Metronidazol, Metronidazolum - Zastosowanie, działanie, opis

Metronidazol jest stosowany w leczeniu zakażeń drobnoustrojami beztlenowymi oraz florą mieszaną z udziałem beztlenowców. Substancja czynna wskazana jest na przykład w leczeniu zakażeń przyzębia lub zakażeń w obszarze jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Metronidazol stosuje się również jako składnik terapii wielolekowej w eradykacji Helicobacter pylori. Związek używany jest również w terapii rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohna, colitis ulcerosa, trądziku różowatego i mieszanych zakażeń skóry. Metronidazol jest także lekiem z wyboru w leczeniu miejscowym i ogólnym rzęsistkowicy, giardiazy (lambliozy) i amebiazy.

Metronidazol stosowany jest doustnie, dożylnie, dopochwowo, zewnętrznie (na skórę) oraz do kanału korzeniowego zęba.

Dawka stosowana w leczeniu zależna jest od jednostki chorobowej, postaci substancji czynnej, wieku, masy ciała, etapu leczenia schorzenia oraz chorób towarzyszących (niewydolność wątroby).

Podanie doustne

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 750 mg do 2000 mg.

Podanie dopochwowe

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: od 500 mg do 1000 mg.

Podanie do kanału korzeniowego zęba

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: potrzebną ilość nanieść do kanału korzeniowego zęba i zamknąć cementem tymczasowym.

Podanie dożylne

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: 4000 mg (maksymalna dawka dobowa w podaniu dożylnym).

Podanie zewnętrzne, na skórę

Dawki zwykle stosowane (dobowe) u osób dorosłych: maksymalnie do 2 razy na dobę smarować cienką warstwę na miejsce zmienione chorobowo.

Przeciwwskazaniem są nadwrażliwość na metronidazol i inne pochodne 5-nitroimidazolu.

Metronidazol powoduje, że mocz ma ciemniejszą barwę.

Substancja czynna powinna być stosowana maksymalnie 10 dni. O dalszym przedłużeniu terapii decyduje lekarz prowadzący.

Metronidazol zastosowany w zakażeniach dwoinką rzeżączki, może czasami prowadzić do utajenia choroby.

Jeśli w trakcie terapii substancją czynną u pacjenta wystąpi: zespół Stevensa-Johnsona lub dojdzie do toksycznego martwiczego oddzielania się naskórka, wówczas należy natychmiast przerwać leczenie.

Substancja czynna powinna być stosowana ostrożnie w grupie chorych z zaburzeniami ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Może dojść do zaostrzenia niepożądanych objawów neurologicznych.

Jeśli u chorego pojawią się zaburzenia neurologiczne, wówczas należy rozważyć stosunek korzyści do ryzyka wynikający ze stosowania substancji czynnej u pacjenta.

Substancja czynna powinna być stosowana ostrożnie w grupie chorych z ciężką niewydolnością nerek i wątroby.

Zaleca się okresową kontrolę morfologii krwi w czasie terapii metronidazolem.

W wyniku stosowania substancji czynnej może dojść do rozwoju kandydozy w obrębie przewodu pokarmowego, pochwy, jamy ustnej. Zaleca się wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Należy poinformować pacjenta, że metronidazol może wpływać na wyniki niektórych badań laboratoryjnych (wskaźniki wątrobowe, poziom złego cholesterolu (LDL), trójglicerydy, glukoza).

W przypadku pacjentów z zespołem Cockayne'a należy udzielić informacji, że wszelkie objawy mogące świadczyć o uszkodzeniu wątroby powinny być natychmiast zgłaszane lekarzowi prowadzącemu.

W czasie stosowania metronidazolu na skórę, należy uważać, aby substancja czynna nie dostała się do oczu i na błony śluzowe.

W czasie stosowania metronidazolu na skórę, należy unikać ekspozycji na światło.

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych nasila działanie przeciwzakrzepowe warfaryny.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Warfaryna (Warfarin)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych przyspiesza wydalanie metronidazolu. Dochodzi do skrócenia okresu półtrwania metronidazolu do około 3 godzin, co prowadzi do zmniejszenia jego stężenia w surowicy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenytoina (Phenytoin)	leki przeciwpadaczkowe - blokujące kanały sodowe i stabilizujące błony neuronów

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych przyspiesza wydalanie metronidazolu. Dochodzi do skrócenia okresu półtrwania metronidazolu do około 3 godzin, co prowadzi do zmniejszenia jego stężenia w surowicy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fenobarbital (Luminal) (Phenobarbital)	inne leki przeciwpadaczkowe

Stosowanie soli litu razem z metronidazolem powoduje zatrzymanie soli litu w organizmie pacjenta z możliwością uszkodzenia nerek.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Węglan litu (Lithium carbonate)	neuroleptyki atypowe

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych może powodować u pacjenta dezorientację oraz ostre psychozy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Disulfiram (Disulfiram)	substancje stosowane w leczeniu alkoholizmu

Metronidazol zwiększa stężenie busulfanu w osoczu, nasilając jego toksyczne działanie na organizm pacjenta.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Busulfan (Busulfan)	cytostatyki alkilujące

Metronidazol zmniejsza klirens fluorouracylu, nasilając jego toksyczne działanie na organizm pacjenta.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Fluorouracyl (Fluorouracil)	antymetabolity pirymidyny

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych może powodować zwiększenie stężenia cyklosporyny w surowicy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Cyklosporyna (Cyclosporine)	inhibitory kalcyneuryny

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych nasila działanie przeciwzakrzepowe acenokumarolu.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Acenokumarol (Acenocoumarol)	leki przeciwzakrzepowe - antagoniści witaminy K

Diosmina może zwiększać stężenie metronidazolu w surowicy.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Diosmina (Diosmin)	substancje wpływające na elastyczność naczyń - bioflawonoidy

Jednoczesne stosowanie substancji czynnych prowadzi do zwiększenia stężenia takrolimusu we krwi.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Takrolimus (Tacrolimus)	inhibitory kalcyneuryny

W wyniku jednoczesnego stosowania substancji czynnych zaobserwowano wydłużenie odstępu QT i torsade de pointes.

Substancja czynna:	Grupa farmakoterapeutyczna:
Amiodaron (Amiodarone)	leki przeciwarytmiczne - klasa III

Nie należy łączyć metronidazolu z alkoholem, ponieważ substancja czynna nasila jego toksyczne działanie. Zwiększa się ryzyko wystąpienia takich objawów niepożądanych jak: uczucie gorąca, poty, bóle głowy, tachykardia, nudności, wymioty, bóle w nadbrzuszu. Nie wskazane jest zatem spożywanie alkoholu w czasie terapii metronidazolem i dwa dni po jej zakończeniu, aby uniknąć reakcji disulfiramowej.

Metronidazol może powodować objawy wpływające na zdolność prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn takie jak: senność, zawroty głowy, dezorientacja, omamy, drgawki lub przemijające zaburzenia widzenia. Zaleca się zachowanie ostrożności podczas terapii substancją czynną, a także gdy dojdzie do modyfikacji dawki i/lub sposobu dawkowania.

Zaobserwowano, że po podaniu sylimaryny/sylibiny występuje u pacjentów zmniejszenie skuteczności metronidazolu.

Metronidazol może powodować zmniejszenie wyników oznaczeń aktywności aminotransferazy asparaginowej w surowicy (niektóre metody). Metronidazol może wpływać także na wartości wskaźników badań laboratoryjnych takich jak LDH, trójglicerydy, heksokinaza glukozy, leukocyty.

Brak szczegółowych danych klinicznych dotyczących wpływu substancji czynnej na ciążę. Stosowanie metronidazolu w I trymestrze ciąży jest przeciwwskazane, natomiast w II i III trymestrze ciąży substancja czynna może zostać zastosowana, po rozważeniu przez lekarza stosunku korzyści do ryzyka. 

Metronidazol jest obecny w mleku kobiecym. Nie zaleca się jego stosowania w okresie laktacji.

Brak danych klinicznych dotyczących płodności podczas stosowania metronidazolu. Dane związane z badaniami na zwierzętach wykazały negatywny wpływ substancji czynnej na układ rozrodczy u samców (dotyczy dawek większych niż te stosowane u ludzi).

Podanie do kanału korzeniowego zęba: reakcje nadwrażliwości, podrażnienie okołowierzchołkowe, nasilenie się objawów zapalenia w jamie ustnej. 

Podanie dożylne: zakrzepowe zapalenie żył i odczyny w miejscu podania oraz działania niepożądane takie same jak przy podaniu doustnym.

Podanie zewnętrzne na skórę: sucha skóra, rumień, swędzenie, pieczenie, ból skóry, kłucie, podrażnienie skóry, pogorszenie objawów trądziku, kontaktowe zapalenie skóry, złuszczanie się skóry, obrzęk twarzy, niedoczulica, mrowienie i drętwienie kończyn, metaliczny smak w ustach, mdłości.

Podanie dopochwowe: świąd w pochwie, ból podczas stosunku płciowego, gęste, białe upławy bezwonne lub o łagodnym zapachu, skurcze lub bóle brzucha, piekący ból podczas oddawania moczu, częstsze oddawanie moczu, pieczenie lub podrażnienie prącia partnera seksualnego, zapalenie sromu, zaburzenia smaku, zawroty głowy, uczucie pustki w głowie, bóle głowy, suchość w jamie ustnej, obłożony język, biegunka, nudności, wymioty, brak apetytu, ciemne zabarwienie moczu.

W zależności od przyjętej dawki metronidazolu mogą wystąpić zaburzenia neurotoksyczne, w tym neuropatie obwodowe i stany drgawkowe. Obserwowano u pacjentów również bezład ruchowy, nudności i wymioty.

Mechanizm działania metronidazolu polega na tym, że substancja czynna w organizmie drobnoustroju ulega redukcji do toksycznych pochodnych (wolnych rodników nitrowych). Należą do nich kwas N-(2-hydroksyetylo) oksamowy i acetamid. Uszkadzają one DNA i białka drobnoustrojów. Proces zachodzi w najłatwiejszy sposób, gdy jest mała ilość tlenu. Metronidazol nie wykazuje zatem działania wobec bakterii tlenowych i względnie beztlenowych oraz na grzyby i wirusy.

Spektrum działania substancji czynnej obejmują: Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia, Entamoeba histolytica i Balantidium coli, Gram-ujemne pałeczki (Bacteroides species, Fusobacterium species), gram-dodatnie pałeczki (Eubacterium, Clostridium) oraz Gram-dodatnie ziarniaki (Peptococcus species, Peptostreptococcus species).

Metronidazol jest dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego (ponad 80%). Stężenie maksymalne substancji czynnej osiągane jest po 1-3 godzinach po podaniu. Mniejsze stężenie osiągane jest we krwi po posiłku niż na czczo. Po podaniu 500 mg substancji czynnej dopochwowo, wchłania się układowo około 20% dawki. Po miejscowym zastosowaniu 1% kremu metronidazolu występuje nieznaczne przezskórne wchłanianie substancji czynnej.

Metronidazol wiąże się z białkami osocza w około 20%. Substancja czynna dystrybuuje do większości tkanek i płynów ustrojowych (na przykład do kości, śliny, żółci, wydzielin pochwy, płynu nasiennego lub płynu mózgowo-rdzeniowego).

Metronidazol jest metabolizowany przede wszystkim w wątrobie. Podlega takim procesom jak: hydroksylacja, utlenianie i sprzęganie z kwasem glukuronowym. Głównym, aktywnym metabolitem jest 2-hydroksymetronidazol. 

Wydalanie metronidazolu i jego metabolitów odbywa się głównie z moczem (60-80% podanej dawki), a w drugiej kolejności z kałem (6-15% podanej dawki).