AIDS - objawy, rozpoznanie, leczenie
Jaki wirus odpowiedzialny jest za rozwój AIDS?
Za rozwój AIDS odpowiedzialny jest wirus HIV (human immunodeficiency virus). Znane są dwa typy wirusa HIV mogącego doprowadzić do rozwoju AIDS. Najbardziej popularny na całym świecie jest wirus HIV-1. Wyróżnia się jego trzy odmiany: odmiana M (maior) najczęstsza na świecie oraz odmiany N i O spotykane głównie w Afryce. Wirus HIV-2- początkowo występował tylko w Afryce zachodniej, później pojawił się także w Europie i Ameryce.
Czym jest wirus HIV?
Wirus HIV należy do grupy retrowirusów zawierających jako materiał genetyczny RNA i posiadających enzym odwrotną transkryptazę (rewertazę). Wirus HIV jest wirusem limfocytotropowym oraz neurotropowym, a to z kolei oznacza, że uszkadza on bezpośrednio układ immunologiczny i układ nerwowy. Zakażony przez niego organizm wytwarza przeciwko wirusowi przeciwciała, nie jest jednak w stanie doprowadzić do eliminacji wirusa.
W jaki sposób może dojść do zakażenia wirusem HIV?
- Przez kontakty płciowe
Niebezpieczeństwo zakażenia zdecydowanie wzrasta w przypadku stosunków płciowych z przypadkowymi partnerami. Znaczną większość zakażonych stanowią homoseksualni mężczyźni. Wirus może znajdować się w spermie, ale zawiera go także preejakulat oraz śluz szyjkowy. Do zakażenia może też dojść w czasie stosunków oralnych.
- Przez kontakt z krwią lub błoną śluzową osoby zakażonej
Dlatego też dużą ilość zakażonych stanowią osoby uzależnione od dożylnych narkotyków - używają bowiem tych samych strzykawek. Do zakażenia drogą krwi może dojść też w czasie transfuzji krwi, w czasie operacji, kiedy lekarz zakłuje się igłą w czasie zabiegu u zakażonego pacjenta czy przy stosowaniu niewysterylizowanych narzędzi dentystycznych.
- Przez przeniesienie wirusa z matki na płód - mówi się wtedy o tzw. drodze wertykalnej.
Czy każde zakażenie wirusem HIV jest takie samo?
Nie. Wyróżnia się cztery grupy zakażeń wirusem HIV. Podstawą podziału na te grupy są objawy kliniczne. Zakażenie może przebiegać w każdej z nich jako przetrwałe lub postępujące. Nie wykazuje jednak tendencji do wycofywania się z raz już osiągniętego stopnia zaawansowania. Jak wygląda podział?
- Grupa I - ostra choroba HIV. Występuje u około 10-20 % zakażonych od 6 dni do 6 tygodni od zakażenia. Przebieg kliniczny ostrej choroby HIV przypomina przebieg kliniczny mononukleozy zakaźnej i charakteryzuje się gorączka, powiększeniem węzłów chłonnych, powiększeniem śledziony, anginą, rzadziej wysypką skórną, zaś jeszcze rzadziej zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. W tym okresie wyniki badań na obecność przeciwciał anty-HIV są jeszcze ujemne.
- Grupa II - zakażenie bezobjawowe (utajone). Następuje namnażanie się wirusa w tkance limfatycznej, po 1-3 miesiącach (czasami po 1-6 miesiącach) stwierdza się przeciwciała anty- HIV. Chorzy tej grupy są nosicielami niewykazującymi żadnych objawów klinicznych, będących jednak źródłem zakażenia. Okres utajenia wynosi średnio około 10 lat. U osób w tej grupie można wyróżnić zakażonych, u których nie stwierdza się żadnych patologicznych wyników badań laboratoryjnych oraz osoby zakażone, u których można wykazać nieprawidłowe wyniki badań (limfocytopenię, małopłytkowość, granuloctyopenię).
- Grupa III - przetrwała uogólniona limfadenopatia. W tej grupie u osób zakażonych stwierdza się utrzymujące się ponad trzy miesiące powiększenie węzłów chłonnych w przynajmniej dwóch różnych miejscach poza okolicą pachwinową. Nie stwierdza się natomiast objawów ogólnych.
- Grupa IV - choroby związane z zakażeniem HIV. W tej grupie wyróżnia się podgrupy: grupa IV A to choroby towarzyszące AIDS, wśród objawów klinicznych stwierdza się poty nocne utrzymujące się ponad miesiąc, niezamierzoną utratę masy ciała przewyższającą 10 % masy wyjściowej, gorączkę i biegunkę trwającą ponad miesiąc. Grupy IV B - E to grupy, w których mówi się już o pełnoobjawowym AIDS. Pojawiają się tu charakterystyczne oportunistyczne zakażenia pierwotniakiem Pneumocystis carini, toksoplazmozą, kryptosporydiozą. Charakterystyczne są też zakażenia grzybicze (kandydoza, kryptokokoza), zakażenia bakteryjne (zakażenie atypowymi prątkami), zakażenie wirusem opryszczki czy też cytomegalii. Obecna jest też encefalopatia i polineuropatia towarzysząca zakażeniu HIV. Typowym dla AIDS nowotworem jest natomiast mięska Kaposiego.
Jak stawia się rozpoznanie zakażenia wirusem HIV?
Rozpoznanie stawia się na podstawie dokładnie zebranego wywiadu lekarskiego, obrazu klinicznego i wyników badań laboratoryjnych. Wykonuje się badania serologiczne umożliwiające wykrycie przeciwciał przeciw HIV-1 i HIV-2. Ponadto można także wykazać obecność wirusa lub jego fragmentów: można wyizolować wirusa, można wykazać obecność antygenu p24 wirusa oraz można wykazać obecność RNA wirusa. Do diagnostyki służą też badania umożliwiające ilościowe oznaczenie wirusa, np. za pomocą metody PCR.
Jak wygląda leczenie osoby zakażonej?
Przede wszystkim osoba zakażona musi otrzymywać specjalne leki przeciwwirusowe - mówi się w tym przypadku o agresywnej terapii przeciwwirusowej HAART. Ponadto, pacjent powinien prowadzić zdrowy tryb życia oraz unikać czynników zmniejszających odporność, jak np. palenie papierosów. Należy też zapobiegać oportunistycznym zakażeniom i innym powikłaniom oraz je skutecznie leczyć. Ważna jest także pomoc psychologiczna i socjalna.
Zakażenie AIDS oraz wirusem HIV są w dalszym ciągu nieuleczalne. Dlatego tak bardzo ważna jest profilaktyka - unikanie przypadkowych stosunków seksualnych, stosowanie prezerwatyw, niezażywanie narkotyków, badanie dawców krwi, stosowanie rękawiczek ochronnych przy kontakcie z krwią - może to uratować życie.
