Ból stopy – przyczyny, leczenie, ćwiczenia na ból śródstopia

Ból stopy – przyczyny

Bóle stóp mogą mieć bardzo różną etiologię. Dlatego bardzo ważne jest, aby dokładnie sprecyzować charakter i topografię dolegliwości bólowych. Ból palców u nóg, ból śródstopia (w tym ból śródstopia od góry) oraz opuchlizna mogą być oznaką nerwiaka Mortona. Jest to rodzaj guza, który powstaje w obszarze nerwu podeszwowego, charakterystyczne dla niego jest odczucie przypominające nadepnięcie na kamyk podczas chodzenia, pieczenie oraz ból przy poprzecznej kompresji stopy. 

Z kolei ból stóp przy chodzeniu, zlokalizowany z boku stopy oraz spuchnięte i bolące śródstopie z dużym prawdopodobieństwem świadczą o złamaniu zmęczeniowym. Natomiast ból podeszwy i wrażenie opuchlizny – o stanie zapalnym w obrębie rozcięgna podeszwowego. Powyższe dolegliwości bólowe pod stopą zaostrzają się podczas pierwszych kroków, po dłuższym odpoczynku, np. rano po wstaniu z łóżka, a następnie po całodniowym chodzeniu. Cukrzyca i związana z nią neuropatia obwodowa również generują kłujący ból w stopie. Z kolei przewlekła niewydolność naczyń krwionośnych predysponuje do opuchlizny i wrażenia ciężkich nóg. Może także być ona powodem bólu stóp u kobiet w ciąży. 

Obrzęk kostek i śródstopia, zarówno lewej, jak i prawej stopy, może wskazywać na niewydolność serca. Towarzyszy temu zwiększona częstotliwość oddawania moczu związana z zastojem płynów. Osteoporoza, choroby o podłożu reumatycznym również inicjują ból, stan zapalny, a czasem opuchliznę śródstopia. 

Z kolei objawem dny moczanowej,  czyli ostrego zapalenia stawów spowodowanego zwiększonym stężeniem kwasu moczowego we krwi, jest najczęściej ostry ból podstawy dużego palca stopy, nasilający się zwłaszcza w nocy, ale także innych palców oraz stawów, np. stawu skokowego.

Ból stopy może pojawić się po lub w trakcie wysiłku fizycznego, np. bieganie po twardym podłożu często doprowadza do rozwoju zapalenia, które wraz z upływem czasu inicjuje uciążliwe bóle powierzchni grzbietowej i podbicia stóp. Na tego typu dolegliwości narażone są również osoby wykonujące swoją pracę w pozycji stojącej, posiadające deformacje kostne takie, jak haluksy (na ich powstawanie narażone są zwłaszcza kobiety noszące buty na wysokim obcasie), czy uprawiające sport w źle dobranym sportowym obuwiu. 

Ból stopy – diagnostyka

Zróżnicowana etiologia i patomechanizm bólu stóp nakazuje rozważenie zastosowania odpowiednich metod i narzędzi diagnostycznych. Specjalista po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem może zastosować testy kliniczne potwierdzające lub wykluczające podłoże kostno–mięśniowo–stawowe chorób śródstopia.

Pomocne przy ocenie stanu struktur miękkotkankowych jest obrazowanie z wykorzystaniem ultrasonografu. Podejrzenie złamań kości śródstopia dyktuje wykonanie badana RTG lub scyntygrafii (przy złamaniach zmęczeniowych niewidocznych na zwykłym rentgenogramie). Implikacje i dwuznaczności mogą być wskazaniem do dokładniejszych badań, takich jak tomografia komputerowa czy rezonans magnetyczny. Morfologia oraz wskaźniki stanu zapalnego, tj. OB – odczyn Biernackiego czy CRP – białko ostrej fazy, będą istotne w sytuacji podejrzenia ogólnoustrojowego podłoża bólów śródstopia i samych stóp. 

Ból stopy – leczenie

Leczenie polega na podawaniu środków farmakologicznych o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym w formie iniekcji, maści i żelów, podaje się też preparaty doustnie. Można zastosować również kompres ciepło–zimno. W sytuacji schorzeń reumatycznych stosuje się leczenie biologiczne, wzmacniające układ odpornościowy i powodujące remisję chorób. Dobre rezultaty w przypadku zapalenia rozcięgna podeszwowego, urazów tkanek miękkich oraz przyspieszania regeneracji przynosi miejscowe ostrzykiwanie koncentratem płytek krwi, czyli popularnym osoczem bogatopłytkowym, inicjującym procesy naprawcze. Urazy typu złamania lub zwichnięcia mogą wymagać czasowego unieruchomienia w opatrunku gipsowym lub szynie.

Wskazaniem do interwencji chirurgicznej są bardziej skomplikowane zmiany, np. słabo reagujące na leczenie zachowawcze ostroga piętowa lub nerwiak Mortona. W przypadku wspomnianej metatarsalgii (bóli śródstopia) procedura operacyjna polega na wypreparowaniu nerwu palcowego wspólnego i resekcji, co zmniejsza dolegliwości bólowe nawet o 97%. Zabieg w przypadku istniejącej ostrogi to przecięcie fragmentu rozcięgna podeszwowego w celu zmniejszenia przeciążeń celowanych w jego strukturę. Jest to jednak interwencja obarczona ryzykiem powstania płaskostopia. 

Ból stopy – rehabilitacja

Podłoże urazowe, przeciążenia i schorzenia, takie jak metatarsalgia Mortona wymagają stosowania przedmiotów zaopatrzenia ortopedycznego typu stabilizatory, opaski elastyczne, ortezy i opatrunki usztywniające czy specjalistyczne wkładki do butów z pelotami. Ich zadaniem jest zapewnienie optymalnego ustawienia, odciążenia i tym samym właściwych warunków sprzyjających procesom gojenia i regeneracji.

Rehabilitacja w bólu śródstopia, bólu podbicia w stopie, objawów zapalenia czy bólu pod stopą podczas chodzenia wykorzystująca zabiegi fizykalne, skoncentrowana jest na stosowaniu procedur zmniejszających dolegliwości, wykazujących działanie przeciwzapalne i przyspieszające regenerację. Bardzo dobre rezultaty w przypadku schorzeń o podłożu reumatycznym przynosi zimnolecznictwo, np.: wykorzystanie par ciekłego azotu do miejscowego schładzania danej okolicy. W tej sytuacji równie dobrze działa ekspozycja na pole magnetyczne, redukując stan zapalny stopy.

W przypadku ostróg piętowych oraz haluksów skuteczne bywa wykorzystanie fali uderzeniowej, która często już po kilku zabiegach może przynieść zadowalające efekty. Przyspieszanie gojenia złamań oraz urazów wymaga natomiast laseroterapii, krioterapii, pola magnetycznego czy elektroterapii. Bardzo istotne jest także wykonywanie procedur manualnych, tj. terapii ruchem i ćwiczeń. W bardzo wielu przypadkach pozwala to pozbyć się bólu śródstopia przy chodzeniu oraz ruszaniu palcami. 

Ból stopy – ćwiczenia

W domu można zastosować zabiegi rozluźniające mięśnie stóp. W tym celu można wykonywać delikatne uciskanie palcami stopy po środku, z boku, z przodu, pod kostką i po zewnętrznej stronie. Po wcześniejszym instruktażu fizjoterapeuty, taki codzienny, kilkuminutowy masaż pozwoli zmniejszyć napięcie mięśni stóp. Warto wykorzystać też ćwiczenia rozluźniające strukturę rozcięgna podeszwowego. W pozycji siedzącej lub stojącej należy umieścić piłeczkę golfową lub tenisową pod piętą. Następnie przez kilka minut rolować podeszwową część stopy, naciskając nią na piłkę i przesuwając od pięty do palców i z powrotem. Rozluźni to rozcięgno podeszwowe i pozwoli pozbyć się dziwnego bólu w stopie. 

Pomocne bywa także opracowanie mięśni łydki. Warto wykorzystać do tego celu tzw. foam roller – wałek z tworzywa sztucznego o odpowiedniej twardości. W pozycji siedzącej umieszcza się go pod łydką i przesuwa od okolicy pięty aż do kolana, wykorzystując nacisk własnego ciała. Kilkuminutowe rolowanie również przyczynia się do redukcji bólu kości śródstopia, poprawia elastyczność mięśni łydki oraz usprawnia krążenie w tej okolicy. Chcąc usprawnić cyrkulację płynów, zmniejszyć napięcie i zredukować uczucie bolących stóp można wykorzystać domowe, kompaktowe urządzenia do hydromasażu. Posiada ono niewielkie wymiary, przystępną cenę oraz przynosi dobre rezultaty zmęczonym stopom.