Rodzaje trądziku – jakie są, czym się charakteryzują i różnią?

Trądzik jest jednym z najczęstszych problemów skórnych, stanowiącym duży problem terapeutyczny, psychologiczny i społeczny. Trądzik pospolity dotyka niemal 80% osób w wieku 12-19 lat, z kolei trądzik różowaty występuje u około 10% populacji. Kluczem do skutecznej terapii i pielęgnacji zmian trądzikowych jest zrozumienie, że trądzik nie jest jedną, homogeniczną jednostką chorobową. Istnieje wiele jego rodzajów i postaci klinicznych, które różnią się przyczyną powstawania, wyglądem zmian skórnych oraz metodami leczenia. Prawidłowe rozpoznanie rodzaju trądziku jest pierwszym i najważniejszym krokiem na drodze do zdrowej cery.

1. Czym jest trądzik?
2. Rodzaje trądziku ze względu na przyczynę
3. Rodzaje trądziku ze względu na postać
4. Do jakiego specjalisty udać się z trądzikiem?
5. Jak wygląda leczenie trądziku?
6. Pielęgnacja skóry trądzikowej
7. Rodzaje trądziku – najczęściej zadawane pytania
8. Trądzik – podsumowanie

Czym jest trądzik?

Pojęcie „trądzik” odnosi się do grupy przewlekłych, zapalnych chorób skóry, które, mimo podobnej nazwy i często lokalizacji na twarzy, mogą mieć zupełnie inne przyczyny i przebieg. Kluczowe jest rozróżnienie dwóch głównych ścieżek rozwoju tych dermatoz.

W najczęstszym rozumieniu, mówiąc o trądziku, mamy na myśli trądzik pospolity (acne vulgaris). Jest to choroba aparatu włosowo-łojowego, u której podstaw leżą takie mechanizmy jak nadprodukcja łoju, nieprawidłowe rogowacenie ujść mieszków włosowych, namnażanie bakterii Cutibacterium acnes oraz rozwój stanu zapalnego.

Istnieje jednak również druga, odrębna jednostka chorobowa – trądzik różowaty (rosacea). Jego patogeneza nie jest związana z typowym procesem powstawania zaskórników, lecz z dysfunkcją immunologiczną i rozregulowaniem układu nerwowo-naczyniowego. Zrozumienie tych fundamentalnych różnic jest kluczowe, ponieważ determinuje dalszą, szczegółową klasyfikację oraz dobór właściwego leczenia.

Rodzaje trądziku ze względu na przyczynę

Trądzik pospolity (Acne vulgaris) to najczęściej diagnozowana odmiana trądziku, rozpoczynająca się głównie w wieku pokwitania. Bezpośrednio wiąże się z nadaktywnością gruczołów łojowych, a jego nasilenie i przebieg są uwarunkowane przez wiele czynników. W jego obrębie wyróżnia się kilka typów:

• trądzik młodzieńczy – pojawia się w okresie dojrzewania w odpowiedzi na przebudowę gospodarki hormonalnej. Zmiany lokalizują się głównie na twarzy, plecach, klatce piersiowej, a rzadziej na ramionach i pośladkach.
• trądzik dorosłych (acne tarda) – występuje u osób dorosłych po 25. roku życia, częściej u kobiet. Charakterystyczne jest umiejscowienie bolesnych zmian zapalnych w dolnej części twarzy – na bokach policzków, żuchwie i brodzie (tzw. strefa U). Zaostrzenia często mają związek ze zmianami hormonalnymi przed miesiączką.
• trądzik mechaniczny (acne mechanica) – wywoływany przez powtarzalny, przewlekły ucisk mechaniczny na skórę. Przykładem mogą być zmiany na czole u futbolistów amerykańskich (od kasku) lub w okolicy żuchwy i podbródka u wiolonczelistów.
• trądzik kosmetyczny (acne cosmetica) – jego przyczyną jest stosowanie kosmetyków zatykających ujścia gruczołów łojowych, zawierających substancje komedogenne, takie jak lanolina, wazelina czy oleje roślinne. W tej odmianie przeważają wykwity zaskórnikowe.
• trądzik polekowy – może być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków, np. preparatów steroidowych, witamin B6 i B12, jodu czy barbituranów.
• trądzik zawodowy – powstaje w wyniku stałego kontaktu skóry z substancjami drażniącymi w miejscu pracy, takimi jak oleje mineralne, chlor czy dziegcie.
• trądzik noworodkowy (acne neonatorum) – pojawia się zwykle w pierwszych tygodniach życia. Główną przyczyną powstawania trądziku noworodkowego są hormony matki (estrogeny i androgeny) przenikające przez łożysko lub dostające się z mlekiem matki, które stymulują gruczoły łojowe dziecka. Niekiedy czynnikiem pogarszającym jest używanie zbyt tłustych lub niewłaściwych preparatów pielęgnacyjnych.
• trądzik niemowlęcy (acne infantile) – pojawia się u niemowląt między 3. a 12. miesiącem życia w odpowiedzi na produkcję androgenów. W jego przebiegu występują typowe dla trądziku zaskórniki oraz zmiany zapalne, które mogą niestety ustępować z pozostawieniem blizn. Zmiany zazwyczaj ustępują w ciągu 1-2 lat.
• trądzik z wydrapania, inaczej trądzik neuropatyczny (acne excoriée) – jest to odmiana, w której powstawaniu ogromną rolę odgrywają czynniki psychiczne. Dotyczy najczęściej młodych kobiet, które w sposób kompulsywny wyciskają lub rozdrapują nawet niewielkie, pierwotne wykwity (najczęściej zaskórniki). Prowadzi to do powstawania zmian zapalnych, nadżerek, a w konsekwencji blizn i przebarwień.

Chociaż w mowie potocznej często używa się terminu „trądzik hormonalny”, nie jest to odrębna jednostka chorobowa.

Z trądzikiem pospolitym należy różnicować tzw. trądzik grzybiczy – to bardzo popularne, potoczne określenie. Fachowo jednak stan, który opisuje, nie jest prawdziwym trądzikiem, lecz zapaleniem mieszków włosowych (Malassezia folliculitis) wywołanym przez drożdżaki (np. Malassezia furfur, dawniej Pityrosporum ovale). Choć klinicznie może przypominać trądzik (występują krosty i grudki), to kluczową cechą różnicującą jest całkowity brak zaskórników.

Oddzielną jednostką chorobową jest trądzik różowaty (Rosacea) to przewlekła dermatoza zapalna, u której źródeł leży dysfunkcja immunologiczna i rozregulowanie układu nerwowo-naczyniowego. Chorują najczęściej osoby o jasnej karnacji (I i II fototyp) między 30. a 50. rokiem życia. W odróżnieniu od trądziku pospolitego, w jego przebiegu nie występują zaskórniki.

Rodzaje trądziku ze względu na postać

Ten podział opiera się na dominującym typie zmian skórnych, co ma kluczowe znaczenie dla doboru odpowiedniego leczenia.

Postacie kliniczne trądziku pospolitego:

• trądzik zaskórnikowy (acne comedonica) – łagodna postać, w której obrazie klinicznym dominują zmiany skórne w postaci zaskórników,
• trądzik grudkowo-krostkowy (acne papulo-pustulosa) – najczęściej występująca odmiana choroby, w której obecne są zarówno zaskórniki, jak i zapalne wykwity w postaci grudek i krost,
• trądzik ropowiczy/skupiony (acne phlegmonosa / conglobata) – ciężka postać trądziku, częściej występująca u mężczyzn. W jej przebiegu dominują głębokie ropnie, torbiele i nacieki, które gojąc się, tworzą szpecące blizny przerostowe i zanikowe.

Postacie kliniczne trądziku różowatego:

• postać rumieniowo-teleangiektatyczna (erythematotelangiectatic rosacea) – charakteryzuje się utrwalonym rumieniem w centralnej części twarzy oraz widocznymi, rozszerzonymi naczyniami krwionośnymi (teleangiektazjami). Rumień początkowo ma charakter napadowy (tzw. flushing), a z czasem przechodzi w formę przetrwałą.
• postać grudkowo-krostkowa (papulopustular rosacea) – na podłożu rumienia pojawiają się zmiany zapalne w postaci grudek i krost. Kluczową cechą odróżniającą tę postać od trądziku pospolitego jest brak zaskórników.
• postać przerostowa (phymatous rosacea) – jest związana z przerostem i włóknieniem gruczołów łojowych oraz tkanki łącznej. Prowadzi to do nieregularnych, guzowatych zgrubień i zniekształceń, najczęściej w obrębie nosa (rhinophyma), ale także czoła (metophyma), brody (gnathophyma), uszu (otophyma) i powiek (blepharophyma).
• postać oczna (ocular rosacea) – choroba obejmuje również narząd wzroku. Do objawów należą zapalenie brzegów powiek, zapalenie spojówek, uczucie pieczenia, suchości, łzawienie i światłowstręt.

Do jakiego specjalisty udać się z trądzikiem?

Leczenie trądziku z reguły jest długotrwałe i często wymaga współpracy lekarza z kosmetologiem. Gdy zabiegi kosmetologiczne nie przynoszą oczekiwanej poprawy, warto podjąć współpracę z lekarzem. Lekarz dermatolog diagnozuje chorobę, jej postać i wdraża leczenie farmakologiczne. Z kolei kosmetolog odgrywa kluczową rolę w terapiach podtrzymujących, redukcji blizn i przebarwień oraz w doborze prawidłowej pielęgnacji domowej, która jest podstawą każdej kuracji.

Jak wygląda leczenie trądziku?

Terapia trądziku jest procesem długotrwałym i zależy od jego postaci klinicznej.

W trądziku pospolitym stosuje się leczenie miejscowe i/lub ogólne. Terapia miejscowa obejmuje głównie retinoidy, nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy i antybiotyki. W leczeniu ogólnym (doustnym) wykorzystuje się antybiotyki, preparaty hormonalne o działaniu antyandrogennym oraz izotretynoinę.

W trądziku różowatym leczenie również zależy od postaci. W formie grudkowo-krostkowej stosuje się miejscowo m.in. iwermektynę, metronidazol i kwas azelainowy. W leczeniu ogólnym podaje się antybiotyki (np. doksycyklinę) lub izotretynoinę. W postaci rumieniowej skuteczne są zabiegi laserowe.

Pielęgnacja skóry trądzikowej

Podstawowym błędem w pielęgnacji jest stosowanie zbyt intensywnie działających preparatów wysuszających i odtłuszczających, np. na bazie alkoholu. Prawidłowa pielęgnacja powinna opierać się na:

• delikatnym oczyszczaniu skóry dwa razy dziennie preparatami o pH 5,0-7,0,
• odpowiednim nawilżeniu, ponieważ wpływa to na funkcje ochronne skóry i przyspiesza jej regenerację
• stosowaniu ochrony przeciwsłonecznej codziennie, przez cały rok,
• włączeniu do rutyny pielęgnacyjnej kosmetyków z kwasami (np. kwas azelainowy, kwas salicylowy), niacynamidem czy innymi składnikami regulującymi wydzielanie sebum i wspomagającymi redukcję zmian zapalnych.

Rodzaje trądziku – najczęściej zadawane pytania

Jaki jest najgorszy rodzaj trądziku?

Za najcięższe postacie trądziku pospolitego uznaje się trądzik skupiony (acne conglobata) oraz trądzik piorunujący (acne fulminans). Trądzik skupiony charakteryzuje się występowaniem głębokich torbieli, ropni i nacieków, które gojąc się, pozostawiają blizny zanikowe i przerosłe. Trądzik piorunujący, występujący głównie u młodych mężczyzn, to odmiana trądziku skupionego, której dodatkowo towarzyszą objawy ogólnoustrojowe, takie jak wysoka gorączka, złe samopoczucie, spadek masy ciała oraz bóle stawowo-mięśniowe. W przypadku trądziku różowatego za postać o potencjalnie najpoważniejszych konsekwencjach można uznać postać oczną. Oprócz zmian skórnych obejmuje ona również narząd wzroku, a brak leczenia może prowadzić do poważnych powikłań, w tym zapalenia i uszkodzenia rogówki.

Jak odróżnić trądzik grzybiczy od hormonalnego?

Potocznie nazywany trądzik grzybiczy, czyli tak naprawdę zapalenie mieszków włosowych wywołane infekcją grzybiczą (Malassezia folliculitis), wyróżnia się: równomiernymi, drobnymi grudkami i krostkami (do 2 mm) bez zaskórników, nasilonym swędzeniem oraz lokalizacją głównie na ramionach, dekolcie, plecach i czole. Od trądziku hormonalnego odróżnia go także brak reakcji na standardowe leczenie przeciwtrądzikowe, podczas gdy poprawę przynoszą leki przeciwgrzybicze.

Czy trądzik sam zniknie?

Częstość zachorowań na trądzik pospolity spada we wczesnym życiu dorosłym i schorzenie może nawet ustępować samoistnie. Nie jest to jednak regułą, a niektóre formy trądziku, jak trądzik dorosłych, mogą mieć charakter przewlekły. Leczenie zaleca się w każdym przypadku, aby zapobiegać powstawaniu blizn i przebarwień.

Dlaczego jedni mają trądzik, a inni nie?

Skłonność do trądziku, zwłaszcza jego ciężkich postaci, jest uwarunkowana genetycznie. Badania na bliźniętach jednojajowych potwierdzają udział komponenty genetycznej w rozwoju zmian. U około 45% chorych na trądzik pospolity jeden z rodziców również cierpiał na tę chorobę. Kluczową rolę odgrywają również czynniki hormonalne, a zwłaszcza wpływ androgenów na pracę gruczołów łojowych.

Trądzik – podsumowanie

Trądzik jest złożoną chorobą dermatologiczną, która przybiera wiele form. Rozróżnienie jego rodzaju ze względu na przyczynę występowania trądziku oraz postać kliniczną (np. zaskórnikowy, grudkowo-krostkowy) ma fundamentalne znaczenie dla zaplanowania skutecznego leczenia. Zrozumienie specyfiki problemu pozwala na dobranie celowanej terapii i pielęgnacji, które nie tylko zwalczą istniejące zmiany, ale także zapobiegną ich nawrotom i powikłaniom w postaci blizn i przebarwień.