Retinoidy i ich wielokierunkowe działanie na skórę

Tak naprawdę, termin „retinoidy" obejmuje naturalne i syntetyczne związki, będące analogami retinolu (witamina A). Należy pamiętać, że witamina A jest nazwą zwyczajową i obejmuje związki występujące głównie w tłuszczach pochodzenia zwierzęcego, natomiast aktywność witaminy A wykazuje także β-karoten (prowitamina A), występujący w roślinach.

Retinoidy stosowane są w kosmetyce przede wszystkim ze względu na działanie korygujące i anti-aging. W naskórku, normalizują proces keratynizacji, czyli rogowacenia, sprzyjają spłyceniu warstwy zrogowaciałej i pogrubieniu warstw żywych. Natomiast, działając złuszczająco, wygładzają powierzchnię skóry. Dlatego są szczególnie polecane przy problemach związanych z nadmiernym łuszczeniem i rogowaceniem skóry tj. łuszczyca, rybia łuska, czy rogowacenie mieszkowe⁽¹⁾. Ponadto poprawiają koloryt skóry.

Kosmetyki z retinolem

 Nie tylko rozjaśniają skórę od zewnątrz, ale także wpływają wewnętrznie na proces melanogenezy. Ponieważ sprzyjają równomiernemu rozmieszczeniu melaniny w naskórku, retinol stosuje się w kosmetykach zmniejszających przebarwienia. W postaci kwasu retinowego stosowany jest w peelingach zmniejszając zmiany hiperpigmentacyjne czy posłoneczne^(2,3).  W kosmetykach natomiast znajdziemy delikatne pochodne witaminy A, w postaci octanu i pamitynianu retinolu (INCI: Retinyl Palmitate/ Retinyl Acetate). Preparaty z retinolem są szczególnie polecane do skóry zarówno z cechami fotostarzenia, jak i starzenia hormonalnego, gdyż wpływają na głębsze warstwy skóry. Stymulują różnicowanie i namnażanie keratynocytów oraz fibroblastów, a tym samym sprzyjają syntezie kolagenu oraz elastyny, poprawiając spoistość, sprężystość skóry. Mają zdolność regeneracji włókien kolagenowych i elastylowych już istniejących. Zapobiegają transepidermalną utracie wody (TEWL) oraz stymulują syntezę kwasu hialuronowego, wpływając na prawidłowe nawodnienie skóry. Dlatego stosowane są do skór suchych oraz atopowych. Wszystkie te funkcje sprzyjają regeneracji i odżywieniu skóry⁽⁴⁾, a także zmniejszają istniejące zmarszczki i zapobiegają powstaniu nowych. Ostatecznym rezultatem jest wygładzenie, nawilżenie i rozjaśnienie skóry.

Ze względu na opisany wpływ na proces keratynizacji, retinoidy znalazły zastosowanie w leczeniu trądzika pospolitego. Zewnętrznie zwiększają liczbę podziałów komórkowych i stymulują różnicowanie keratynocytów.  Ponadto wykazują działanie przeciwzaskórnikowe, przeciwzapalne a także normalizuje funkcję komórek gruczołu łojowego-sebocytów, zmniejszając produkcję łoju. Ma to szczególnie znaczeniu w przypadku skóry tłustej, mieszanej oraz trądzikowej, gdzie wykorzystuje się działanie antyłojotokowe.

Działania niepożądane podczas kuracji retinoidami

Niestety, miejscowe stosowanie retinoidów wiąże się z działaniami niepożądanymi. Najczęściej pojawia się pieczenie, podrażnienie i zaczerwienienie skóry. Ponadto, można obserwować w początkowym stadium stosowania preparatu, uczucie suchości i napięcia skóry. Są to objawy typowe, ustępujące wraz z czasem stosowania kuracji. Retinoidy wykazują również działanie teratogenne, dlatego kobiety planujące potomstwo oraz będące w ciąży nie powinny ich stosować. Należy również pamiętać o unikaniu nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV oraz stosowaniu kremów z wysokim filtrem. Ponadto, kuracja retinoidami wyklucza możliwość poddaniu się pewnym zabiegom estetycznym np. laserowym. Kupując krem z retinoidami, zwróćmy uwagę na opakowanie i formułę kosmetyku, które muszą zagwarantować stabilność wrażliwego retinolu. Ponadto, spójrzmy na zawartość retinolu, gdyż tylko produkty z wysokim stężeniem gwarantują skuteczność.

Przypisy:

1. Adamski, Z., i Kaszuba, A. (2008). Dermatologia dla kosmetologów pod red. Zygmunta Adamskiego, Andrzeja Kaszuby.. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, 2008,  s. 73-81.
2. Drealos ZD. Kosmeceutyki: Dermatologia Kosmetyczna. Elesevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
3. Creidi P., Humbert Ph. Clinical Use of Topical Retinaldehyde on Photoaged Skin.Dermatology 1999; 199,  49.
4. Miller SJ. Nutritional deficiency and the skin. J Am Acad Dermatol 1982; 21:1-30