Kwas azelainowy – charakterystyka, właściwości i zastosowanie. Czy pomoże na przebarwienia i trądzik?

Jednym ze składników stosowanych zewnętrznie, a chętnie wybieranych przez specjalistów jest kwas azelainowy. Ma podobne do nadtlenku benzoilu właściwości, ale działa łagodniej i jest lepiej tolerowany. Jego cena jest stosunkowo niska. Łączony głównie z terapią różnych odmian trądziku, ale także używany jako peeling czy środek pomagający rozjaśnić przebarwienia. Jakie właściwości decydują o jego wysokiej skuteczności? Jak często go stosować? Ile procent kwasu azelainowego znajdziemy w kremie bez recepty? Czy jest bezpieczny w ciąży i podczas karmienia piersią? Czy można go łączyć z innymi składnikami aktywnymi?

Składniki aktywne cenione przez dermatologów i kosmetologów to głównie te, które wykazują dobroczynne właściwości względem naszej skóry. Część z nich polecana jest do stosowania zewnętrznego, inne przyjmowane z pożywieniem jako suplementy diety czy leki działają od wewnątrz, wspomagając procesy naprawcze lub opóźniają starzenie. Przyjrzyjmy się bliżej kwasowi azelainowemu.

Kwas azelainowy – czym jest?

Kwas azelainowy jest związkiem chemicznym zaliczanym do nasyconych kwasów dikaroboksylowych. W cząsteczce zawiera wyłącznie atomy węgla, wodoru i tlenu (C₉H₁₆O₄). Ta stosunkowo prosta w swojej budowie cząsteczka jest naturalnie występującym w przyrodzie komponentem chemicznym.

Kwas azelainowy ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, antyoksydacyjne, karatolityczne czy rozjaśniające, dlatego powszechnie stosuje się go w preparatach przeznaczonych do określonych problemów skórnych jak trądzik, trądzik różowaty, przebarwienia czy okołoustne zapalenie skóry.

Kwas azelainowy – efekty i działanie

Kwas azelainowy ma szereg istotnych dla naszej skóry właściwości, które przybliżamy poniżej.

1. Działa przeciwbakteryjne, czyli hamuje działalność bakterii powodujących powstawanie stanów zapalnych poprzez ograniczenie możliwości ich rozprzestrzeniania.
2. Działa przeciwzapalne, ograniczając rozwój bakterii ale również wspomagając leczenie już istniejących stanów zapalnych np. łagodzi objawy trądziku różowatego.
3. Działa keratolityczne – powoduje delikatne złuszczanie naskórka.
4. Działa komedolityczne i reguluje wydzielanie sebum, dzięki czemu przeciwdziała blokowaniu ujść gruczołów łojowych i powstawaniu zaskórników.
5. Działa rozjaśniająco na przebarwienia powstające na skutek przebytych zapaleń, przyjmowania leków czy spowodowane niekorzystnymi zmianami hormonalnymi.   
6. Działa antyoksydacyjnie; jest tzw. zmiataczem wolnych rodników przyczyniających się do starzenia skóry czy wywołujących stany zapalne.
7. Nie wykazuje działania fototoksycznego, co oznacza, że może być stosowany cały rok.
8. Jest stosunkowo dobrze tolerowany i może być stosowany (pod kontrola lekarza) przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią.

Dla kogo kwas azelainowy? Na co pomoże?

Kwas azelainowy jest najczęściej pierwszym wyborem w terapii różnych odmian trądziku – pospolitego, młodzieńczego, a także różowatego. Stosowany jest zarówno w trakcie terapii domowych, jak i tych podejmowanych przez specjalistów w gabinetach lekarskich i kosmetologicznych. Kwas wycisza skórę, wspomagając leczenie stanów zapalnych. W przypadku trądziku różowatego jego właściwości – obok niwelacji możliwych wyprysków – pozwalają rozjaśnić rumień pojawiający się w okolicy twarzy.

Jest ceniony podczas walki z przebarwieniami pojawiającymi się na naszej skórze na skutek działania słońca, hormonów, trądziku czy oparzeń. Pomoże również rozjaśnić blizny, jednak nie rozjaśni zmian płaskich jak brodawki, znamiona czy piegi.

Kwas azelainowy – kiedy i jak go stosować? Z czym go łączyć, a z czym nie?

Preparaty zawierające kwas azelainowy należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza lub kosmetologa, którzy dobrali terapię do potrzeb naszej cery. Jeżeli jednak takich zaleceń nie mamy i stosujemy kwas lub kosmetyk go zawierający na własną rękę, warto zapoznać się z zaleceniami producenta. Zazwyczaj zalecane jest stosowanie preparatu 1–2 razy dziennie do uzyskania zadowalających efektów. Uwaga, efekty będą widoczne dopiero po pewnym czasie (około 6–8 tygodni). Kuracja z użyciem kwasu azelainowego nie powinna być dłuższa niż 6 miesięcy.  

Kwas azelainowy może być stosowany w połączeniu z innymi składnikami aktywnymi, co zwiększy szanse na powodzenie kuracji. Można go łączyć przykładowo z: antybiotykami (do stosowania wewnętrznego i zewnętrznego), terapią hormonalną, nadtlenkiem benzoilu, tretinoiną, kwasami AHA i BHA (np. kwasem mlekowym, salicylowym, migdałowym czy glikolowym), kwasem laktobionowym, niacynamidem.

Należy jednak pamiętać o stosowaniu przerw czasowych pomiędzy aplikacjami kolejnych składników aktywnych na leczone okolice (przykładowo produkty z kwasem azelainowym stosować o poranku, a inne wieczorem). Warto wszelkie połączenia kuracji z wieloma składnikami aktywnymi prowadzić pod okiem lekarza lub kosmetologa.  

Na co zwrócić uwagę przy wyborze kosmetyków z kwasem azelainowym?

Na rynku dostępnych jest wiele produktów zawierających w swoim składzie kwas azelainowy. Na półkach aptek i drogerii znajdziemy kosmetyki i dermokosmetyki takie jak: kremy, maści, toniki, sera, żele czy maseczki. W większości będą to preparaty bez recepty.  

Wybierając ten, którego skład skrojony jest na miarę naszych potrzeb, warto zwrócić uwagę nie tylko na formułę, ale również na stężenie składnika aktywnego – informację, ile procent jest go w gotowym produkcie. Jest to o tyle ważne, że zakres stężeń waha się od 0,5% do nawet 40%. W preparatach dostępnych bez recepty i dla klientów niebędących profesjonalistami stężenia składnika aktywnego nie przekraczają 20%. Wyższe natomiast stosowane są podczas zabiegów eksfoliacji przeprowadzonych przez specjalistów.

Kwas azelainowy – przeciwwskazania, skutki uboczne

Kwas azelainowy jest składnikiem uznawanym za bezpieczny. Podany na skórę wchłania się do organizmu w stopniu niewielkim (niecałe 4%). Wydalany jest z moczem w formie niezmienionej lub utlenionej. Nie wykazuje działania embriotoksycznego i teratogennego w badaniach prowadzonych na zwierzętach. Jest to przesłanka, wobec której pod kontrolą lekarza mogą stosować go osoby w ciąży i karmiące piersią.

Przeciwwskazań do stosowania tego składnika aktywnego jest niewiele. Nie zaleca się użycia jeżeli:  

• skóra w planowanym miejscu aplikacji jest uszkodzona (występują infekcje, nadżerki lub ostre stany zapalne),  
• równocześnie stosowana jest terapia pochodnymi witaminy A (zarówno w postaci leków, jak i preparatów do stosowania zewnętrznego),
• w miejscu aplikacji przeprowadzony był zabieg chirurgiczny (do 3 miesięcy wcześniej) lub kuracja krioterapią (do 6 miesięcy wcześniej),
• pacjent ma nadwrażliwość na składnik aktywny.

Inny aspekt, na który warto zwrócić uwagę, stosując kwas azelainowy, to jego właściwości rozjaśniające. Stosowany u osób z ciemną karnacją może spowodować pojawienie się jaśniejszych plam na skórze w miejscu aplikacji.