Toczeń rumieniowaty układowy – przyczyny, objawy
Agnieszka Gierszon

Toczeń rumieniowaty układowy – przyczyny, objawy

Toczeń rumieniowaty układowy (SLE, ang. Systemic Lupus Erythematosus) to choroba autoimmunologiczna, która rozwija się na skutek złożonych zaburzeń układu odpornościowego prowadzących do przewlekłego procesu zapalnego w wielu tkankach i narządach.

Toczeń rumieniowaty układowy to układowa choroba tkanki łącznej z grupy kolegenoz. U jej podłoża leżą procesy autoimmunizacyjne, do których dochodzi w organizmie chorego. Przebieg tocznia może być bardzo zróżnicowany, od łagodnego po zagrażający życiu. Podczas choroby postępującym uszkodzeniom mogą ulegać różne narządy i tkanki pacjenta. Diagnostyka tocznia jest trudna i wieloetapowa, wymaga wykonania wielu badań laboratoryjnych i obrazowych i różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi.

Co to jest toczeń rumieniowaty układowy (SLE)?

Toczeń rumieniowaty układowy (inaczej toczeń trzewny, liszaj albo z łaciny lupus, a z angielskiego SLE – Systemic Lupus Erythematosus) należy do układowych chorób tkanki łącznej z grupy kolagenoz. Jego przyczyną są procesy autoimmunologiczne zachodzące w organizmie pacjenta. Toczeń występuje u mniej więcej od 20 do 50 na 100 tysięcy osób, przy czym mężczyźni zapadają na niego około sześć do dziesięciu razy rzadziej niż kobiety. Przeciętny wiek, w którym u pacjenta diagnozuje się SLE, w około 60% przypadków przypada na okres pomiędzy 16. a 55. rokiem życia, niekiedy jednak chorują pacjenci znacznie młodsi lub odwrotnie – w wieku podeszłym. Choroba przebiega zwykle w sposób nieusystematyzowany, a okresy remisji przeplatają się z okresami zaostrzeń.

W wyniku autoimmunizacji w przebiegu tocznia dochodzi do postępującego zajęcia narządów i tkanek chorego przez gromadzące się w nich kompleksy immunologiczne, co skutkuje z kolei miejscowym procesem zapalnym. Najczęściej obserwuje się u chorego zmiany skórne, zajęcie nerek i układu kostno-stawowego, jednak możliwe są także inne obszary działania choroby, dlatego też chorobie nadano przydomek tocznia układowego lub trzewnego. Pacjenci skarżą się także na ogólne przemęczenie, spadek siły mięśniowej i trudne do uśmierzenia bóle kostno-stawowe.

Toczeń rumieniowaty układowy – przyczyny

Dokładne przyczyny tocznia nie zostały dotychczas opisane. Z danych literaturowych wynika, że toczeń układowy ma szansę rozwinąć się u osób predestynowanych genetycznie do jego wystąpienia po zaistnieniu jednego z dodatkowych bodźców, do których mogą należeć m.in.:

  • zakażenia wirusowe bądź bakteryjne,
  • ekspozycja na promieniowanie UV,
  • wpływ niektórych leków (np. hydralazyna z grupy leków hipotensyjnych czy prokainamid z grupy leków antyarytmicznych),
  • hormony (np. estrogeny i prolaktyna),
  • substancje chemiczne.

Na wystąpienie tocznia mogą mieć wpływ także zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego, nikotyna oraz wysokotłuszczowa, niezdrowa dieta.

Powiązane produkty

Toczeń rumieniowaty układowy – objawy

Wspólne dla wszystkich pacjentów ze SLE objawy ogólne, często występujące jako pierwsze objawy tocznia, to zmęczenie, chudnięcie, brak apetytu, stany podgorączkowe i gorączkowe, uogólnione bóle kostno-stawowe i mięśniowe, nadwrażliwość na światło, utrata włosów, czerwona wysypka na skórze.

W zależności od stopnia zajęcia przez chorobę konkretnych narządów i układów, późniejsze objawy mogą być także charakterystyczne dla każdego z nich i nie muszą występować łącznie u każdego pacjentów. W przypadku zajęcia przez chorobę skóry i błon śluzowych, na twarzy i/lub w okolicy dekoltu pacjenta obserwuje się charakterystycznego „motylka”, czyli czerwony, lekko wypukły rumień w kształcie motyla, nabierający barwy po ekspozycji na światło słoneczne. Rumień powiększa się w okresach zaostrzenia choroby oraz słabnie, gdy stan pacjenta się poprawia. U niektórych pacjentów mogą mu występować niebolesne nadżerki błon śluzowych nosa i jamy ustnej. U pacjentów z podostrą postacią tocznia skórnego na skórze tułowia, ramion i ud mogą pojawiać się obrączkowate zmiany i grudki albo tzw. rumień krążkowy, prowadzący do odbarwiania i bliznowacenia skóry w miejscu jego powstania. Niekiedy u pacjentów obserwuje się także przebiegającą bez świądu pokrzywkę, pogrubienie tkanki podskórnej, objaw Raynauda (czyli blednięcie, sinienie i zaczerwienienie skóry rąk i/lub stóp pod wpływem niskiej temperatury) lub rumienie na dłoniach i przy paznokciach. Częstym objawem jest również wypadanie włosów.

Zobacz, jakie szampony i wcierki na wypadające włosy znajdziesz na DOZ.pl

W około 30% przypadków toczeń atakuje także nerki pacjentów. Dzieje się tak zwykle na początku choroby i dotyczy głównie młodszych pacjentów. Wywołane toczniem zapalenie nerek nie daje początkowo żadnych objawów, stąd ważne jest kontrolowanie laboratoryjnych parametrów nerkowych poprzez badania moczu i kreatyniny (GFR). Dla zaawansowanego etapu choroby charakterystyczne są występujące u pacjentów obrzęki i przyrost masy ciała, który wynika z zatrzymania wody.

U pacjentów ze stawową postacią tocznia choroba koncentruje się zwykle w stawach nadgarstków, kolan, stóp i palców rąk. Stawy pacjenta są bolesne i obrzmiałe, niekiedy pojawiają się wysięki, dużo rzadziej deformacje. Bóle stawowe mają zwykle charakter wędrujący. U części chorych pojawiają się także wędrujące bóle mięśniowe o zmiennym nasileniu, a także zanik mięśni i siły mięśniowej. Toczeń rumieniowaty układowy jest również czynnikiem zmniejszającym gęstość kości i tym samym przyspieszającym rozwój osteoporozy.

Jako choroba układowa toczeń atakować może także serce i układ krwionośny. Charakterystycznym objawem sercowym jest zapalenie wsierdzia, przebiegające z powstawaniem zgrubień na zastawkach. Toczeń zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej i zawału serca, jest czynnikiem przyspieszonego rozwoju miażdżycy i zapalenia naczyń (żył lub tętnic), wpływa także na proces krwiotworzenia, co może skutkować obniżeniem się liczby leukocytów lub małopłytkowością u pacjenta.

Toczeń rumieniowaty układowy może mieć również wpływ na układ nerwowy (toczeń neuropsychiatryczny, przebiegający z łagodnym upośledzeniem funkcji poznawczych i obniżeniem nastroju oraz zaburzeniami lękowymi), układ oddechowy (włóknienie płuc i toczniowe zapalenie płuc) oraz układ pokarmowy (w tej postaci tocznia występują zwykle u pacjentów bóle brzucha, owrzodzenia i krwawienia do przewodu pokarmowego oraz zgaga). U niektórych pacjentów toczeń może powodować zespół suchego oka lub odczucie piasku pod powiekami, u innych chorych – zwykle tych, u których występują również przeciwciała antyfosfolipidowe – toczeń może powodować powikłania zakrzepowe lub trudności prokreacyjne (niemożność zajścia w ciążę, nawracające poronienia).

W niektórych przypadkach, zwłaszcza u dzieci matek, które same chorują na SLE, możliwe jest występowanie tzw. tocznia noworodkowego. Jego przyczyną jest przechodzenie przez łożysko przeciwciał anty-SS-A (anty-Ro) i anty-SS-B (anty-La). W około 3% przypadków tak przeniesione przeciwciała mogą wywołać u dziecka objawy tocznia. Najgroźniejszym z nich jest wrodzony blok serca, jednak możliwe jest też występowanie u dziecka zmian skórnych, żółtaczki i małopłytkowości. Objawy tocznia noworodków ustępują po mniej więcej trzech do sześciu miesięcy od porodu.

  1. Aringer M, Costenbader K, Daikh D i in.,  2019 European League Against Rheumatism/American College of Rheumatology Classification Criteria for Systemic Lupus Erythematosus. „Arthritis Rheumatol" 2019; 71(9): 1400–1412.
  2. Levy D. i in., Systemic lupus Erythematosus in Children and Adolescents, „Pediatric Clinic of North America", 59(2): 345–364, 2012.
  3. Zapalne choroby reumatyczne w wieku rozwojowym (pod red.) A. M. Romickiej, K. Rostropowicz-Denisiewicz, wyd. I, Warszawa 2005.
  4. Choroby autoimmunologiczne u dzieci (pod. red.) J. Sochy, wyd. I, Warszawa 2005.
  5. Choroby reumatyczne. red.: Zimmermann-Górska I., Tuchocka-Kaczmarek A., Goncerz G. w: „Interna Szczeklika 2019". Kraków 2019.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Zawał serca – objawy, przyczyny, rozpoznanie, zapobieganie

    Zawał serca to jedna z głównych przyczyn zgonów wśród Polaków. Najbardziej charakterystyczny objaw zawału serca – silny, narastający ból w klatce piersiowej, utrzymujący się dłużej niż 20 minut – jest pilnym wskazaniem do wezwania pomocy medycznej.

  • Choroba Leśniowskiego-Crohna – przyczyny, objawy, leczenie

    Choroba Leśniowskiego-Crohna jest przewlekłą, nieuleczalną chorobą, powodującą znaczne pogorszenie jakości życia. Początek choroby ma charakter skryty i przebiega skąpoobjawowo, utrudniając postawienie prawidłowego rozpoznania. Chorzy w toku trwania choroby często wymagają interwencji chirurgicznej z powodu powikłań jelitowych. Jak wygląda diagnostyka i terapia osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna? Zapraszamy do zapoznania się z treścią artykułu.

  • Ortoreksja – na czym polega? Skutki, objawy i leczenie obsesji na punkcie zdrowego żywienia

    Ortoreksja jest zaburzeniem odżywiania, które polega na obsesji na punkcie zdrowego żywienia. Osoba cierpiąca na ortoreksję stopniowo zmienia nawyki żywieniowe po to, by jej dieta była idealna dla zdrowia. Niestety, ortorektyk nigdy nie osiąga pożądanej poprawy menu, a przez ciągłą eliminację nawet całych grup produktów zaczyna chorować. Jak rozpoznać ortoreksję i w jaki sposób ją leczyć?

  • Reumatyzm – przyczyny, objawy, leczenie chorób reumatycznych. Fizjoterapia przy reumatyzmie

    Reumatyzm to potoczna nazwa grupy schorzeń o podłożu zapalnym, która obejmuje choroby mięśni, stawów i kości. Najczęściej występujące objawy chorób reumatycznych to ból i obrzęk stawów, sztywność, ograniczenie ich ruchomości. Nieleczony reumatyzm może doprowadzić do znacznego ograniczenia sprawności. Jak wygląda rehabilitacja w schorzeniach reumatoidalnych?

  • Osteoporoza – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rehabilitacja, zapobieganie zmianom osteoporotycznym

    Osteoporoza to choroba metaboliczna kości, która polega na stopniowym zaniku masy kostnej. Na skutek obniżenia gęstości mineralnej kości dochodzi do osłabienia ich struktury, co objawia się zwiększoną podatnością na złamania. Na zachorowanie narażone są przede wszystkim osoby starsze, szczególnie kobiety w wieku okołomenopauzalnym, choć na osteoporozę mogą cierpieć także mężczyźni, a nawet dzieci. Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia zmian osteoporotycznych?

  • Szpiczak mnogi – przyczyny, objawy, leczenie

    Szpiczak mnogi należy do chorób krwi i szpiku kostnego. Chociaż nie ustalono dotychczas konkretnych przyczyn tej dolegliwości, tak bez wątpienia można powiedzieć, że do jej rozwoju przyczyniają się długotrwałe infekcje bakteryjne lub wirusowe, promieniowanie jonizujące i narażenie na szkodliwe substancje chemiczne. Jak wyglądają nowoczesne sposoby leczenia szpiczaka, jakie są rokowania i czy podczas wizyty u lekarza pierwszego kontaktu można dokonać wstępnej diagnozy tej choroby?

  • Rak trzustki – przyczyny, objawy, diagnostyka, rokowania, leczenie

    Rak trzustki jest jednym z nowotworów, które przez długi czas nie dają żadnych dolegliwości, a pierwsze symptomy są niespecyficzne. Wśród początkowych objawów raka trzustki wymienia się m.in. ogólne osłabienie, nudności, szybkie uczucie sytości czy tłuszczowe stolce. Jak wygląda jego leczenie?

  • Lobotomia – czym jest? Jak wyglądała? Dlaczego już się jej nie praktykuje?

    Lobotomia to jedna z najbardziej kontrowersyjnych technik chirurgicznych w historii medycyny. Chociaż z dzisiejszej perspektywy wydaje się to nie do uwierzenia, ten niezwykle inwazyjny i wiążący się z wielkim ryzykiem zabieg był swego czasu bardzo popularny.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij