CRP – co oznacza CRP wysokie, a co CRP niskie? O jakich chorobach może świadczyć podwyższone CRP?

Białko C-reaktywne (CRP) to białko ostrej fazy, stanowiące czuły i szybki marker stanu zapalnego i uszkodzenia tkanek wskutek martwicy, urazu lub infekcji. Oznaczenie poziomu CRP jest wskazane w diagnostyce i monitorowaniu terapii stanów zapalnych i infekcji bakteryjnych, chorób o podłożu autoimmunologicznym i nowotworowym oraz zawału serca. Badanie stężenia CRP pozwala również na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjentów z grupy ryzyka.

1. CRP – czym jest białko C-reaktywne?
2. CRP – kiedy wykonuje się badanie CRP?
3. CRP a OB. Jakie są różnice?
4. CRP – norma. Jaki jest prawidłowy poziom białka CRP we krwi?
5. CRP wysokie – co może oznaczać podwyższone CRP? Choroby, powikłania
6. Wysokie CRP a zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze
7. Podwyższone CRP a choroby sercowo-naczyniowe
8. CRP a rak – co mają ze sobą wspólnego?
9. CRP w ciąży i CRP u dziecka
10. HS-CRP – na czym polega test wysokiej czułości? Kiedy się go wykonuje?
11. CRP – przygotowanie do badania CRP. Czy trzeba być na czczo?
12. Badanie poziomu CRP – cena, refundacja, skierowanie
13. Na czym polegają domowe testy do badania poziomu CRP? Czy ich wyniki są wiarygodne?

CRP – czym jest białko C-reaktywne?

Białko C-reaktywne, zwane również CRP (CRP ang. C-Reactive Protein), to białko ostrej fazy wydzielane do krwi w przebiegu procesu zapalnego. CRP wytwarzane jest w wątrobie i ścianach tętnic – a zwłaszcza w ich zmienionej miażdżycowo błonie wewnętrznej – w odpowiedzi na działanie cytokin prozapalnych (głównie interleukiny 6, TNF-alfa i interleukiny 1-beta).

Poziom CRP wzrasta w przebiegu zakażeń (głównie o podłożu bakteryjnym, ale też wirusowym i grzybiczym), w parazytozach, w niektórych chorobach układu sercowo-naczyniowego (w tym głównie na skutek zawału mięśnia sercowego i miażdżycy), w przebiegu niektórych nowotworów złośliwych, u pacjentów z chorobami z autoimmunizacji oraz u pacjentów, którzy ulegli rozległym urazom, oparzeniom lub zostali poddani zabiegom operacyjnym. Wzrost poziomu CRP w surowicy lub osoczu obserwuje się już po 4 do 8 godzin od pojawienia się przyczyny procesu zapalnego, zatem – w przeciwieństwie do oceny OB – badanie istotnie wspomaga diagnostykę stanów ostrych. W związku z tym, że poziom CRP spada równolegle z cofaniem się objawów zapalenia, oznaczenie poziomu CRP wykorzystuje się także w monitorowaniu terapii wymienionych stanów chorobowych.

Samo badanie poziomu białka C-reaktywnego nie daje swoistej diagnozy, jednak wraz z informacjami na temat stanu klinicznego pacjenta i w odniesieniu do pozostałych wyników badań laboratoryjnych i obrazowych pozwala stwierdzić, co leży u podłoża rozwijającego się procesu zapalnego, i wdrożyć adekwatne do przyczyny leczenie.

CRP – kiedy wykonuje się badanie CRP?

Wskazaniem do wykonania badania poziomu białka C-reaktywnego jest podejrzenie toczącego się u pacjenta ostrego lub przewlekłego stanu zapalnego, w tym poważnej infekcji bakteryjnej i posocznicy (sepsa), zakażeń wirusowych, grzybiczych i pasożytniczych. W tej sytuacji oznaczenie poziomu CRP należy wykonać u wszystkich pacjentów, u których występują objawy nasilającej się infekcji, tj.:

• gorączka,
• dreszcze,
• tachykardia,
• przyspieszony oddech,
• pogarszające się samopoczucie,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• nadmierna potliwość.

Badanie wykonuje się też u chorych z podejrzeniem chorób autoimmunologicznych (w tym tocznia rumieniowatego układowego czy reumatoidalnego zapalenia stawów), u pacjentów z chorobami jelit, u chorych po zabiegach operacyjnych i z dużymi urazami (w tym rozległymi oparzeniami), u pacjentów po przeszczepieniu narządów, u osób po zawale mięśnia sercowego, u noworodków i dzieci z objawami infekcji oraz u osób z podejrzeniem choroby nowotworowej – szczególnie jeśli wskazującym na nią objawom klinicznym towarzyszą: utrata masy ciała, przewlekłe zmęczenie, nocne poty i stany podgorączkowe.

Warto pamiętać, że ocena poziomu CRP nie należy do grupy badań przesiewowych. Test nie jest również badaniem swoistym, zatem pozwala potwierdzić, że w organizmie toczy się proces zapalny, ale nie umożliwia wskazania jego przyczyny lub lokalizacji.

CRP a OB. Jakie są różnice?

Oznaczenie OB (tzw. odczynu Biernackiego, czyli szybkości opadania krwinek czerwonych w osoczu) to obok badania poziomu CRP inny test pozwalający potwierdzić, że w organizmie pacjenta toczy się proces zapalny. Poziom CRP w przebiegu zapalenia wzrasta jednak o wiele szybciej niż OB, stąd badanie CRP wskazane jest w diagnostyce ostrych zapaleń. Również w przypadku sukcesu terapeutycznego stężenie CRP obniża się do wartości w zakresie normy szybciej niż wartość OB.

CRP – norma. Jaki jest prawidłowy poziom białka CRP we krwi?

Wartości referencyjne CRP zależą od laboratorium wykonującego badanie i stosowanej przez nie metody badawczej, a także od wieku, płci i innych czynników charakteryzujących badaną populację. Zwyczajowo przyjmuje się, że wartość referencyjną CRP stanowi wynik poniżej 5 mg/L, natomiast za poziom podwyższony uznaje się sytuację, gdy wartość oznaczenia CRP przekracza 10 mg/L. U osób zdrowych CRP plasuje się zwykle w przedziale 0,1 do 3,0 mg/L, ale w momencie wystąpienia stanu zapalnego wartości CRP wzrastają w sposób lawinowy i w ciągu kilku lub kilkunastu godzin mogą zwiększyć się nawet 1000 razy. Spadek poziomu CRP w przebiegu leczenia choroby podstawowej do wartości poniżej 10 mg/L oznacza, że stan chorego ulega poprawie i proces zapalny się cofa.

Wartość CRP niewykraczająca poza normę stanowi zwykle stan fizjologiczny i w większości przypadków świadczy o tym, że w organizmie badanej osoby nie toczy się proces zapalny. U chorych z podwyższonym ryzykiem sercowo-naczyniowym zaleca się w tej sytuacji oznaczenie hsCRP, czyli wysokoczułego CRP.

CRP wysokie – co może oznaczać podwyższone CRP? Choroby, powikłania

Podwyższony poziom CRP sugeruje, że w organizmie pacjenta występuje ostry lub przewlekły stan zapalny, jednak bez innych badań laboratoryjnych i obrazowych nie pozwala na jego zlokalizowanie ani określenie przyczyny.

Poziom CRP wzrasta powyżej 10 mg/L u pacjentów z zakażeniami bakteryjnymi, zwłaszcza wywołanymi gronkowcami i paciorkowcami, wirusowymi (WZW typu B) i grzybiczymi (kandydoza), z zarażeniami pasożytniczymi, chorobami układowymi (np. RZS i toczeń rumieniowaty) oraz z chorobami zapalnymi układu pokarmowego (jelit, jamy ustnej, trzustki). U chorych na nowotwory złośliwe wartości CRP przyjmują zwykle poziom trzycyfrowy, lecz najwyższe stężenia CRP występują w przebiegu zakażeń bakteriami Gram-ujemnymi, w tym posocznicy, i u pacjentów po dużych urazach, oparzeniach i zabiegach operacyjnych.

Do przyczyn nieznacznego zwiększenia poziomu CRP (w zakresie pomiaru hsCRP) należą m.in.: starszy wiek, palenie papierosów, nadwaga i otyłość, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), zapalenia dziąseł i przyzębia oraz przewlekłe choroby nerek.

Wysokie CRP a zakażenia bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze

Wzrost poziomu CRP obserwuje się zwłaszcza w przebiegu zakażeń bakteryjnych, a także w przypadku niektórych zakażeń wirusowych (np. wirusem zapalenia wątroby typu B) lub grzybiczych (Candida). CRP wzrasta także u pacjentów z niektórymi zarażeniami pasożytniczymi, w tym u osób chorych na malarię.

Podwyższone CRP a choroby sercowo-naczyniowe

Uważa się, że stężenie CRP jest bezpośrednio związane z ryzykiem incydentów sercowo-naczyniowych, zwłaszcza u pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka. Poziom CRP jest często wyższy u pacjentów z co najmniej jednym czynnikiem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, a do predykcji ryzyka stosuje się w tej sytuacji także oznaczenie hsCRP.

CRP a rak – co mają ze sobą wspólnego?

Należy pamiętać, że chociaż w wielu rodzajach nowotworów poziom CRP osiąga wysokie wartości, to prawidłowy wynik badania CRP nie wyklucza choroby nowotworowej. Podwyższone CRP obserwuje się zwykle u pacjentów z zaawansowanymi nowotworami złośliwymi i przerzutującymi, zwłaszcza rakami układu pokarmowego, płuc i rakowiakami, lub podczas rozpadu guza nowotworowego. Jednak u osób w początkowej fazie choroby nowotworowej CRP może pozostawać w normie.

CRP w ciąży i CRP u dziecka

W przeciwieństwie do OB w prawidłowej ciąży w surowicy ciężarnej kobiety nie występuje wzrost poziomu CRP ponad normę. Również normy CRP u noworodków i małych dzieci są takie same jak dla dorosłej populacji, a badanie pozostaje użyteczne w diagnostyce sepsy i zakażeń bakteryjnych oraz w różnicowaniu podłoża infekcji u najmłodszych pacjentów.

HS-CRP – na czym polega test wysokiej czułości? Kiedy się go wykonuje?

Oznaczenie CRP wysokiej czułości, czyli hsCRP (ang. High-Sensitivity CRP), pozwala określić stężenie tego samego białka C-reaktywnego co klasyczne badanie CRP, jednak charakteryzuje się ono znacznie większą dokładnością, zwłaszcza w przedziale 0-3 mg/L. Granica oznaczalności klasycznego badania CRP wynosi 5-10 mg/L, natomiast oznaczenie hsCRP charakteryzuje się czułością rzędu 0,01 mg/L.

Klasyczne badanie CRP zleca się pacjentom diagnozowanym pod kątem zakażeń bakteryjnych i wirusowych, natomiast czulsze badanie hsCRP pozwala określić ryzyko chorób układu krążenia u pacjentów z grupy ryzyka, ponieważ test hsCRP umożliwia wykrycie tzw. „cichego zapalenia”. Oznaczenie hsCRP wykonuje się co najmniej 2-krotnie w odstępie 2 tygodni, a za wynik uznaje się uśrednioną wartość z obu oznaczeń. Niskie ryzyko sercowo-naczyniowe występuje u pacjentów z poziomem CRP poniżej 1 mg/L, umiarkowane ryzyko u osób z wynikiem mieszczącym się pomiędzy 1 a 3 mg/L, a wysokie ryzyko u pacjentów z CRP powyżej 3 mg/L. Badanie hsCRP nie może być wykonane u pacjentów z ostrym stanem zapalnym, infekcją, urazem lub aktywnym zaostrzeniem choroby przewlekłej z uwagi na możliwość zafałszowania wyników.

CRP – przygotowanie do badania CRP. Czy trzeba być na czczo?

Badanie CRP przeprowadza się w surowicy lub osoczu krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego pacjenta. Do badania nie trzeba się szczególnie przygotowywać, nie ma konieczności, by pacjent stawił się w punkcie pobrań na czczo lub o konkretnej porze dnia.

Badanie poziomu CRP – cena, refundacja, skierowanie

Jeżeli pacjent otrzyma skierowanie na badanie poziomu CRP od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) lub od lekarza specjalisty, np. od kardiologa, reumatologa bądź ginekologa czy onkologa, koszt badania zrefunduje Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Gdy pacjent zdecyduje się na wykonanie oznaczenia poziomu CRP odpłatnie, cena badania wyniesie ok. 15-35 zł – w zależności od lokalizacji laboratorium i stosowanej przez nie metody. W obu przypadkach czas oczekiwania na wynik nie powinien przekraczać jednego dnia roboczego.

Na czym polegają domowe testy do badania poziomu CRP? Czy ich wyniki są wiarygodne?

Domowe testy do badania poziomu CRP polegają na samodzielnym wykonaniu badania białka C-reaktywnego we krwi pobranej za pomocą specjalnej mikropipety. Tak uzyskany wynik pozwala pacjentowi na szybką ocenę podłoża rozwijającej się u niego infekcji, jeśli objawy, które zachęciły go do wykonania testu, to kaszel, katar, gorączka czy ból gardła. Aby uzyskać wynik domowego badania, pobraną kroplę krwi miesza się z roztworem reakcyjnym i w odpowiedniej ilości nanosi w okienku testowym. Domowe testy diagnostyczne do oznaczenia CRP charakteryzują się dużą wiarygodnością, o ile posiadają odpowiednie certyfikaty i wykona się je zgodnie z instrukcją producenta. Wskazane jest jednak, by ich wynik zawsze potwierdzić badaniem laboratoryjnym i omówić jego interpretację z lekarzem kierującym na badanie, który weźmie pod uwagę zgłaszane przez pacjenta objawy i wyniki innych badań laboratoryjnych i obrazowych.