CRP – co oznacza CRP wysokie, a co CRP niskie? O jakich chorobach może świadczyć podwyższone CRP?

CRP – czym jest białko C–reaktywne?

Białko C-reaktywne (ang. C-reactive protein) należy do grupy zwanej białkami ostrej fazy. Są to substancje, których stężenie zmienia się pod wpływem stanu zapalnego w organizmie i uszkodzenia komórek. Wśród białek ostrej fazy wyróżnia się pozytywne i negatywne białka ostrej fazy, stężenie pierwszych wzrasta w reakcji na stan zapalny, poza CRP należą do nich m. in.: hepcydyna (hamuje wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym), ferrytyna (uczestniczy w procesie magazynowania żelaza) i fibrynogen (bierze udział w końcowym etapie kaskady krzepnięcia). Ujemne białka ostrej fazy to natomiast substancje, których poziom w surowicy spada w odpowiedzi na zapalenie, najważniejsze negatywne białka ostrej fazy to albuminy i transferyna (transportuje żelazo w surowicy).

Nazwa białka C-reaktywnego pochodzi od cząsteczki (oznaczonej właśnie literą C) występującej na otoczce bakterii Streptococcus pneumoniae – CRP ma zdolność łączenia się z tą cząsteczką i wspomagania układu immunologicznego w eliminacji bakterii. 

CRP – kiedy wykonuje się badanie CRP?

Badanie CRP wykorzystywane jest w praktyce klinicznej jako marker stanu zapalnego. Jego oznaczenie wykonuje się więc w przypadku podejrzenia chorób przebiegających z zapaleniem, zarówno o infekcyjnej, jak i nieinfekcyjnej etiologii. Klasyczne sytuacje, gdy oznacza się CRP to podejrzenie zapalenia płuc, zakażenia dróg moczowych czy reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS).

Stężenie CRP nie jest pomocne w ustaleniu przyczyny reakcji zapalnej – rośnie w zakażeniach bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych, ale również w chorobach autoimmunizacyjnych. Może być też podwyższone w przypadku zaawansowanego procesu nowotworowego.

CRP a OB

Odczyn Biernackiego (OB) to miara sedymentacji (opadania) erytrocytów, czyli czerwonych krwinek, w probówce z krwią. Wyraża się go w milimetrach na godzinę. Jest to pośredni wskaźnik reakcji zapalnej i poziomu białek ostrej fazy. Badanie OB jest jednak mniej specyficznym oznaczeniem od CRP. Poza stanem zapalnym na podwyższone OB wpływ mają również:

1. Stężenie hemoglobiny – anemia (obniżone stężenie hemoglobiny we krwi) przyspiesza opadanie czerwonych krwinek. Na OB ma również wpływ kształt krwinek czerwonych, dlatego jego oznaczanie jest niemiarodajne w chorobach przebiegających z zaburzeniami błony erytrocytów, takimi jak niedokrwistość sierpowatokrwinkowa.
2. Niewydolność nerek – pacjenci i pacjentki w końcowym stadium niewydolności nerek oraz z zespołem nerczycowym (charakteryzuje go utrata dużej ilości białka z moczem) mają znacznie podwyższone wartości OB.
3. Otyłość – tkanka tłuszczowa jest źródłem interleukiny 6 (jednego z białek biorącego udział w powstawaniu stanu zapalnego), dlatego w otyłości podwyższone może być zarówno OB, jak i CRP.

W przypadku dysproporcji pomiędzy stężeniem CRP a OB należy w pierwszej kolejności podejrzewać zafałszowanie pomiaru przez wymienione wyżej czynniki lub błąd przedlaboratoryjny (zbyt długi czas od pobrania do dostarczenia do laboratorium, przechowywanie probówki w nieodpowiednich warunkach).

Poziom CRP bardziej dynamicznie niż OB reaguje na nasilenie stanu zapalnego, podczas gdy OB cechuje pewna bezwładność. Toczeń rumieniowaty jest przykładem choroby, w której wartość OB może być podwyższona przy niskim poziomie CRP we krwi. Wynika to z wysokiego poziomu interferonu typu 1, który hamuje produkcję CRP przez wątrobę. 

CRP – norma. Jaki jest prawidłowy poziom białka CRP we krwi?

Należy również pamiętać, że istnieją pewne czynniki, które mogą wpływać na wynik badania CRP. Stężenie tego białka wzrasta z wiekiem, jest również nieco wyższe u kobiet. Także otyłość (stopień otłuszczenia narządów), intensywny wysiłek fizyczny oraz leki czy używki (zwłaszcza tytoń) mogą podnosić poziom CRP.

CRP wysokie – co może oznaczać podwyższone CRP?

CRP jest markerem stanu zapalnego, który może być spowodowany przez bakterie (najczęściej), grzyby, pasożyty czy wirusy. Oznaczenie białka CRP jest także pomocne w diagnostyce chorób układu sercowo–naczyniowego. Czy CRP przekraczające dopuszczalne normy laboratoryjne może świadczyć także o chorobie nowotworowej?

Wysokie CRP a zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze

Znacznie podwyższony poziom CRP jest charakterystyczny dla infekcji, zwłaszcza bakteryjnych, w których może osiągnąć poziom >100 mg/l: najwyższe stężenie CRP obserwuje się przy zakażeniu bakteriami Gram-ujemnymi (nawet powyżej 500 mg/l), nieco niższe przy zakażeniu bakteriami Gram-dodatnimi, a najniższe przy infekcjach wirusowych (30–40 mg/l).

Wysokie CRP może być spowodowane np.:

• zakażeniem gronkowcami,
• zakażeniem paciorkowcami,
• kandydozą,
• reumatoidalnym zapaleniem stawów,
• toczniem rumieniowatym,
• zapaleniem jelit, 
• wirusowym zapaleniem wątroby typu B,
• stanem zapalnym w obrębie jamy ustnej.

Podwyższone CRP a choroby sercowo–naczyniowe

Stan zapalny ma udział w powstawaniu i destabilizacji blaszki miażdżycowej, której jest wspólnym elementem w patofizjologii większości chorób sercowo–naczyniowych, zwłaszcza zawału serca, udaru mózgu, niewydolności serca oraz tętniaka aorty. 

Podwyższone stężenie CRP jest znanym czynnikiem ryzyka chorób sercowo–naczyniowych, uważa się je za marker stresu metabolicznego oraz nasilenia procesów zapalnych toczących się w organizmie. Wiadomo, że wyższe stężenia CRP wiążą się z wyższym prawdopodobieństwem wystąpienia w przyszłości zawału czy udaru. W prognozowaniu ryzyka sercowo–naczyniowego używa się hs-CRP ("hs" oznacza high sensitivity, czyli wysoką czułość). O niższym ryzyku chorób sercowo–naczyniowych świadczy wynik <1 mg/l. 

Należy pamiętać, że stan zapalny to tylko jeden z elementów patofizjologii chorób serca i naczyń. Kluczową rolę odgrywają cząsteczki transportujące we krwi lipidy („cholesterol”) oraz ciśnienie tętnicze. Na wszystkie te składowe wpływ ma przede wszystkim styl życia – prawidłowa masa ciała oraz regularna aktywność fizyczna to najskuteczniejsza ochrona przed zawałami i udarami. 

CRP a rak

Ponieważ białko C-reaktywne CRP jest niespecyficznym markerem stanu zapalnego, to białko ostrej fazy może być również podwyższone w przypadku chorób nowotworowych. Często obserwuje się wysokie CRP w nowotworach w stadium rozsiewu, kiedy duża masa martwiczych komórek nowotworowych, na przykład z rozpadającego się guza, wywołuje odpowiedź układu immunologicznego.

CRP w ciąży i CRP u dziecka

Ciąża nie ma istotnego wpływu na stężenie CRP, nie zmienia się ono, niezależnie od trymestru. Dlatego w populacji ciężarnych kobiet CRP pozostaje użytecznym badaniem w diagnostyce chorób zakaźnych i zapalnych. 

CRP jest przydatne również u dzieci, w tym tych najmłodszych – noworodków i niemowląt, które nie są w stanie zakomunikować, jakie mają dolegliwości. Ze względu na niespecyficzne objawy ciężkich schorzeń, takich jak sepsa, oznaczenie CRP może być przydatne w ukierunkowaniu diagnostyki na właściwe tory. 

HS-CRP – na czym polega test wysokiej czułości? Kiedy się go wykonuje?

HS-CRP, jak już wspomniano, to badanie wysokiej czułości. High-Sensitivity CRP określa poziom tego samego białka, co standardowy test CRP, jednak ma znacznie większą dokładność, zwłaszcza przy poziomie CRP <3 mg/l, wykrywa zmiany poziomu białka w zakresie od 0,5 mg/l do 10 mg/l. 

Tak precyzyjne określenie poziomu CRP jest przydatne przede wszystkim w ocenie ryzyka chorób układu sercowo–naczyniowego, zwłaszcza u tych pacjentów, którzy zmagają się z chorobą nowotworową i należy poznać możliwość wystąpienia chorób dodatkowych.

CRP – przygotowanie do badania CRP

Badanie CRP polega na pobraniu krwi żylnej. Ponieważ pacjent powinien być na czczo, należy zgłosić się do laboratorium w godzinach porannych. Bezpośrednio przed pobraniem krwi można wypić niewielką ilość niegazowanej wody mineralnej. Wynik badania CRP zawsze powinien zostać zinterpretowany przez specjalistę, bowiem na stężenie białka C-rekatywnego wpływ mogą mieć różne czynniki, takie jak: wiek, masa ciała, płeć czy poziom aktywności fizycznej.

Cena badania CRP zależy od miasta, w którym jest ono wykonywane. Zakres cen mieści się w przedziale od ok. 20 zł w mniejszych miejscowościach do nawet 45 zł w Warszawie.