Retinol – czym jest i jak działa? Jakie preparaty z retinolem wybierać?

Retinol i jemu pokrewne substancje to kluczowe składniki wielu kosmetyków i preparatów aptecznych stosowanych w pielęgnacji skóry. Jak działa retinol? Jaki produkt z retinolem wybrać dla siebie i jak go stosować? Przybliżymy te kwestie w artykule.

1. Retinol – co to za związek?
2. Zamienniki retinolu
3. Retinol – właściwości, działanie, efekty
4. Stężenie retinolu w preparatach – na co zwracać uwagę?
5. Jak stosować retinol? Kiedy, jak często, w jakim wieku?
6. Retinol – z czym można go łączyć, a z czym nie?
7. Podrażnienia po retinolu – skutki uboczne retinolu
8. Retinol – w jakich produktach można go znaleźć?
9. Retinol – przeciwwskazania

Witaminy to związki organiczne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zdecydowaną większość z nich należy dostarczyć organizmowi wraz z pożywieniem – nie inaczej jest z witaminą A, w zakres której wlicza się retinol. Odpowiednia podaż witamin zapewnia właściwy przebieg wielu procesów: wzrostu, rozwoju, metabolizmu, reakcji enzymatycznych. Często wiąże się też z korzystnym wpływem na kondycję skóry.

Retinol – co to za związek?

Retinol jest podstawową formą witaminy A. Co zatem rozumiemy pod terminem „witamina A”? Jest to grupa związków rozpuszczalnych w tłuszczach, o podobnej strukturze, podobnej aktywności biologicznej. Retinol jest spośród nich najlepiej poznany i najczęściej stosowany. Nazywa się go również witaminą wzrostową, witaminą wzrostu nabłonków lub akseroftolem.

Zamienniki retinolu

Retinoidy to wszystkie pochodne retinolu wykazujące, podobnie jak on, właściwości witaminy A. Zaliczamy do nich i związki naturalne, i pozyskane syntetycznie. Wszystkie są dwudziestowęglowe o barwach od żółtej, przez pomarańczową, po czerwoną. Występują tu np. retinal (aldehyd powstały w wyniku utleniania retinolu), kwas retinowy (tretynoina), palmitynian retinolu, octan retinolu, adapalen lub tazaroten. Obecnie grupa retinoidów obejmuje około 2500 substancji.

Retinol – właściwości, działanie, efekty

Retinol, podstawowa forma witaminy A, ma ogromne znaczenie w procesie prawidłowego widzenia, wspomaga funkcje układu odpornościowego, bierze udział w transkrypcji genów. Jest przeciwutleniaczem, wykazuje działanie fotoprotekcyjne. Jako „witamina wzrostowa” ma kluczowe znaczenie w prawidłowym rozwoju komórek rozrodczych oraz w proliferacji komórek nabłonka.

Retinol najpowszechniej jednak kojarzony jest z korzystnym wpływem na stan skóry. Przeznaczony jest do pielęgnacji skóry starzejącej się, ale również do cery dotkniętej dermatozą: trądzikiem pospolitym, łuszczycą, nadmiernym rogowaceniem skóry. Jak działa? Pobudza rozwój warstwy keratyny w naskórku, stymuluje aktywność fibroblastów, pobudza syntezę włókien kolagenowych oraz usuwa uszkodzone włókna elastynowe. Tym samym zwiększa elastyczność i jędrność skóry, spłyca zmarszczki. Przyczynia się do prawidłowego rozkładu melaniny, zmniejszając przebarwienia. Wzmacniają się funkcje ochronne naskórka, zmniejsza się TEWL (ang. Transepidermal Water Loss, przeznaskórkowa utrata wody). Przyspiesza procesy gojenia naskórka, reguluje pracę gruczołów łojowych.

Stężenie retinolu w preparatach – na co zwracać uwagę?

Retinol występuje w kosmetykach w małych stężeniach ze względu na ryzyko podrażnień skóry. Zaleca się przyzwyczajać skórę do tej substancji, stosując najpierw kurację wstępną (winna trwać około 3 miesięcy) preparatem o stężeniu maksymalnie 0,25%. Następnie można przejść do stężenia 0,5%, a ostatecznie do stężenia retinolu 1%.

Jak stosować retinol? Kiedy, jak często, w jakim wieku?

W profilaktyce starzenia się skóry można zacząć stosować kremy z retinolem już po 35. roku życia. Działanie przeciwtrądzikowe może być wskazaniem do użycia preparatu w młodszym wieku.

Retinoidy aplikuje się na noc, na suchą, oczyszczoną skórę, po 20–30 minutach od umycia twarzy delikatnym środkiem myjącym, pozbawionym w składzie mydła. W przypadku wrażliwej skóry warto zastosować metodę krótkiego kontaktu, czyli po pewnym czasie zmyć preparat z retinolem z twarzy. Używa się najczęściej ilości produktu równej wielkości ziarenka grochu, którą aplikuje się równomiernie na obu stronach twarzy. Większa ilość preparatu nie zapewni lepszego efektu! Może co najwyżej zwiększyć ryzyko wystąpienia podrażnień. Po aplikacji koniecznie należy umyć ręce.

Retinol – z czym można go łączyć, a z czym nie?

Z zasady nie łączy się retinolu z innymi potencjalnie drażniącymi składnikami, np. z kwasem azelainowym, z alfa- lub betahydroksykwasami (np. z kwasem salicylowym), z witaminą C (po okresie przyzwyczajania skóry witaminę C można włączyć do pielęgnacji, jednak nie równocześnie z retinolem; najlepiej retinol wciąż aplikować na noc, a witaminę C o poranku), z nadtlenkiem benzoilu.

Warto natomiast tworzyć połączenia z substancjami, które będą pielęgnować cerę i zapobiegać ewentualnym wysuszeniom i podrażnieniom: z humektantami (substancjami silnie nawilżającymi, np. z kwasem hialuronowym), peptydami, ceramidami, z niacynamidem, z olejami roślinnymi.

Podrażnienia po retinolu – skutki uboczne retinolu

Do najczęstszych skutków obocznych retinolu zalicza się zaczerwienienie i podrażnienie skóry, nadwrażliwość na światło, nadmierne łuszczenie się, świąd i pieczenie skóry, suchość, wysypki skórne. Często występują też pieczenie oczu, łzawienie, stany zapalne spojówek.

Retinol – w jakich produktach można go znaleźć?

W kosmetykach dostępnych w sprzedaży bez recepty przeważają retinol i jego estry: palmitynian, propionian. Kwas retinowy to składnik preparatów leczniczych wydawanych z przepisu lekarza (na receptę).

W aptekach jest też szereg preparatów doustnych (leki i suplementy z witaminą A) w postaci kapsułek, tabletek i płynów do wypicia. Zawarte w nich związki retinolu wykazują pełną aktywność witaminy A.

Retinol – przeciwwskazania

Stosowanie retinolu przeciwwskazane jest u dzieci, kobiet w ciąży i kobiet karmiących. Retinolu zewnętrznie nie powinny stosować osoby w trakcie doustnej terapii retinoidami. Podczas kuracji należy zrezygnować z opalania się, a zamiast tego powinno się stosować wysoką fotoprotekcję.