Zapalenie rozcięgna podeszwowego – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – gdzie znajduje się rozcięgno podeszwowe? Jaka jest jego funkcja?

Rozcięgno podeszwowe jest silną, kilkuwarstwową strukturą połączoną z mięśniem zginaczem krótkim palców. Od poziomu kości śródstopia ulega podziałowi na 5 pasm. Rozcięgno podeszwowe stanowi element, który łączy ze sobą piętę, kości stopy i rozciąga się aż po palce. Poza mięśniami odpowiedzialnymi za utrzymywanie właściwego wydrążenia stopy, swój udział ma tutaj również rozcięgno. Stanowi ono pewnego rodzaju rusztowanie, w którym w sposób bierny zostało wzbudzone napięcie. 

Rozcięgno podeszwowe jest więc ważnym elementem w utrzymywaniu fizjologicznego sklepienia stóp, amortyzacji narządu ruchu. Współuczestniczy w mechanizmie kotwiczenia stopy określanym jako efekt Windlass (mechanizm Windlass wpływa na efektywną propulsję, czyli przetaczanie stopy, różnicę czasu pomiędzy oderwaniem od podłoża pięty i palców tej samej stopy). Występuje parzyście, po obu stronach.

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – przyczyny

Ból rozcięgna podeszwowego sugerujący zainicjowanie procesu zapalnego może mieć podłoże wieloczynnikowe. Bardzo często pojawia się u biegaczy i osób aktywnych fizycznie, jest to nierzadko przypadłość amatorów gry w tenisa ziemnego. Zapalenie rozcięgna podeszwowego stopy u takich osób jest zazwyczaj konsekwencją niewielkich urazów, przeciążeń, które powtarzają się w przeciągu dłuższego czasu, nadmiernego napięcia w obrębie samego rozcięgna, a także mięśni łydki. Jest to związane z niewłaściwą techniką uprawiania danej dyscypliny sportowej i stosowania nieodpowiedniego obuwia – szczególnie wśród osób początkujących. Bieganie po twardym podłożu, zbyt szybko narastająca intensywność i obciążenie treningowe również zaliczane jest do możliwych przyczyn entezopatii rozcięgna podeszwowego. 

Objawy tej dysfunkcji w postaci bólu pięty z boku od wewnętrznej strony są także efektem nadwagi i otyłości. Czynnikami sprzyjającymi są dodatkowe wady ustawienia stóp i noszenie butów na wysokim obcasie, co generuje duże naprężenia i stan zapalny rozcięgna podeszwowego. Nieleczone, może doprowadzić do poważnych patologii.

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – objawy

Po wykonaniu kilku kroków następuje zmniejszenie jego intensywności. Wśród innych bardzo charakterystycznych symptomów wyróżniamy:

• ból pięty i/lub ból stopy (podeszwy, ból pod stopą i ból pod piętą),
• dolegliwości w połowie rozcięgna – między palcami a piętą,
• w stanach ostrych – ból pięty z boku czy ból mięśnia podeszwowego nieustępujący mimo odciążenia (dolegliwość narasta nawet w spoczynku),
• pojawianie się cech stanu zapalnego – zaczerwienienie, obrzęk, tkliwość, ocieplenie skóry.

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – rozpoznanie

Chcąc podjąć skuteczne leczenie rozcięgna podeszwowego, ważny jest proces diagnostyczny. W tym celu przeprowadzona zostaje anamneza, czyli wywiad z pacjentem. Następnie specjalista przystępuje do wykonania testów oraz palpacji podeszwowej części stopy. Kluczowe obszary to miejsca przyczepu rozcięgna, czyli pięta, a także okolice palców. Badanie USG pozwala uwidocznić ewentualne zaburzenia ciągłości tkanki, czy nagromadzenie się płynu. Różnicowanie ze złamaniem zmęczeniowym czy ostrogą piętową wymagać może rentgenodiagnostyki czy, w uzasadnionych przypadkach, rezonansu magnetycznego. 

Zapalenie rozcięgna, któremu towarzyszy stan zapalny całej stopy i dolegliwości ze strony innych stawów, może być wskazaniem do wykonania badań laboratoryjnych (np. zapalenie śródstopia o podłożu reumatoidalnym). Są to tzw. wskaźniki zapalenia – białko ostrej fazy – CRP oraz odczyn Biernackiego – OB. 

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – leczenie

Jak leczyć rozcięgno podeszwowe? W pierwszej kolejności bezwarunkowo należy ograniczyć do minimum obciążanie stopy. W praktyce oznacza to rezygnację z uprawiania sportu, zaprzestanie treningów, czy długodystansowych marszów. Pozwoli to zmniejszyć ból w stopie, odciążyć tkanki i stworzyć warunki do regeneracji. Bardzo ważne w tym okresie jest przeciwdziałanie objawom stanu zapalnego. W tym celu lekarze rekomendują stosowane maści przeciwzapalnych, miejscowego ostrzykiwania preparatami zawierającymi substancje sprzyjające regeneracji, jak np. bogatopłytkowe osocze. Niekiedy stosuje się również sterydy  na zapalenie rozcięgna podeszwowego w postaci iniekcji. 

W sytuacji podejrzenia przerwania ciągłości opisywanej struktury, konieczna może być operacja lub czasowe unieruchomienie, tak, aby stworzyć odpowiednie warunki gojenia. Uporczywe dolegliwości są wskazaniem do zwolnienia lekarskiego. Rehabilitacja rozcięgna podeszwowego może trwać nawet kilka tygodni. Jest to sprawa mocno indywidualna. 

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – fizjoterapia

W fazie ostrej zapalenie przyczepu rozcięgna podeszwowego jest traktowane czynnikami fizykalnymi. Zaliczamy tutaj zimnolecznictwo, laseroterapię, magnetoterapię czy stymulację do głębszego przenikania leków za pomocą ultradźwięków. Domowe sposoby  na zapalenie rozcięgna podeszwowego to okłady chłodzące z lodu lub preparatów o takim działaniu dostępnych w aptece. Należy je wykonywać systematycznie 2–3 razy dziennie po 10–15 minut. Poleca się kontrolę obuwia u fizjoterapeuty i ewentualną wymianę lub dobranie wkładek ortopedycznych pod kątem dysfunkcji mogącej przyczyniać się do zapalenia ścięgna w stopie. 

Dobrym rozwiązaniem jest kinesiotaping, czyli wykorzystanie aplikacji odciążającej wykonanej z taśm elastycznych Kinesiology Taping. Ciekawe rezultaty przynosi zabieg fali uderzeniowej, szczególnie w sytuacji, gdy mamy już do czynienia z obecnością kostnych wyrośli. Fizjoterapia oferuje także metody rozluźniania mięśniowo–powięziowego, suche igłowanie, masaż głęboki, pinopresurę czy różnego rodzaju techniki manualne. 

Zapalenie rozcięgna podeszwowego – ćwiczenia

Ćwiczenia na rozcięgno podeszwowe skupiają się nie tylko na stopie, ale także na obszarze łydki oraz mięśniach odpowiedzialnych za wspieranie funkcji struktury rozcięgna. Przykłady to:

1. W pozycji siedzącej należy umieścić piłeczkę tenisową pod stopą. Następnie przeprowadzamy rolowanie stopy po piłce, bardzo powoli, wykorzystując niewielki nacisk. Wykonujemy to jednorazowo przez 5 minut.
2. Ćwiczeniem, które umożliwia rozciąganie rozcięgna podeszwowego jest przyciąganie ręką palucha stopy opartej na podłożu. Pozycję końcową utrzymujemy 30 sekund i powtarzamy 3–5 razy. 
3. W pozycji stojącej, w wykroku, opieramy się rękami o ścianę. Noga zakroczna wyprostowana w kolanie, stopa przez cały czas utrzymuje kontakt z podłożem. Ćwiczenie polega na powolnym uginaniu w kolanie nogi wykrocznej, co powinno spowodować wrażenie rozciągania łydki nogi zakrocznej. Taką pozycję utrzymujemy 30 sekund potem powtarzamy 3–5 razy.

Wymienione ćwiczenia na rozcięgno podeszwowe są przykładowe. Dobranie odpowiedniego zestawu należy skonsultować z fizjoterapeutą. Pozostałe domowe sposoby leczenia mogą obejmować delikatny masaż uciskowy podeszwy stopy w celu relaksacji tkanek. Można zrobić to samodzielnie przez 5–20 minut, po prostu uciskając palcami. Przydatne może okazać się również urządzenie do hydromasażu stóp, wówczas siła wodnego strumienia da podobny efekt. Zioła na zapalenie rozcięgna podeszwowego to możliwość wykorzystania okładów z liści żywokostu, naparu z Jeżówki czy stosowanie odwaru z kory wierzby.