Nocne poty – przyczyny i sposoby leczenia

Zjawisko pocenia jest, obok zwiększenia częstotliwości oddechów i rozszerzenia naczyń krwionośnych w skórze, fizjologiczną odpowiedzią organizmu na jego przegrzanie. Wytwarzanie potu jest generowane przez działanie układu przywspółczulnego w odpowiedzi na podwyższenie temperatury ciała. Polega na utracie ciepła z powierzchni skóry przez parowanie, zwiększa się przy  aktywności fizycznej, psychicznej, spożyciu pokarmów. Pocenie się związane z reakcją zapalną organizmu zachodzi, kiedy spadają poziomy mediatorów zwiększających temperaturę ciała.

Kiedy nocne poty powinny niepokoić?

Nocne poty są powszechnymi, niespecyficznymi objawami doświadczanymi przez pacjentów. Mogą mieć różne nasilenie i są niezależne od temperatury w pomieszczeniu. W medycynie nie ma ich jednoznacznej definicji. Jedna z nich mówi o potach, które wymuszają zmianę pościeli. Przyczyną fizjologicznego pocenia się w nocy może być zbyt wysoka temperatura otoczenia lub ograniczenie oddawania ciepła przez organizm z powodu nieodpowiednio dobranej pościeli. Po wyeliminowaniu tych czynników, jeśli problem się utrzymuje, w każdym przypadku warto udać się po poradę do lekarza pierwszego kontaktu, ponieważ przyczyną zlewnych potów mogą być procesy nowotworowe (należy myśleć o nich szczególnie jeśli towarzyszy im nieplanowane zmniejszenie masy ciała, gorączki i uczucie przewlekłego zmęczenia), choroby o podłożu autoimmunologicznym oraz infekcje.

Jaka choroba może być przyczyną nocnych potów?

Nadmierne pocenie w czasie snu może towarzyszyć bardzo różnym jednostkom chorobowym. Są to przede wszystkim:

• choroby zakaźne i infekcje – w szczególności zakażenie wirusem HIV, gdzie nocne, zimne poty mają różną częstotliwość w poszczególnych stadiach choroby, a najczęściej występuje u osób seropozytywnych (takich, których organizm wytwarza przeciwciała przeciwko wirusowi); zapalenie osierdzia i płuc, gruźlica, mononukleoza, ropnie
• choroby autoimmunologiczne (m.in. reumatoidalne zapalenie stawów, olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic) – istotą chorób z autoagresji jest nieadekwatna odpowiedź immunologiczna wobec własnych tkanek, uwolnione w tym procesie cytokiny i interleukiny mogą wpływać na podwyższenie temperatury ciała, a co za tym idzie, wzmożoną potliwość, szczególnie zauważaną w nocy
• choroby rozrostowe, w szczególności nowotwory krwi: przewlekła białaczka szpikowa, ostra białaczka limfoblastyczna, czerwienica prawdziwa oraz rak gruczołu krokowego, trzustki, w chłoniaku Hodgkina (częściej u osób z towarzyszącym zakażeniem HIV lub EBV), ponadto nocne poty pojawiają się również jako wynik oddziaływania cytokin zapalnych na podwzgórze
• choroby układu sercowo-naczyniowego, m.in. ból w klatce piersiowej, ból zawałowy (obok bólu gniotącego, ściskającego zamostkowego mogącego promieniować do żuchwy, lewej ręki, okolicy międzyłopatkowej, pojawiają się duszności, nudności, wymioty, osłabienie), przewlekłe rozwarstwienie aorty, dusznica Prinzmetala. Poty są składową aktywacji  przywspółczulnego układu nerwowego organizmu
• menopauza – niewydolność hormonalna jajników powoduje spadek stężenia estrogenów, co wpływa na zwiększoną produkcję potu, zazwyczaj potom towarzyszą uderzenia gorąca; mogą również występować w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, również z powodu niskiego poziomu estrogenów; poziom estrogenów rośnie podczas ciąży i spada po porodzie, mogąc wpływać na uderzenia gorąca i nocne poty w okresie połogu
• zaburzenia nastroju, stany lękowe, przewlekły, wzmożony stres – badania wykazały, że osoby z depresją pocą się w nocy bardziej niż osoby z grupy kontrolnej, zmniejszona jakość snu (również spowodowana obturacyjnym bezdechem sennym) częściej powoduje zauważenie problemu
• otyłość
• nadczynność tarczycy to kolejna choroba, w ramach której obecne są nocne, zimne poty
• cukrzyca – z powodu nocnych hipoglikemii, którym towarzyszą zimne, zlewne poty  
• GERD – choroba refluksowa przełyku
• mielofibroza
• wątroba i jej schorzenia, a zwłaszcza naczyniak wątroby
• alkoholowy zespół abstynencyjny, jak również stan po spożyciu alkoholu

Jak ustalić przyczynę nocnych potów?

W pierwszej kolejności warto przeanalizować czy przyjmowane przez nas leki mogą powodować problem nadmiernej potliwości, również insulinoterapię, w poszukiwaniu przyczyn hipoglikemii. Podczas wizyty w gabinecie należy zwrócić uwagę na szmery podczas osłuchiwania, mogące sugerować infekcję dróg oddechowych, powiększenie węzłów chłonnych, czy śledziony, które mogą nakierować nas na proces nowotworowy. Nadmierna nerwowość, bezsenność, zaburzenia miesiączkowania, czy wytrzeszcz oczny mogą naprowadzić nas na problemy z tarczycą, a konkretnie wskazywać na jej nadczynność.

W badaniach laboratoryjnych, po zebraniu wywiadu i badaniu przedmiotowym, możemy ocenić:

• morfologię krwi – obecność stanu zapalnego, chorób nowotworowych układu krwiotwórczego
• poziom hormonów tarczycy: TSH, FT3, FT4
• test na obecność wirusa HIV
• poziom CRP we krwi (norma 0,08–3,1 mg/l), wynik powyżej normy może świadczyć o toczącym się w organizmie procesie zapalnym
• poziom OB (dla mężczyzn – 3–15 mm/h, dla kobiet – 1–10 mm/h (po 65. rż. – dla obojga płci <20  mm/h), podwyższa się przy stanach zapalnych, nowotworach, infekcjach

Jak sobie radzić z nocnymi potami? Czy nocne poty się leczy? Do jakiego lekarza się zgłosić?

W sytuacji podejrzenia choroby nowotworowej należy niezwłocznie szukać pomocy u lekarza onkologa. Leczenie nocnych potów polega zazwyczaj na terapii choroby podstawowej. Nie stosuje się leczenia farmakologicznego, nie ma wytycznych postępowania. Nie ma badań naukowych wskazujących na poprawę po leczeniu z zastosowaniem homeopatii.

Przy menopauzie pomaga hormonalna terapia zastępcza (estrogenowa lub estrogenowo-gestagenowa), leki z grupy SSRI redukują uderzenia gorąca, udowodnione działanie wykazują również preparaty ziołowe z pluskwicy groniastej.

Warto pamiętać o przestrzeganiu zasad prawidłowej higieny snu (unikanie kofeiny, alkoholu, światła w godzinach wieczornych, jedzenia tuż przed snem), ubieranie piżam i bielizny pościelowej z bawełny, wiskozy, wietrzenie sypialni przed snem. Techniki relaksacyjne np. trening Jacobsona pomaga w stanach zwiększonego napięcia.