Kwas salicylowy, Acidum salicylicum - Zastosowanie, działanie, opis

Kwas salicylowy jest stosowany w miejscowym leczeniu chorób skóry, takich jak łojotokowe zapalenie skóry, łupież, wypryski kontaktowe, alergiczne zapalenie skóry, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, liszaj płaski, toczeń rumieniowaty, rumień wielopostaciowy, nadmierne rogowacenie np. dłoni/stóp/łokci, rogowacenie mieszkowe, liszaj zwykły przewlekły, trądzik. Kwas salicylowy wykorzystywany jest w środkach dezynfekcyjnych, zapobiegających nadmiernej potliwości stóp oraz w preparatach usuwających przebarwienia skórne, odciski, modzele i brodawki. Wykorzystuje się również właściwości kwasu salicylowego w preparatach przeciwłupieżowych, gdyż oczyszcza skórę z zalegających płatów naskórka, ogranicza łojotok i stany zapalne.

Dawkowanie zależy od wskazania, nasilenia objawów, stężenia w preparacie i miejsca podania.
Kwas salicylowy stosuje się zewnętrznie na skórę, w tym owłosioną skórę głowy. Preparat nanosi się na zmienione miejsca na skórze zgodnie z zaleceniami producenta. W przypadku preparatów dostępnych na receptę środek aplikuje się zwykle 1-2 razy na dobę. Nie zaleca się zbyt długiego stosowania preparatów z kwasem salicylowym.

Przeciwwskazaniem jest nadwrażliwość na kwas salicylowy i inne salicylany. Osoby posiadające cerę wrażliwą powinny liczyć się z możliwością wystąpienia podrażnień.  

Nie należy stosować się kwasu salicylowego na otwarte rany i uszkodzoną skórę, gdyż może to prowadzić do zaostrzenia już istniejącego stanu zapalnego i zwiększyć ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych. 

Kwas salicylowy przeznaczony jest wyłącznie do miejscowego stosowania. Nie należy nakładać preparatów na duże powierzchnie skóry ze względu na ryzyko ogólnoustrojowych działań niepożądanych po wchłonięciu dużych ilości kwasu salicylowego.
Preparatów z kwasem salicylowym nie należy stosować na uszkodzoną skórę oraz w okolicy oczu i błon śluzowych.

Nie zaleca się stosowania w okresie lata, ze względu na silne nasłonecznienie. W trakcie kuracji należy stosować kremy z filtrem 50 SPF.

Nie zaleca się łączenia kwasu salicylowego z niektórymi składnikami aktywnymi, gdyż ich wspólne działanie może wywołać podrażnienia skóry lub obniżyć pożądane działania dodatkowego składnika aktywnego. Do niezalecanych połączeń zaliczamy te z witaminą C, z retinolem, kwasem glikolowym i niacynamidem.

Kwasu salicylowego nie należy stosować w ciąży na duże powierzchnie skóry. Leczenie z użyciem preparatów punktowych powinno przebiegać pod kontrolą lekarza.

W okresie karmienia piersią nie należy stosować kwasu salicylowego w okolicy piersi.

Podanie na skórę: miejscowe podrażnienie skóry, suchość skóry, niepożądane łuszczenie się skóry, zapalenie skóry, odczyny alergiczne.

Kwas salicylowy ma właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz keratolityczne (złuszczające). Stosowany miejscowo działa również przeciwbólowo.

Kwas salicylowy usuwa  martwe komórki z powierzchni naskórka w wyniku rozpuszczenia substancji międzykomórkowej oraz zmniejszenia pH w warstwie rogowej. Kwas salicylowy zmniejsza proliferację (namnażanie) keratynocytów i zwiększa ilość wody w  warstwie rogowej. Substancja dociera do mieszków włosowych, odblokowuje pory, oczyszcza skórę z zaskórników, zmniejsza ilość produkowanego przez gruczoły łojowe sebum, usuwa bakterie i zanieczyszczenia oraz redukuje przebarwienia i płytkie blizny. Kwas salicylowy zwiększa penetrację innych substancji aktywnych w głąb skóry. Hamowanie syntezy mukopolisacharydów może być przyczyną opóźnienia gojenia ran.

Kwas salicylowy hamuje aktywność enzymów COX-1 i COX-2, które uczestniczą w powstawaniu prozapalnych prostaglandyn. Efektem działania kwasu salicylowego jest hamowanie procesów zapalnych oraz zwalczanie bólu i gorączki. Wymienione właściwości kwasu nie są już obecnie wykorzystywane w leczeniu stanów zapalnych stawów, bólów różnego pochodzenie, gorączki itp.

Wchłanianie kwasu salicylowego jest zależne od rodzaju podłoża zastosowanego w preparacie, stanu naskórka i stosowania opatrunku okluzyjnego. Do organizmu wnika około 10% zaaplikowanego miejscowo kwasu salicylowego. Stężenie maksymalne we krwi osiągane jest po 4-8 h po aplikacji.

Kwas salicylowy wiąże się w 80% z białkami osocza. Substancja wykazuje zdolność przenikania do ośrodkowego układu nerwowego i przez łożysko.

Kwas salicylowy jest metabolizowany do kwasu gentyzynowego. Drugim metabolitem jest kwas salicylurowy, który w następnym etapie jest sprzęgany z kwasem glukuronowym.

Po podaniu miejscowym kwasu salicylowego około 7% dawki wydalane jest z moczem. W moczu postać niezmieniona stanowi 10-50%.