Drożdżyca – rodzaje, przyczyny, objawy i leczenie

Drożdżyca to zakażenie grzybicze wywołane przez drożdżaki. Zakażenia te najczęściej dotyczą skóry i błon śluzowych. Możliwe są też poważniejsze infekcje narządów wewnętrznych lub obecność komórek drożdżaków we krwi. Na zakażenie drożdżakami szczególnie narażone są osoby z zaburzeniami funkcjonowania układu odpornościowego. 

Drożdżyca (kandydoza) – czym jest i może ją powodować?  

Drożdżyca jest zakażeniem grzybiczym wywołanym przez grzyby z rodzaju Candida (stąd inna nazwa choroby – kandydoza lub kandydiaza). Grzyby te są szeroko rozpowszechnione w otoczeniu, a także obecne w organizmie, np. na skórze i w przewodzie pokarmowym. Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy oraz przestrzeganie zasad higieny zapobiegają nadmiernemu namnażaniu się drożdżaków w organizmie. Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego są więc czynnikiem ryzyka rozwoju kandydozy. Często do spadku liczby białych krwinek prowadzi stosowanie leków takich jak niektóre antybiotyki, sterydy, leki immunosupresyjne oraz chemioterapii.

Drożdżycy skóry i błon śluzowych sprzyjają wilgoć, ciepło, zaniedbania higieniczne, a także bezpośredni kontakt z osobą zakażoną grzybem. Z tych powodów szczególnie narażone są osoby starsze, otyłe, z cukrzycą, cierpiące na nadmierną potliwość oraz unieruchomione.

Kandydozy głębokie, tzn. dotyczące ośrodkowego układu nerwowego, płuc, układu sercowo-naczyniowego, narządów jamy brzusznej oraz kandydozy rozsiane rozwijają się praktycznie tylko u chorych z ciężkimi zaburzeniami odporności w przebiegu AIDS, w stanach immunosupresji lub we wrodzonych zaburzeniach odporności.

Zakażenia grzybicze układu sercowo-naczyniowego w postaci zapalenia mięśnia sercowego, zapalenia wsierdzia i zapalenia naczyń mogą być powikłaniem obecności np. protez i cewników naczyniowych.

Drożdżyca – jak się objawia i jakie są jej rodzaje?  

Kandydoza ma wiele różnych postaci. Może być powierzchowna, gdy dotyczy skóry lub błon śluzowych. Zakażenie może rozwinąć się w obrębie śluzówek jamy ustnej, nosa, narządów płciowych, przełyku czy okolic odbytu. Zakażenie w kącikach ust powoduje powstawanie zajadów. Drożdżyca skóry najczęściej pojawia się w fałdach skóry, w miejscach wilgotnych i nieprzewiewnych. Widoczne może być zaczerwienienie z białymi nalotami. Zmiany powodują świąd i pieczenie. Po pewnym czasie skóra może się łuszczyć tworząc nadżerki. Czasami, w przebiegu kandydozy, w przerwach pomiędzy palcami powstają bolesne pęknięcia skóry.

Kolejnym rodzajem powierzchownej infekcji drożdżakowej jest grzybica paznokci. Początkowo choroba objawia się bolesnym obrzękiem w okolicach wałów paznokciowych, co wyglądem może przypominać zanokcicę. Później dochodzi do powstawania przebarwień i rozwarstwienia paznokci.

Zakażenia drożdżakowe rozwijają się także w obrębie narządów płciowych. Choć problem ten dotyczy głównie kobiet, możliwy jest on także u mężczyzn. Grzybicze zapalenia sromu i pochwy powodują swędzenie, pieczenie przy, oddawaniu moczu, ból podczas stosunku oraz upławy o nieprzyjemnym zapachu. Infekcjom tym sprzyjają m.in. ciąża i cukrzyca. Możliwe jest rozprzestrzeniania się infekcji grzybiczej przez ciągłość z narządów płciowych do okolic odbytu. 

Infekcje drożdżakowe w obrębie przewodu pokarmowego dotyczą głównie jamy ustnej, gardła i przełyku. Kandydoza w obrębie jamy ustnej ma postać białych plam (pleśniawek) pojawiających się na zaczerwienionej błonie śluzowej. Dodatkowo może być widoczne wygładzenie powierzchni języka. Kandydoza przełyku najczęściej nie daje żadnych objawów w momencie rozpoznania. Czasami może pojawić się ból za mostkiem lub zgaga. Drożdżyca dalszych części przewodu pokarmowego, czyli żołądka i jelit występuje bardzo rzadko. Dominują niespecyficzne objawy w postaci bólu brzucha, nudności, luźnych stolców. 

Zakażenie drożdżakowe ośrodkowego układu nerwowego przebiega często pod postacią grzybiczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, czasem z wytworzeniem ropni mózgu. Pojawiają się silne bóle głowy, objawy oponowe, zaburzenia świadomości. Z czasem może dojść do rozwoju wodogłowia. Sepsa wywołana przez drożdżaki zwykle ma ciężki przebieg.  

Diagnostyka drożdżycy 

Rozpoznanie drożdżycy powierzchownej, a więc skóry, błon śluzowych i paznokci, opiera się na charakterystycznym obrazie zmian oraz występowania charakterystycznych objawów. Na zakażenie drożdżakowe wskazują również wspomniane wcześniej przyczyny osłabienia odporności. W razie wątpliwości można wykonać posiew mykologiczny materiału pobranego ze zmiany. Za grzybiczą etiologią zapalenia pochwy przemawia biała, grudkowata wydzielina z pochwy o odczynie kwaśnym. Dodatkowo można zaobserwować kolonie grzyba w preparacie bezpośrednim pod mikroskopem. 

Kandydoza przełyku może być rozpoznana na podstawie badania endoskopowego przełyku. Podczas badania dodatkowo pobiera się wymaz szczoteczkowy do badania mikrobiologicznego. Pozwala ono dokładnie określić gatunek patogenu i jego wrażliwość na leki. 

Zakażenia grzybicze ośrodkowego układu nerwowego można rozpoznać na podstawie badania mikrobiologicznego płynu mózgowo-rdzeniowego. W tomografii komputerowej i rezonansie magnetycznym można wykazać obecność ropni w obrębie mózgu. 

Jak powinno wyglądać leczenie drożdżycy (kandydozy)? 

Leczenie grzybic przebiega różnie, w zależności od lokalizacji i obrazu zmian chorobowych. Pojedyncze zmiany na skórze lub paznokciach są wskazaniem jedynie do leczenia miejscowego. Z kolei mnogie zmiany grzybicze, rozległe zmiany na skórze lub drożdżyca paznokci na co najmniej dwóch palcach są wskazaniami do połączenia leków doustnych z miejscowymi. Leczenie drożdżycy w obrębie skóry nieowłosionej lub błon śluzowych trwa zwykle ok. 2 tygodni. Natomiast drożdżyce paznokci oraz skóry owłosionej wymagają niejednokrotnie wielomiesięcznej terapii. Czas trwania leczenia może być różny w zależności od leku.

Do najczęściej stosowanych leków przeciwgrzybiczych należą ketokonazol, itrakonazol, flukonazol, terbinafina, nystatyna, amfoterycyna B i natamycyna. Każdy z tych leków ma określoną skuteczność w stosunku do poszczególnych odmian drożdżycy. Ketokonazol jest dostępny w formie doustnej, jak również w formie popularnych szamponów przeciwgrzybiczych czy kremów do stosowania na skórę. Itrakonazol jest lekiem bezpieczniejszym, bardziej skutecznym. W formie doustnej może być stosowany w kandydozie paznokci, także u dzieci. Doustne preparaty flukonazolu są jednymi z najskuteczniejszych leków przeciwko zakażeniom drożdżakowym. Są szczególnie wskazane w leczeniu drożdżycy błony śluzowej jamy ustnej, przełyku pochwy, a także grzybicy paznokci. Terbinafina jest dostępna w formie doustnej, jak również w postaci kremów i aerozoli. Podobnie jak itrakonazol, jest skuteczna w drożdżycy paznokci.

Do jeszcze innej grupy leków należą nystatyna, amfoterycyna B i natamycyna. Leki te są stosowane w postaci dożylnej lub doustnej w ciężkich zakażeniach grzybiczych, ale nystatyna i natamycyna mogą być też stosowane miejscowo. Są one dostępne w formie kremów, maści, globulek dopochwowych oraz roztworów do płukania jamy ustnej. Preparaty leków takich jak ketokonazol i terbinafina, przeznaczonych do stosowania miejscowego w drożdżycach skóry, błon śluzowych i paznokci, są dostępne bez recepty.

Istnieje również wiele środków o działaniu przeciwgrzybiczym przeznaczonych tylko do stosowania miejscowego. Przykładowo, maść z kwasem undecylenowym jest wskazana przy niektórych grzybicach skóry owłosionej i gładkiej. Skutecznym środkiem w przypadku drożdżycy paznokci oraz skóry między palcami jest płyn do stosowania na skórę zawierający chlormidazol. Amorolfina jest lekiem przeciwgrzybiczym dostępnym jako lakier do paznokci. 

Drożdżyca – profilaktyka

W zapobieganiu grzybicy powierzchownej duże znaczenie ma utrzymywanie prawidłowej higieny skóry, jamy ustnej oraz okolic intymnych. Osoby przyjmujące przewlekle sterydy wziewne, np. w przebiegu astmy, powinny po każdorazowej aplikacji leku przepłukać usta wodą. Utrzymanie higieny jamy ustnej jest szczególnie ważne u osób posiadających protezy zębowe. Ponieważ może być to problematyczne, w tym przypadku należy stosować płukanki do jamy ustnej zawierające roztwór chlorheksydyny. W aptekach dostępne są również płukanki zawierające składniki ziół o działaniu przeciwzapalnym i przeciwgrzybiczym. 

Leczenie nawracającej grzybicy stóp jest długotrwałe i również wymaga zachowania higieny. Pomocne może być profilaktyczne stosowanie pudrów przeciwgrzybiczych, np. preparatów mikonazolu dostępnych w formie aerozoli. 

Nawracająca kandydoza jamy ustnej i przełyku dotyczy głównie chorych z zaburzeniami odporności w przebiegu zakażenia wirusem HIV. U tych osób należy rozważyć profilaktyczne stosowanie flukonazolu w formie doustnej trzy razy w tygodniu.