Neurokosmetyki – czym są i jak działają?

Połączenie między skórą a mózgiem jest znacznie głębsze, niż mogłoby się wydawać. Skóra, nasz największy organ, jest nie tylko barierą ochronną, ale również skomplikowanym systemem czuciowym, który nieustannie komunikuje się z układem nerwowym. W odpowiedzi na rosnące zainteresowanie tą fascynującą relacją, narodził się nowy trend w pielęgnacji – neurokosmetyki. Są to produkty, które mają wpływać na skórę poprzez oddziaływanie na jej system nerwowy i obecne w niej neuroprzekaźniki, oferując nowe podejście do pielęgnacji anti-aging, łagodzenia podrażnień czy poprawy ogólnego stanu skóry.

1. Czym są neurokosmetyki?
2. Jakie substancje aktywne występują w neurokosmetykach?
3. Jak działają neurokosmetyki?
4. Jak używać neurokosmetyków w pielęgnacji skóry?
5. Neurokosmetyki – najczęściej zadawane pytania

Z tego artykułu dowiesz się: 

• czym są neurokosmetyki i jak działają, 
• jakie substancje aktywne są kluczowe w formułach neurokosmetycznych, 
• w jaki sposób neurokosmetyki wpływają na skórę, m.in. na zmarszczki, stres skórny czy wrażliwość, 
• jak włączyć neurokosmetyki do codziennej rutyny pielęgnacyjnej.

Czym są neurokosmetyki?

Neurokosmetyki to kategoria produktów kosmetycznych, których działanie opiera się na wpływie na skórny układ nerwowy lub na modulowaniu działania obecnych w skórze neuromediatorów. Definicja ta, choć brzmi skomplikowanie, odnosi się do faktu, że skóra jest organem bogato unerwionym i posiada zdolność do produkcji oraz reagowania na różnorodne substancje sygnałowe, znane jako neuroprzekaźniki lub neuromediatory (np. acetylocholina, endorfiny, substancja P). Te same substancje, które regulują nasze samopoczucie czy reakcje na stres na poziomie centralnego układu nerwowego, odgrywają również lokalną rolę w skórze, wpływając na jej funkcje, takie jak procesy zapalne, pigmentacja, odnowa komórkowa czy odczuwanie bólu i swędzenia. 

Ważne jest, aby odróżnić neurokosmetyki od psychokosmetyków czy zastosowań neuronauki w marketingu kosmetycznym. Psychokosmetyki to ogólna kategoria odnosząca się do wpływu każdego kosmetyku na samopoczucie psychiczne użytkownika poprzez poprawę wyglądu czy przyjemność sensoryczną aplikacji. Neuronauka w kosmetyce bada reakcje emocjonalne konsumentów na produkt (zapach, konsystencję, opakowanie) w celach marketingowych. Neurokosmetyki natomiast, w swoim ścisłym znaczeniu, zawierają składniki aktywne zaprojektowane do bezpośredniego oddziaływania na mechanizmy nerwowe i mediatory w skórze.

Jakie substancje aktywne występują w neurokosmetykach?

Składniki aktywne stosowane w neurokosmetykach to substancje, które potrafią naśladować, blokować lub modulować działanie naturalnych neuromediatorów skórnych lub wpływać na aktywność zakończeń nerwowych w skórze. Można je podzielić na kilka grup: 

• peptydy biomimetyczne – są to krótkie łańcuchy aminokwasów zaprojektowane tak, aby naśladować działanie naturalnie występujących w organizmie peptydów. W neurokosmetykach szczególnie popularne są: 
  • peptydy hamujące neurotransmitery (tzw. peptydy "botox-like"): takie jak Acetyl Hexapeptide-8, Dipeptide Diaminobutyroyl Benzylamide Diacetate, Palmitoyl Hexapeptide-19 czy Pentapeptide-18. Działają poprzez rozluźnianie mięśni mimicznych, co prowadzi do spłycenia zmarszczek, konkurując z naturalnymi białkami w procesie uwalniania acetylocholiny, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za skurcz mięśni. 
  • peptydy modulujące np. Palmitoyl Tripeptide-8 – może łagodzić objawy neurogennego zapalenia skóry lub Acetyl Dipeptide-1 Cetyl Ester – stymuluje uwalnianie pro-endorfin, działając relaksująco i łagodząco. 
• ekstrakty roślinne – wiele roślin zawiera związki, które mogą oddziaływać na skórny układ nerwowy: 
  • ekstrakty stymulujące uwalnianie β-endorfin ("hormonów szczęścia"): np. z nasion Tephrosia purpurea lub owoców niepokalanka pospolitego (Vitex agnus-castus). Endorfiny mogą przyspieszać regenerację skóry i poprawiać jej wygląd. 
  • ekstrakty wpływające na receptory czuciowe: np. z grzyba Albatrellus ovinus hamujący receptor TRPV1, związany z odczuwaniem ciepła, bólu i swędzenia, co jest korzystne dla skóry wrażliwej. Ekstrakt z Acmella oleracea zawierający spilanthol, działa miorelaksacyjnie (rozluźniająco na mięśnie). Mentol i jego pochodne działają na receptory zimna (TRPM8). 
  • ekstrakty o działaniu przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym: np. z Agastache mexicana, który może hamować prozapalne szlaki sygnałowe w skórze wywołane stresem. Ekstrakt z korzenia Paeonia suffruticosa (piwonia drzewiasta), który może hamować enzym rozkładający enkefaliny (naturalne peptydy opioidowe działające przeciwbólowo i relaksująco). 
• inne substancje: 
  • kwas gamma-aminomasłowy (GABA): neuroprzekaźnik o działaniu hamującym, w kosmetykach może działać relaksująco na mięśnie, przyspieszać regenerację i stymulować syntezę kwasu hialuronowego. 
  • witaminy i antyoksydanty: choć nie są specyficznie neurokosmetykami, wspierają zdrowie skóry, chroniąc ją przed stresem oksydacyjnym, który może nasilać procesy neurogennego zapalenia. 

Jak działają neurokosmetyki?

Mechanizmy działania neurokosmetyków są zróżnicowane, ale można je sprowadzić do kilku głównych ścieżek oddziaływania na skórę: 

• bezpośredni wpływ na zakończenia nerwowe: składniki aktywne mogą oddziaływać na receptory obecne na zakończeniach nerwów czuciowych w skórze. Przykładem są substancje chłodzące (np. mentol), które aktywują receptory zimna TRPM8, dając uczucie świeżości lub składniki łagodzące (np. ekstrakt z Albatrellus ovinus), które blokują receptory TRPV1, zmniejszając reaktywność skóry wrażliwej na bodźce takie jak ciepło czy substancje drażniące. 
• modulacja uwalniania neurotransmiterów: niektóre składniki, zwłaszcza peptydy "botox-like", zakłócają proces uwalniania acetylocholiny w synapsach nerwowo-mięśniowych mięśni mimicznych. Prowadzi to do ich tymczasowego rozluźnienia i w efekcie do wygładzenia zmarszczek mimicznych. 
• wpływ na produkcję lub rozkład neuromediatorów skórnych: składniki neurokosmetyków mogą stymulować komórki skóry (np. keratynocyty) do produkcji endogennych neuromediatorów, takich jak β-endorfiny, które mają działanie łagodzące i pro-regeneracyjne. Inne mogą hamować enzymy rozkładające naturalne substancje łagodzące, np. enkefaliny. 
• oddziaływanie na receptory neuromediatorów na komórkach skóry: komórki skóry, takie jak keratynocyty, fibroblasty czy melanocyty, posiadają receptory dla różnych neuroprzekaźników. Składniki neurokosmetyków mogą działać jako agoniści (aktywować) lub antagoniści (blokować) tych receptorów, wpływając na funkcje komórek, np. zmniejszając produkcję mediatorów zapalnych (jak interleukiny) w odpowiedzi na stres, czy regulując produkcję melaniny. 
• modulacja odpowiedzi na stres skórny: stres (zarówno psychologiczny, jak i środowiskowy, np. promieniowanie UV, zanieczyszczenia) prowadzi do uwalniania w skórze m.in. kortyzolu, który negatywnie wpływa na barierę skórną, produkcję kolagenu i procesy zapalne. Neurokosmetyki mogą zawierać składniki hamujące produkcję kortyzolu w skórze (np. poprzez inhibicję enzymu 11β-HSD1) lub łagodzące skutki stresu poprzez stymulację produkcji β-endorfin. 
• efekty działania neurokosmetyków mogą obejmować: redukcję zmarszczek mimicznych, ukojenie skóry wrażliwej i zmniejszenie jej reaktywności, poprawę nawilżenia i bariery ochronnej, rozjaśnienie przebarwień związanych ze stresem, a także ogólną poprawę wyglądu i "samopoczucia" skóry. 

Jak używać neurokosmetyków w pielęgnacji skóry?

Włączenie neurokosmetyków do rutyny pielęgnacyjnej nie różni się znacząco od stosowania innych zaawansowanych kosmetyków. Kluczowe jest dobranie produktu do konkretnych potrzeb skóry oraz systematyczność. 

1. Identyfikacja problemu: należy zastanowić się, jaki problem skórny ma być rozwiązany. Czy są to zmarszczki mimiczne (wtedy warto szukać peptydów "botox-like"), skóra wrażliwa i reaktywna (składniki łagodzące, wpływające na receptory TRPV1), oznaki stresu i zmęczenia (składniki modulujące kortyzol, stymulujące endorfiny), czy nierówny koloryt związany ze stresem. 
2. Wybór formy produktu: neurokosmetyki dostępne są w różnych formach – serum, kremów, masek. Serum zazwyczaj zawiera wyższe stężenie składników aktywnych i może być stosowane pod krem. Kremy mogą zapewniać dodatkowe nawilżenie i ochronę. Maski oferują intensywniejszą pielęgnację stosowaną okresowo. 
3. Aplikacja: neurokosmetyki należy stosować na oczyszczoną skórę, zgodnie z zaleceniami producenta – zazwyczaj raz lub dwa razy dziennie. W przypadku produktów "botox-like" często zaleca się aplikację punktową na obszary z widocznymi zmarszczkami mimicznymi (czoło, okolice oczu, lwia zmarszczka). 
4. Cierpliwość i systematyczność: o ile niektóre neurokosmetyki (np. łagodzące) mogą przynieść ulgę dość szybko, o tyle efekty działania produktów przeciwzmarszczkowych czy poprawiających ogólną kondycję skóry pojawiają się zazwyczaj po kilku tygodniach regularnego stosowania. 
5. Ochrona przeciwsłoneczna: jak przy każdej zaawansowanej pielęgnacji, szczególnie anti-aging, niezbędne jest codzienne stosowanie ochrony przeciwsłonecznej (SPF 30-50), aby chronić skórę przed negatywnym wpływem promieniowania UV, które jest jednym z głównych czynników stresogennych dla skóry. 
6. Test płatkowy: przed pierwszym użyciem nowego neurokosmetyku, szczególnie w przypadku skóry wrażliwej, zaleca się wykonanie testu płatkowego (aplikacja małej ilości produktu na skórę za uchem lub na wewnętrznej stronie przedramienia), aby sprawdzić, czy nie wystąpi reakcja alergiczna lub podrażnienie. 

Neurokosmetyki – najczęściej zadawane pytania

Czy neurokosmetyki są bezpieczne?

Neurokosmetyki, jako produkty kosmetyczne, podlegają tym samym regulacjom prawnym co inne kosmetyki (w UE jest to Rozporządzenie 1223/2009). Oznacza to, że muszą być bezpieczne dla zdrowia ludzi w normalnych lub dających się przewidzieć warunkach stosowania. Składniki używane w neurokosmetykach przechodzą oceny bezpieczeństwa. Działają one miejscowo, na poziomie skóry, i nie powinny wywierać działania systemowego ani wpływać na centralny układ nerwowy w sposób charakterystyczny dla leków. Jednakże, jak w przypadku każdego kosmetyku, istnieje ryzyko indywidualnej nietolerancji lub reakcji alergicznej na któryś ze składników. Dlatego zawsze warto zapoznać się ze składem (INCI) i w razie wątpliwości lub posiadania skóry wrażliwej, wykonać test płatkowy. 

Czym neurokosmetyki różnią się od zwykłej pielęgnacji skóry?

Podstawowa pielęgnacja skóry skupia się głównie na oczyszczaniu, nawilżaniu, ochronie przed słońcem i ewentualnie dostarczaniu podstawowych składników odżywczych czy antyoksydantów. Neurokosmetyki idą o krok dalej, celując w specyficzne mechanizmy związane z komunikacją nerwową w skórze. Ich celem jest nie tylko poprawa wyglądu skóry poprzez np. nawilżenie, ale także poprzez modulację funkcji nerwowych – np. rozluźnienie mięśni mimicznych, zmniejszenie nadreaktywności nerwów czuciowych w skórze wrażliwej, czy przeciwdziałanie negatywnym skutkom stresu na poziomie komórkowym poprzez wpływ na lokalne neuroprzekaźniki i hormony stresu. 

Kto nie powinien używać neurokosmetyków?

Neurokosmetyki są generalnie przeznaczone dla osób dorosłych, które chcą skorzystać z ich specyficznych właściwości (anti-aging, łagodzenie wrażliwości, redukcja skutków stresu). Nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do ich stosowania, o ile nie występuje alergia na któryś ze składników. Jednak ostrożność powinny zachować: 

• osoby ze stwierdzonymi alergiami na konkretne składniki aktywne (np. peptydy, ekstrakty roślinne), 
• osoby z bardzo uszkodzoną barierą skórną lub aktywnymi chorobami skóry (np. ciężki stan zapalny, infekcja) – w takich przypadkach zawsze warto skonsultować się z dermatologiem przed wprowadzeniem nowych, silnie działających produktów, 
• kobiety w ciąży i karmiące piersią – ze względu na brak wystarczających badań dotyczących wpływu niektórych zaawansowanych składników aktywnych w tych okresach, zaleca się konsultację z lekarzem.