Grzybice stóp i paznokci

Szczególnie w okresie letnim zależy nam na estetycznym wyglądzie i zdrowiu stóp. W czasie upałów zamknięte obuwie zmieniamy na przewiewne klapki czy sandały. Niestety, często jesteśmy zmuszeni pozostać w obuwiu przegrzewającym nasze stopy. Nieświadomie możemy stworzyć doskonałe warunki do rozwoju grzybicy stóp.

Chorobie tej sprzyja częstsze niż w innych sezonach korzystanie z miejsc publicznych takich jak basen czy kąpieliska. Być może trudno nam w to uwierzyć, lecz w naszym klimacie cierpi na tę dolegliwość co piąta osoba. Tak częste występowanie tej choroby wynika z małej wiedzy społeczeństwa na jej temat oraz wtórnego zakażenia grzybicą, nawet po wyleczeniu. Mając na uwadze zdrowie naszych nóg – powinniśmy wiedzieć, jak rozpoznać, wyleczyć i chronić stopy przed grzybicą.

Przyczyny grzybicy stóp

Grzybica stóp jest w ogromnej większości przypadków wywoływana przez dermatofity. Są to grzyby atakujące wyłącznie skórę, paznokcie i włosy. Mają rzadką zdolność do rozkładania keratyny (białka nierozpuszczalnego w wodzie, obecnego m.in. w skórze i paznokciach). Zakażenie następuje przez kontakt z chorymi zwierzętami lub ludźmi. Inny rodzaj grzybic, występujący częściej u dzieci, atakuje jednocześnie stopy i skórę owłosionej głowy. Dotąd nie jest jasna rola grzybów drożdżopodobnych z rodzaju Candida w rozwoju grzybicy stóp, wiadomo jednak na pewno, że często towarzyszą zakażeniom wywołanym przez dermatofity. Grzyby zasiedlają najczęściej martwe, zrogowaciałe warstwy skóry i nie przedostają się poza granicę naskórka czy przydatków skóry.

Odmiany grzybic

Zasadniczo wyróżnia się trzy główne odmiany grzybicy stóp: międzypalcową, potnicową oraz złuszczającą. Niektórzy autorzy wyodrębniają również jeszcze jedną postać, zwaną wrzodziejącą.

Grzybica stóp międzypalcowa

Jest najczęstszą postacią grzybicy stóp. Zmiany lokalizują się w przestrzeniach międzypalcowych stóp (najczęściej III i IV przestrzeń), gdzie grzyby znajdują znakomite warunki bytowania, w związku z dużą wilgotnością oraz podwyższoną temperaturą. Dominuje złuszczanie, maceracja naskórka i pęknięcia. Pod zmacerowanym naskórkiem widoczne są ogniska rumieniowe. Powierzchnia zmian bywa wilgotna, o kolorze białoszarawym. Zdarza się, że zmiany rozprzestrzeniają się poza okolice międzypalcowe, obejmując również powierzchnie palców. Nierzadko ten rodzaj grzybicy stanowi źródło zakażenia płytek paznokciowych stóp. Zmianom skórnym często towarzyszy świąd. Choroba czasem może mieć przebieg ostry, bolesny.

Grzybica stóp potnicowa

Występują ogniska zgrupowanych pęcherzyków z treścią surowiczą na tle rumienia, umiejscowione najczęściej na podeszwach stóp. Pęcherzyki zlewają się, pękają i następnie złuszczają.

Grzybica stóp złuszczająca

Ma przewlekły przebieg. Charakteryzuje się rumieniowymi zmianami z nadmiernym rogowaceniem, o suchej, jakby przysypanej mąką powierzchni. Zmiany często obejmują całe podeszwy i mogą przechodzić na powierzchnie boczne stóp, a czasami nawet na ich grzbiety. Ze względu na to, że przypominają kształtem mokasyny, ten rodzaj grzybicy stóp bywa nazwany grzybicą mokasynową. Nie zawsze występuje świąd.

Grzybica stóp wrzodziejąca

Jak sama nazwa wskazuje, odmiana ta charakteryzuje się występowaniem drobnych zmian nadżerkowo-wrzodziejących, które powstają w wyniku ewolucji pierwotnych wykwitów pęcherzykowych. Ten nader rzadki rodzaj grzybicy stóp zwykle jest powikłany wtórnym zakażeniem bakteryjnym i może prowadzić do zmian o charakterze zapalenia naczyń limfatycznych, czy ciężkiego zakażenia skóry i tkanki podskórnej z objawami ogólnymi. Zarazić się można od zwierząt.

Kto jest najbardziej narażony?

Infekcjom grzybiczym sprzyjają pewne okoliczności, które częściowo możemy eliminować. Są to:

• zaburzenia układu odpornościowego,
• zaburzenia krążenia i zimne stopy,
• nadmierna potliwość,
• zaburzenia hormonalne,
• choroby metaboliczne – cukrzyca, otyłość,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• antybiotykoterapia, glikokortykosteroidoterapia,
• chemioterapia,
• niedokrwistość,
• niewielkie urazy i otarcia naskórka,
• noszenie obuwia i skarpetek nieprzepuszczających powietrza (okluzja).

Na infekcje narażone są osoby, które przebywają w ciepłych, wilgotnych i ciemnych pomieszczeniach oraz te, które korzystają z publicznych saun, basenów i ośrodków sportowych; pracownicy kopalń, hut, pralni, murarze, policjanci i żołnierze, czyli wszyscy, którzy w czasie pracy lub uprawiania wybranej dyscypliny sportowej silnie się pocą, korzystają z ogólnodostępnych natrysków, a także ci, którzy chodzą boso po dywanach i wykładzinach hotelowych czy noszą ciężkie, sznurowane, opinające kostkę buty. Najważniejszymi czynnikami, które wpływają na zwiększoną zapadalność na grzybicę paznokci są warunki otoczenia (ciepło, duża wilgotność), typ obuwia (buty sportowe wykonane z materiałów syntetycznych i nieprzewiewnych, popularne „adidasy”, ale również pantofle) oraz długotrwałe obciążenie kończyn dolnych w wyniku wykonywania prac na stojąco.

Kilka skutecznych rad

• Codziennie myć dokładnie stopy, dobrze osuszać, wrażliwsze miejsca dodatkowo przecierać spirytusem salicylowym lub płynem antyseptycznym, w ciągu dnia stosować antyperspirant lub posypywać stopy i przestrzenie międzypalcowe – talkiem, szczególnie tym przeznaczonym do profilaktyki przeciwgrzybiczej stóp – zawierającym undecylenian cynku, a także inne składniki pielęgnujące stopy.
• Zmieniać codziennie skarpetki, prać je w temperaturze 60 stopni.
• Wybierać obuwie wykonane ze skóry, zamszu i płótna zamiast z materiałów syntetycznych, unikać ciasnego obuwia. Dobrym wyborem na lato są sandały lub klapki, ponieważ pozwalają stopom oddychać.
• Zmieniać buty, nie nosić codziennie tego samego obuwia.
• Nie używać ręczników ani butów wspólnie z innymi osobami, domownikami; używać osobnego ręcznika do stóp lub wycierać stopy na końcu.
• Nosić klapki kąpielowe we wspólnych łaźniach i przebieralniach, np. w centrach treningowych i na basenach lub w halach sportowych.
• Stosować miejscowo lek przeciwgrzybiczny z szerokiej gamy leków dostępnych bez recepty; w przypadku braku poprawy, średnio po około 2-4 tygodniach, należy udać się do dermatologa.

Leki bez recepty

Nieleczona grzybica stóp obejmuje coraz większe obszary stopy, zajmuje w końcu paznokcie. Stają się one kruche, żółkną lub zielenieją, a stopy wydzielają przykry zapach. Co więcej – grzybica paznokci powoduje ich dotkliwy ból i utrudnia chodzenie. Trudno wyleczyć grzybicę paznokci, a choroba często nawraca. Pacjenci z takimi problemami z jednej strony cierpią ze względu na ból, świąd i pieczenie, z drugiej są zmuszeni do ukrywania swoich stóp przed innymi osobami.
Leki stosowane w leczeniu grzybicy stóp zawierają następujące substancje o działaniu przeciwgrzybiczym:

• mikonazol,
• klotrimazol,
• bifonazol,
• chlormidazol,
• ketokonazol,
• flutrimazol,
• terbinafina,
• kwas undecylenowy.

Leczenie grzybicy stóp za pomocą preparatów zewnętrznych trwa od jednego tygodnia do nawet 4 tygodni, w zależności od zastosowanego preparatu, wrażliwości patogenów. Jeżeli poprawa nie nastąpi po 2-3 tygodniach, należy zgłosić się do lekarza. Przed nałożeniem leku należy dokładnie oczyścić i osuszyć stopy. Następnie położyć cienką warstwę preparatu na miejsca zmienione chorobowo oraz przyległe i delikatnie wmasować. Jeżeli grzybica dotknęła przestrzenie międzypalcowe, dobrze jest na noc przykryć je jałowym gazikiem. Tuż przed następnym nałożeniem preparatu czynności związane z myciem należy powtórzyć. Kremy oraz maści nakłada się na chore stopy najczęściej 2-3 razy dziennie.

Ważne, aby nie przerywać leczenia od razu po uzyskaniu poprawy, następującej zwykle po kilku dniach, lecz kontynuować je przez czas podany w ulotkach (1 lub 2 tygodnie). Chwilowe uzyskanie poprawy nie oznacza całkowitego usunięcia grzybicy i może skutkować uciążliwymi nawrotami tej choroby. Zarówno obuwie, jak i skarpety powinny być dwukrotnie zdezynfekowane po skończeniu terapii.

Higiena stóp

Do mycia stóp można stosować specjalne mydełka przeciwdziałające grzybicy z nanocząsteczkami srebra lub inne środki myjące. Przydatne może też okazać się regularne moczenie stóp w soli, przeznaczonej do stóp ze skłonnością do grzybicy.

Nadmierna potliwość połączona z nieprzyjemnym zapachem sprzyja rozwojowi różnych gatunków grzybów, stanowiących przyczynę poważnego uszkodzenia skory. Nasilenie pocenia stóp i dłoni zależy od czynników takich jak: temperatura, układ nerwowy wegetatywny, wysiłek mięśniowy, jak również ilość przyjętego przez organizm płynu.

Pudry lecznicze zwalczają nadmierną potliwość stóp i dłoni, zmniejszają wydzielenie potu oraz likwidują jego przykry zapach na stopach, butach i skarpetkach. Działają również przeciwgrzybiczo, wysuszająco i ściągająco oraz łagodzą objawy podrażnienia. Ponadto zmiękczają i odświeżają skórę.

Jeżeli mieliśmy już kiedyś problem z grzybicą stóp, warto stosować kremy do pielęgnacji stóp ze skłonnością do grzybicy. Pomocne w utrzymaniu odpowiedniej higieny stóp oraz w profilaktyce przeciwgrzybiczej może okazać się stosowanie skarpetek zdrowotnych zrobionych z naturalnych włókien, nieuciskowych i bezszwowych. Skarpetki zdrowotne zawierają jony srebra, które hamują rozwój mikroorganizmów, zapewniając długotrwałe działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Wszystkie skarpetki zdrowotne likwidują problem przykrego zapachu stóp.