Amfoterycyna B, Amphotericinum b - Zastosowanie, działanie, opis
Podstawowe informacje o amfoterycynie b
- Rok wprowadzenia na rynek
-
1958
- Substancje aktywne
-
amfoterycyna b
- Działanie amfoterycyny b
-
grzybobójcze, grzybostatyczne, przeciwgrzybicze
- Postacie amfoterycyny b
-
koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, proszek do sporządzania roztworu do infuzji
- Układy narządowe
-
układ krwiotwórczy i krew, układ moczowy, układ nerwowy i narządy zmysłów, układ oddechowy, układ pokarmowy (trawienny)
- Specjalności medyczne
-
Choroby zakaźne i pasożytnicze
- Rys historyczny amfoterycyny b
-
Wprowadzenie Amfoterycyny B na rynek musiało wiązać się z wyborem odpowiedniej drogi podania, postaci i formy leku, które zapewniłyby skuteczność terapii. Ze względu na złą rozpuszczalność w wodzie amfoterycyny B, początkowo stworzono jej roztwór do wstrzykiwań, który dzięki odpowiednio dobranym składnikom pomocniczym tworzył micele łatwo rozpraszające się w wodzie. Na przestrzeni lat zaczęto poszukiwać nowych pochodnych, kompleksów tej cząsteczki, które miałyby dobrą rozpuszczalność w wodzie, mniejszą toksyczność dla organizmu człowieka, a jednocześnie zachowane bardzo dobre działanie lecznicze. Otrzymano m.in. jej postacie liposomalną i lipidową, które weszły do obrotu w Polsce.
- Wzór sumaryczny amfoterycyny b
-
C47H73NO17
Spis treści
- Wskazania do stosowania amfoterycyny b
- Dawkowanie amfoterycyny b
- Przeciwskazania do stosowania amfoterycyny b
- Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania amfoterycyny b
- Przeciwwskazania amfoterycyny b do łączenia z innymi substancjami czynnymi
- Interakcje amfoterycyny b z innymi substancjami czynnymi
- Wpływ amfoterycyny b na prowadzenie pojazdów
- Inne rodzaje interakcji
- Wpływ amfoterycyny b na ciążę
- Wpływ amfoterycyny b na laktację
- Wpływ amfoterycyny b na płodność
- Inne możliwe skutki uboczne
- Objawy przedawkowania amfoterycyny b
- Mechanizm działania amfoterycyny b
- Wchłanianie amfoterycyny b
- Dystrybucja amfoterycyny b
- Wydalanie amfoterycyny b
Wskazania do stosowania amfoterycyny b
Amfoterycynę B stosuje się w przypadku ciężkich, głębokich, układowych grzybic, w tym niezwiązaną postać w przypadku zakażeń zagrażających życiu, nadaje się również do leczenia kryptokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Lekarz może zadecydować o podawaniu gdy mimo objawów chorobowych nie wykazano podłoża bakteryjnego i wirusowego, gdy pacjenci z obniżoną odpornością i gorączką nie reagują na leczenie przeciwbakteryjne lekami o szerokim spektrum działania, gdy nie działają inne leki przeciwgrzybicze. Forma lipidowa amfoterycyny B jest wskazana również w przypadku, gdy pacjent cierpi na niewydolność nerek lub doszło do uszkodzenia tego narządu poprzez podawanie postaci niezwiązanej.
Do wrażliwych szczepów zaliczamy: Aspergillus, Candida, Blastomyces, Coccidioides, Histoplasma, Cryptococcus
Dawkowanie amfoterycyny b
Dawkowanie Amfoterycyny B zależy od zastosowanego preparatu, a co za tym idzie formy leku.
W przypadku roztworu micelarnego dawkę ustala się w zależności od miejsca infekcji, jej nasilenia oraz patogenu będącego przyczyną zakażenia. Dawki stosowane mieszczą się w zakresie 0,25 - 1,5 mg/kg masy ciała dobowo we wlewie trwającym 2-6 godzin.
Preparat fosfolipidowy podaje się w dawce 5mg/kg masy ciała z prędkością 2,5mg/kg mc. na godzinę.
Amfoterycyna B w dyspersji liposomowej jest podawana w dawce od 1 - 5mg/kg masy ciała na dobę.
Przeciwskazania do stosowania amfoterycyny b
Nadwrażliwość na Amfoterycynę B stanowi przeciwwskazanie do jej podawania. Jednak ta substancja lecznicza może być jedyną mogącą leczyć daną infekcję i uratować życie pacjenta. Należy zatem rozważyć stosunek ryzyka mogącego płynąć z działań niepożądanych leku a korzyści, które mogą być nawet kwestią uratowania życia pacjenta.
Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania amfoterycyny b
Podawanie dożylne Amfoterycyny B powinno być prowadzone wyłącznie przez fachowy, wyszkolony personel medyczny. Podczas podawania należy obserwować reakcję pacjenta na lek. Mogą wystąpić dreszcze lub gorączka charakterystyczne dla infuzji. Przed rozpoczęciem leczenia można podać dawkę testową w celu ustalenia odpowiedzi organizmu pacjenta na lek. Nie należy skracać zalecanych czasów trwania infuzji. W czasie leczenia należy często kontrolować czynność nerek oraz wątroby i poziom elektrolitów, zwłaszcza magnezu i potasu.
Amfoterycyna B podawana wraz z innymi lekami wykazującymi działanie nefrotoksyczne (cisplatyna, aminoglikozydy, pentamidyna, cyklosporyna) może zwiększać ryzyko uszkodzenia nerek.
Kortykosteroidy i hormon adrenokortykotropowy (ACTH) mogą zwiększać hipokaliemię - niedobór potasu spowodowany Amfoterycyną B.
Amfoterycyna B wywołując hipokaliemię może nasilać działania niepożądane i toksyczność glikozydów naparstnicy, leków zwiotczających mięśnie szkieletowe i leków przeciwarytmicznych.
Zwiększone może być również działanie toksyczne flucytozyny poprzez zwiększenie jej wychwytu komórkowego oraz zaburzenie jej wydalania podczas jedniczesnego podawania z Amfoterycyną B.
W niektórych badaniach występowały ostre reakcje płucne gdy pacjentom otrzymującym amfoterycynę B jednocześnie lub w małym odstępie czasowym przetaczano leukocyty. Dlatego zaleca się aby te infuzje były jak najbardziej rozdzielone w czasie a czynność płuc pacjenta szczególnie kontrolowana.
Przeciwwskazania amfoterycyny b do łączenia z innymi substancjami czynnymi
W niektórych badaniach występowały ostre reakcje płucne gdy pacjentom otrzymującym amfoterycynę B jednocześnie lub w małym odstępie czasowym przetaczano leukocyty. Dlatego zaleca się aby te infuzje były jak najbardziej rozdzielone w czasie a czynność płuc pacjenta szczególnie kontrolowana.
Interakcje amfoterycyny b z innymi substancjami czynnymi
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Cisplatyna (Cisplatin) | inne leki przeciwnowotworowe |
Cyklosporyna (Cyclosporine) | inhibitory kalcyneuryny |
Gentamycyna (Gentamicin) | aminoglikozydy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Deksametazon (Dexamethasone) | glikokortykosteroidy |
Hydrokortyzon (Hydrocortisone) | glikokortykosteroidy |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Digoksyna (Digoxin) | glikozydy nasercowe |
Substancja czynna: | Grupa farmakoterapeutyczna: |
---|---|
Flucytozyna (Flucysotine) | inne substancje przeciwgrzybicze |
Wpływ amfoterycyny b na prowadzenie pojazdów
Nie przeprowadzano badań nad wpływem zarejestrowanych w Polsce preparatów Amfoterycyny B na prowadzenie pojazdów mechanicznych i obsługę maszyn. Leki te jednak mogą wywoływać działania niepożądane rzutujące na sprawność psychofizyczną takie jak: bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, niedociśnienie. Ponadto pacjenci przyjmujący Amfoterycynę B z reguły nie są w stanie prowadzić pojazdów ze względu na swój stan zdrowia.
Inne rodzaje interakcji
W niektórych badaniach występowały ostre reakcje płucne gdy pacjentom otrzymującym amfoterycynę B jednocześnie lub w małym odstępie czasowym przetaczano leukocyty. Dlatego zaleca się aby te infuzje były jak najbardziej rozdzielone w czasie a czynność płuc pacjenta szczególnie kontrolowana.
Wpływ amfoterycyny b na ciążę
Amfoterycynę B podawano niewielu kobietom w okresie ciąży. Nie zaobserwowano wówczas wpływu na płód. Jednak ograniczone dane wymagają zachowania ostrożności w stosowaniu leku podczas ciąży i ograniczenia podawania wyłącznie do przypadków, w których korzyść ze stosowania leku przewyższa ryzyko związane z jego przyjmowaniem.
U zwierząt nie zauważono wpływu na przebieg ciąży, masę ciała młodych oraz nieprawidłowości u płodów. Jednak w zależności od dawki i drogi podania zdarzały się martwe urodzenia.
Wpływ amfoterycyny b na laktację
Nie wiadomo czy lek przenika do kobiecego mleka. Mimo małego wchłaniania z przewodu pokarmowego, producenci zalecają zaprzestanie karmienia podczas stosowania ze względu na dużą toksyczność leku lub zważenie ryzyka i korzyści wynikających z jednej strony z karmienia potomstwa mlekiem matki a z drugiej z potencjalnego zagrożenia dla jego zdrowia.
Wpływ amfoterycyny b na płodność
Nie przeprowadzano badań mających na celu określić wpływ przyjmowania Amfoterycyny B na płodność mężczyzn ani kobiet. Jednak dotychczas podczas stosowania kompleksu lipidowego nie wykazano jego wpływu na płodność.
Inne możliwe skutki uboczne
Amfoterycyna B podawana dożylnie wywołuje bardzo często nudności, wymioty, hipokaliemię, zwiększenie stężenia kreatyniny, duszność i niedociśnienie, objawy uszkodzenia nerek, zwapnienia w nerkach, azotemia, hipostenuria, kwasica kanalików nerkowych.
Często występują również: niedokrwistość, zaburzenia czynności wątroby, hipomagnezemia i wysypka.
Niezbyt często obserwuje się zaburzenia krwi: agranulocytozę, koagulopatię, eozynofilię, leukocytozę, leukopenię, trombocytopenię oraz uderzenia gorąca.
Ponadto z nieznaną częstotliwością mogą wystąpić: arytmie, niewydolność serca, zatrzymanie akcji serca, migotanie komór, utrata słuchu, szumy uszne, niewyraźne lub podwójne widzenie, zawroty głowy, niestrawność, krwotoczne zapalenie żołądka i jelit, krew w kale, skurczowy ból żołądka, biegunka, jadłowstręt, ból, złe samopoczucie, ból w miejscu wstrzyknięcia, zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, ostra niewydolność wątroby, żółtaczka, chudnięcie, hiperkaliemia, ból stawów, mięśni, drgawki, ból głowy, encefalopatia, neuropatia, ciężka niewydolność nerek, zmniejszona wydolność nerek, bezmocz, moczówka prosta pochodzenia nerkowego, skąpomocz, nadwrażliwość, zapalenie płuc, obrzęk płuc pochodzenia niesercowego, skurcz oskrzeli, świąd, wysypka plamkowo-grudkowa, złuszczanie skóry, toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka, zespół Stevensa-Jonsona, nadciśnienie, wstrząs.
Objawy przedawkowania amfoterycyny b
Przedawkowanie skutkuje zatrzymaniem akcji serca i krążenia oraz zatrzymaniem oddychania.
Mechanizm działania amfoterycyny b
Amfoterycyna B wiąże się nieodwracalnie ze sterolami błony komórkowej. Po przyłączeniu do ergosterolu - głównego składnika błony komórkowej grzyba dochodzi do zaburzenia przepuszczalności tejże błony i wycieku zawartości komórki na zewnątrz. W rezultacie działanie komórki zostaje zaburzone.
W zależności od stężenia leku w płynach ustrojowych i wrażliwości grzyba obserwujemy efekty grzybobójczy lub grzybostatyczny.
Wchłanianie amfoterycyny b
Amfoterycyna B jest podawana dożylnie zatem wchłanianie nie występuje.
Bywała stosowana doustnie w zakażeniach jamy ustnej i gardła, skąd wchłaniała się w niewielkim stopniu.
Dystrybucja amfoterycyny b
Amfoterycyna B wiąże się w ponad 90% z białkami osocza. Około 66% stężenia osoczowego można znaleźć w płynie ze zmienionych zapalnie opłucnej i otrzewnej, w błonie maziowej i cieczy wodnistej. Przez barierę krew-mózg do płynu mózgowo-rdzeniowego przenika w niewielkim stopniu dając do 2,5% stężenia osiąganego w osoczu.
Podawana w formie kompleksów z fosfolipidami ma inny profil dystrybucji. Osiąga ona lepsze stężenia w tkankach takich jak śledziona czy płuca. Z kolei nie dotyczy to nerek.
Wydalanie amfoterycyny b
Nie ma obszernych danych na temat wydalania. 2-5% dawki wydala się przez nerki z moczem w postaci czynnej. Po zaprzestaniu leczenia Amfoterycynę B wykrywa się w moczu nawet w czasie 3 - 4 tygodni. Mała ilość wydalana jest również z żółcią.
Biologiczny okres półtrwania podczas serii stosowanych dawek wynosi 15 dni.