Henna – co warto o niej wiedzieć? Czy może uczulać?

Poszukując naturalnych, ekologicznych produktów, wielu konsumentów wybierze hennę w miejsce typowo chemicznych, często uczulających farb do włosów. Czy słusznie? Raz po raz pojawiają się przecież wiadomości o silnych alergiach wywołanych, jak się donosi, właśnie przez hennę. Czy hennę można zatem uznać za bezpieczną? Wyjaśnienie tej kwestii przedstawimy w niniejszym artykule. 

Henna – co to takiego? 

Henna jest barwnikiem naturalnym pochodzenia roślinnego. Pozyskuje się ją ze sproszkowanych liści i pędów krzewu hennowego, czyli z lawsonii bezbronnej (Lawsonia intermis) z rodziny krwawnicowatych (Lythraceae), który występuje głównie w gorącym klimacie Azji Południowej i Afryki. Krzew ten osiąga wysokość do trzech metrów, kwitnie w kiściach podobnych do gron winogron. Uprawia się go ze względu na kwiaty o pięknej, porównywanej do róży woni, ale przede wszystkim dla żółtego lub czerwono-pomarańczowego barwnika zwanego lawsonem. 

Henna to jeden z najdłużej stosowanych barwników naturalnych w historii, używana była już w starożytności. Do codziennego użytku wprowadzona została przez Persów, to oni zapoczątkowali barwienie henną włosów, malowanie paznokci, malowanie stóp i dłoni – zwyczaje te podchwyciły kobiety z krajów arabskich (np. Egipcjanki), kobiety tureckie, armeńskie. W Indiach tatuaż z henny nosi nazwę mehendi i również współcześnie wykonywany jest na stopach i dłoniach z okazji ceremonii zaślubin. 

Jakie inne składniki może zawierać henna? 

Czysta henna ma postać zielonoszarego proszku. By przygotować ją do malowania ciała, rozpuszcza się ją w gorącej wodzie, często dodatkowo zakwaszając środowisko. Farbę w postaci gęstej papki uzyskuje się, mieszając hennę z olejkami (np. z eukaliptusowym), z naftą, z sokiem z cytryny, z herbatą. Trwałość tak wykonanego tatuażu to ok. 10–14 dni. 

W celu skrócenia czasu barwienia, wzmocnienia koloru oraz przedłużenia czasu utrzymywania się zdobienia do henny naturalnej dodaje się często barwniki chemiczne, najczęściej z zawartością parafenylenodiaminy (PPD) – otrzymujemy wtedy tzw. hennę sztuczną lub hennę czarną. 

Henna – rodzaje 

Terminem „henna” należy wedle sztuki nazywać produkty, w których składzie znajduje się wyłącznie lawsonia bezbronna. Jakiekolwiek dodatki powodują, że mamy do czynienia z preparatem na bazie henny (np. wszelkie farby do włosów o złożonym składzie) i takie szczegółowe informacje zawsze powinny znajdować się na opakowaniach. 

W kosmetyce popularne są zabiegi hennowania włosków brwi i rzęs, a stosuje się do nich następujące rodzaje produktów: 

• „henna” żelowa – produkt łatwy do użycia nawet w zaciszu domowym, nie jest naturalną henną, lecz farbką chemiczną. Farbuje tylko włoski, a efekt utrzymuje się do dwóch tygodni; 

• „henna” proszkowa/pudrowa – produkt na bazie henny, prócz włosków barwi również skórę, więc polecany jest do uzupełniania ubytków dla osób z przerzedzonymi brwiami. Efekt utrzymuje się dłużej, do czterech tygodni. 

Właściwości lecznicze henny 

Już w starożytności hennę ceniono nie tylko za aspekt zdobniczy, lecz również za właściwości lecznicze. Stosowano ją jako środek antyseptyczny, środek zmniejszający wydzielanie potu, jako profilaktyczny i leczniczy środek na grzybicę stóp, a zmieszaną z oliwą i z dziegciem aplikowano jako preparat przeciwłupieżowy. Ze względu na działanie ściągające stosowano ją w postaci okładów na oparzenia, obrzęki, afty, rany wszelkiego rodzaju. 

Henna w kosmetykach

O najważniejszych i najpopularniejszych zastosowaniach henny już wspomnieliśmy: jest to naturalny barwnik nadający kolor włosom (również brwi i rzęs) oraz skórze. Można go zatem użyć do nietrwałego zafarbowania włosów, uzupełnienia ubytków w brwiach, do wykonania tymczasowego tatuażu. Czysta henna daje zabarwienie czekoladowobrązowe lub ciemnoczerwone (w kolorze ciemnego mahoniu), a jego intensywność zależy przede wszystkim od wyjściowego koloru włosów lub skóry. 

Czy farbowanie, malowanie henną może być szkodliwe? 

Czysta, naturalna henna uznawana jest za bezpieczny i nieszkodliwy środek do farbowania włosów, rzęs, brwi oraz skóry. 

Henna nie wykazuje zdolności do penetrowania do żywych warstw naskórka i do skóry właściwej, zatem jako bezpieczny tatuaż utrzymuje się cały czas w warstwie rogowej naskórka (czyli w warstwie martwych komórek), wykazując powinowactwo do keratyny. 

Co do włosów – henna znana jest z tego, że polepsza kondycję włosów z każdym farbowaniem. Zawiera makro- i mikroelementy istotne dla wzrostu i wzmocnienia włosów, działa przeciwłupieżowo, przeciwgrzybiczo na skórę głowy, a także wspiera naturalną ochronę przed promieniowaniem UV. 

Czasem 2–3 dni po hennie obserwuje się lekkie pogorszenie kondycji włosów: przesuszenie, plątanie. Jednak nie wiąże się to z właściwościami lawsonu, lecz innych ewentualnych składników farby lub z aktywacją henny za pomocą roztworów o zbyt kwasowym odczynie. Wystarczy kilka dni po koloryzacji stosować odpowiednią, nawilżającą pielęgnację w postaci odżywek do włosów, masek lub olejowania, by przywrócić im dobry stan. 

Czy henna może uczulać?

W ostatnich latach zwiększa się jednak ilość alergii na PPD, czyli wspomnianą już parafenylenodiaminę, składnika tzw. sztucznej (czarnej) henny. Powodem jest moda na wakacyjne, tymczasowe tatuaże (tworzone często na skórze dzieci) wykonywane niesprawdzonymi materiałami. Chociaż w niektórych krajach dodawanie PPD do henny zostało już zakazane, wielu „twórców” i tak dodaje ten pigment, by skrócić czas barwienia i by uzyskać mocniejsze wybarwienie tatuażu.

Parafenylenodiamina może wywołać reakcje ze strony układu oddechowego, a także reakcje kontaktowe zarówno u klienta, jak i u osoby nakładającej farbę na włosy lub skórę. Uczulenie może mieć dramatyczny przebieg: prócz świądu, pieczenia, rumienia i obrzęku może dojść do powstawania pęcherzy, sączących nadżerek, a ostatecznie szpecących blizn i przebarwień na całej powierzchni kontaktu z farbą.