. Jest to związek organiczny zaliczany do grupy alkoholi polihdyroksylowych. Gliceryna może być pochodzenia roślinnego (otrzymywana na drodze reakcji zmydlania tłuszczów) lub syntetycznego (otrzymywana poprzez utlenienie propylenu lub jako produkt uboczny w trakcie produkcji biopaliw).  

Na rynku znajdziemy glicerynę opatrzoną różnymi nazwami jak – kosmetyczna, farmaceutyczna, apteczna, spożywcza, techniczna, paszowa czy warzywna. Odmiany te różnią się stopniem zanieczyszczeń, które mogą występować w produkcie, pochodzeniem lub stężeniem czystej substancji (przykładowo gliceryna dostępna w aptekach składa się w ok. 85% z glicerolu i 15% z wody, gliceryna spożywcza, farmaceutyczna czy paszowa zawiera minimum 99% czystej gliceryny). Gliceryna roślinna natomiast jest produktem wytwarzanym z olejów pozyskanych z nasion soi, tłuszczu palmowego czy oleju kokosowego.  

Glicerol a gliceryna 

Gliceryna to nazwa zwyczajowa używana powszechnie zarówno w języku potocznym, jak i w żargonie chemicznym. Mniej popularne nazwy tej samej substancji, ale o bardziej chemicznym wydźwięku, to glicerol, propan-1,2,3,-triol. Jako dodatek do żywności znajdziemy ją pod kodem E422.  

Właściwości gliceryny (glicerolu)

W cząsteczce gliceryny znajdują się trzy grupy zawierające obok siebie wodór i tlen (grupy hydroksylowe), dzięki czemu jest ona silnie polarną substancją. Sprawia to, że bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie i ze względu na ciekły stan skupienia jest dobrym rozpuszczalnikiem nie tylko substancji polarnych, ale również niektórych substancji niepolarnych jak np. tłuszcze.  

Gliceryna jest substancją higroskopijną, co oznacza, że wiąże (zatrzymuje) cząsteczki wody. Ma stosunkowo niewielkie rozmiary, dzięki czemu wnika w głębokie warstwy naskórka. W niskich stężeniach wykazuje właściwości nawilżające i natłuszczające. W wysokich natomiast (powyżej 25%) działa odkażająco i wysuszająco. Aplikowana doustnie lub doodbytniczo wykazuje właściwości przeczyszczające. 

Zastosowanie gliceryny (E422)

Gliceryna jest szeroko stosowana w różnych gałęziach przemysłu. Podczas produkcji kosmetyków glicerynę używa się jako składnika ułatwiającego homogenizację produktów czy zapewniającego właściwości nawilżające. Znajdziemy ją w kremach nawilżających przeznaczonych do pielęgnacji twarzy, dłoni, stóp czy balsamów do całego ciała. Gliceryna poprawia napięcie skóry dojrzałej, dzięki czemu jest składnikiem kremów przeciwzmarszczkowych. 

Stanowi dobrą barierę ochronną przed wiatrem i mrozem stąd jej użycie w kremach służących do stosowania w miesiącach zimowych. Znajdziemy ją również w odżywkach i maskach do włosów. Jest składnikiem mydełek glicerynowych (charakteryzują się przeźroczystymi kostkami) przeznaczonych osobom z przesuszoną skórą. 

W przemyśle farmaceutycznym stosowana jest do produkcji środków przeczyszczających w formie doustnej, jak i doodbytniczej (czopki na zaparcia). Znajdziemy ją również w kroplach nawilżających oczy czy preparatach służących do czyszczenia uszu. 

Z uwagi na fakt, że gliceryna wiąże wodę, bywa stosowana przez sportowców w celu ograniczenia jej utraty podczas intensywnego wysiłku fizycznego.  

W przemyśle spożywczym służy do regulacji i utrzymywania pożądanej wilgoci produktów. Bywa stosowana jak substancja słodząca. Wiążąc wodę, ogranicza wzrost chorobotwórczych drobnoustrojów, dzięki czemu gliceryna znalazła zastosowanie jako konserwant (E422). Pozwala regulować gęstość produktów np. likierów czy uzyskiwać ekstrakty roślinne. Jako dobry i nietoksyczny rozpuszczalnik jest używana do produkcji e-liquidów.  

Zastosowanie gliceryny w domu 

Gliceryna jest łatwo dostępna, można ją zakupić za cenę rzędu kilku złotych w każdej aptece lub na wielu portalach internetowych. Jej właściwości można wykorzystać w gospodarstwie domowym zarówno do przygotowania własnych kosmetyków, jak i pielęgnacji różnych powierzchni. 

Podczas produkcji domowych kosmetyków należy pamiętać o jej odpowiednim rozcieńczeniu, gdyż gliceryna w wysokim stężeniu działa wysuszająco. Gliceryna jako składnik nawilżający świetnie sprawdzi się między innymi podczas produkcji domowego peelingu. Wystarczy zmieszać kilka kropli gliceryny i fusy z kawy. Opcjonalnie można dodać oliwę z oliwek lub oliwkę dla dzieci. Glicerol nawilży również skórki przy paznokciach. Wymieszany z wodą w stosunku 1:3 i zaaplikowany tuż przed ich usuwaniem zdecydowanie usprawni naszą pracę, równocześnie nawilżając paznokcie.  

Połączenie gliceryny z pantenolem, kwasem hialuronowym i hydrolatem rumiankowym świetnie sprawdzi się jako tonik do codziennej pielęgnacji cery. Zaopatrując się w bazę glicerynową (gotowy myjący preparat o wysokiej zawartości gliceryny) i ulubione olejki eteryczne możemy wyprodukować nawilżające mydełko glicerynowe o ulubionym zapachu w domowym zaciszu. 

Podczas wykonywania wielu czynności związanych z pielęgnacją naszej przestrzeni gliceryna również znajdzie zastosowanie. Okna, lustra czy okulary nie będą parowały i łatwo przyciągały brudu, gdy podczas ich mycia czy polerowania do wody lub preparatu, z którego korzystamy, dodamy kilka jej kropli. Ten sam trik możemy zastosować do powierzchni gumowych lub plastikowych – dzięki glicerynie wizualnie je odnowimy.  

Gliceryna – czy jest szkodliwa? 

Gliceryna jest substancją stosowaną powszechnie w kosmetykach, lekach czy żywności, dlatego też niezbędna była ocena tego, czy jest szkodliwa dla naszego zdrowia i życia. Stosowana w wysokich dawkach (powyżej 1 g/kg masy ciała) może wywoływać skutki uboczne jak ból głowy, nudności i wymioty. Jak każda substancja może wywołać niepożądane reakcje alergiczne, jednak są to sytuacje bardzo rzadkie.