Odkażanie rany chlorheksydyną
Aleksandra Szemberg

Chlorheksydyna – w czym wystepuje? Leki z nią w składzie

Chlorheksydyna to jeden ze środków najpowszechniej stosowanych do celów antyseptyki. Warto wiedzieć w jakich produktach występuje oraz jakie są przeciwwskazania do jego użycia. 

Zasady aseptyki i antyseptyki mają na celu dążenie do eliminacji drobnoustrojów chorobotwórczych z powierzchni skóry, ran, instrumentów medycznych czy pola operacyjnego. Niszczenie wirusów, bakterii i grzybów zapobiega szerzeniu się zakażeń oraz infekowaniu ran. Bardzo powszechnie stosowanym środkiem dezynfekującym jest chlorheksydyna, dostępna w różnych postaciach i mająca szereg zastosowań w medycynie.

Jak i na co działa chlorheksydyna?

Chlorheksydyna należy do pochodnych biguanidu. Jest substancją kationową, wiąże się z ujemnie naładowanymi fosfolipidami błonowymi bakterii, uszkadzając ich błonę komórkową. W wyższych stężeniach (> 0,12%) działa bakteriobójczo (niszczy bakterie powodując rozpad komórek), w niższych (0,02%–0,06%) – bakteriostatycznie (zaburza równowagę osmotyczną komórek, uniemożliwia namnażanie się bakterii). Sole chlorheksydyny są rozpuszczalne w wodzie, ich aktywność zwiększa się w roztworach alkoholowych. Chlorheksydyna w preparatach dezynfekujących występuje w postaci dioctanu, diglukonianu i dichlorowodorku. Najczęściej stosowanym związkiem jest glukonian. Aktywność chlorheksydyny zależy od pH, optymalny zakres to 5,5–7,0.

Chlorheksydyna wykazuje silne działanie wobec bakterii Gram-dodatnich, drożdżaków, grzybów, dermatofitów, wirusów lipofilnych (wirusa opryszczki ludzkiej, wirusa HIV, wirusa grypy, wirusa cytomegalii), w tym na szerokie spektrum drobnoustrojów bytujących w jamie ustnej (np. Streptoccocus mutans, Enteroccocus faecalis). Jako środek antyseptyczny wykazuje aktywność wobec szczepów MSSA i MRSA gronkowca złocistego i enterokoków opornych na wankomycynę (VRE). Znacznie słabiej działa na bakterie Gram-ujemne i małe wirusy bezosłonkowe (enterowirusy, wirus polio, wirusy brodawczaków). Nie jest skuteczna wobec prątków gruźlicy, zarodników oraz niektórych szczepów Pseudomonas i Proteus. Formy przetrwalnikowe bakterii niszczy dopiero w podwyższonej temperaturze. Działanie chlorheksydyny w stosunku do Candida albicans jest skuteczniejsze niż nystatyny czy amfoterycyny B.

Co zawiera w składzie chlorheksydynę? Jaki płyn z chlorheksydyną?

Preparaty zawierające w swoim składzie chlorheksydynę:

  • płyny do płukania jamy ustnej – chlorheksydyna ogranicza odkładanie się płytki nazębnej, jest stosowana pomocniczo w próchnicy zębów, zapaleniach w obrębie jamy ustnej, zapaleniach dziąseł, zapaleniu kości wyrostka zębodołowego, paradontozie, w leczeniu aft, po drobnych zabiegach chirurgicznych, wspomagająco w leczeniu ortodontycznym, jako środek odkażający przy piaskowaniu czy skalingu
  • płyny do odkażania skóry
  • płyny do odkażania pola operacyjnego i przechowywania wyjałowionych narzędzi chirurgicznych
  • żele stomatologiczne – przy otarciach błony śluzowej, stanach zapalnych jamy ustnej,po zabiegach chirurgiczno–stomatologicznych, peridontologicznych, w zapaleniach dziąseł i przyzębia
  • w połączeniu z wyciągiem w szałwii jako żel do stosowania w jamie ustnej, który działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie
  • płyny dezynfekcyjne – do higienicznego i chirurgicznego mycia rąk, ciała i włosów
  • płyny stosowane do przepłukiwania pęcherza moczowego i do zabiegów ginekologicznych i położniczych
  • w połączeniu z dekspantenolem (do stosowania miejscowego kilka razy dziennie) – do leczenia i odkażania ran z wysokim ryzykiem zakażenia, zadrapań, oparzeń, odparzeń, w stanach zapalnych skóry, po zabiegach chirurgicznych
  • w połączeniu z lidokainą (w postaci tabletek do ssania, żeli i aerozoli) – działa odkażająco i przeciwbólowo na stany zapalne jamy ustnej, gardła, lidokaina wykazuje działanie miejscowo znieczulające
  • w połączeniu z witaminą C (w postaci tabletek do ssania) na zapalenia gardła
  • w połączeniu z benzokainą (tabletki do ssania) na afty, zapalenia gardła oraz jamy ustnej
  • preparaty weterynaryjne do leczenia chorób przyzębia u psów i kotów.

Powiązane produkty

Czy chlorheksydyna jest szkodliwa? Jakie działania niepożądane występują po chlorheksydynie?

Chlorheksydyna jest bezpiecznym środkiem odkażającym. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego ani z powłok skórnych. Nie wykazuje działania drażniącego na skórę i błony śluzowe. Po przypadkowym spożyciu wydalana jest z kałem, natomiast trzeba jasno zaznaczyć, żeby preparatów z chlorheksydyną nie połykać. Podana dożylnie powoduje hemolizę. Po przypadkowym dostaniu się do oczu lub uszu należy je natychmiastowo przemyć wodą.

Możliwe działania niepożądane po zastosowaniu preparatów z chlorheksydyną:

  • nie poleca się długotrwałego stosowania na skórę w postaci kremów, ponieważ może powodować fotodermatozy
  • stosowana przez długi czas w leczeniu stomatologicznym może powodować przebarwienia zębów, języka, wypełnień, podrażnienia błony śluzowej, zaburzenia smaku, pieczenie języka (dolegliwości są najczęściej przejściowe i ustępują po zaprzestaniu stosowania chlorheksydyny)
  • mogą wystąpić reakcje alergiczne, w tym wysypki skórne.

Przeciwwskazania do stosowania chlorheksydyny:

  • wcześniejsza reakcja nadwrażliwości
  • podczas zabiegów w obrębie OUN, przy kontakcie z płynem mózgowordzeniowym
  • przy zabiegach otolaryngologicznych
  • podczas karmienia piersią.
  1. Chlorhexidine – Pharmaco-biological Activity And Application, T.M. Karpiński, A.K. Szkaradkiewicz, European Review For Medical And Pharmacological Sciences", 2015
  2. W. Kostowski, Z. S. Herman, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Tom 1 i 2, , PZWL 2010.
  3. Chlorheksydyna – mechanizm działania i zastosowanie w stomatologii, M. Łukomska-Szymańska, J. Sokołowski, B. Łapińska, J Stoma 2017; 70, 4: 405-417
  4. Zastosowanie chlorheksydyny w stomatologii. B. Malicka, M. Ziętek, W. Grzebieluch, Dent. Med. Probl." 2005, 42, 3, 497–505
  5. G. Rajtar-Cynke, Farmakologia. PZWL 2014.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Jak poprawnie suplementować witaminę D?

    Witamina D3 odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, a jej prawidłowy poziom jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Witamina D3 jest przede wszystkim znana z regulowania poziomu wapnia i fosforu, co warunkuje zachowanie zdrowych kości oraz zapobiega osteoporozie i krzywicy. Jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego, krążenia i zachowania zdrowia psychicznego. Może być również pomocna w terapiach chorób skórnych. Pomimo że witamina D może być wytwarzana naturalnie w organizmie ludzkim poprzez syntezę skórną, często okazuje się to niewystarczające – wówczas należy rozpocząć jej suplementację.

  • Tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe – które wybrać? Jaka jest różnica?

    Tabletki antykoncepcyjne to jedna z najpopularniejszych metod zapobiegania ciąży. Występują głównie w dwóch rodzajach: tabletki jednoskładnikowe, które zawierają wyłącznie progestagen, oraz tabletki dwuskładnikowe – mają w składzie estrogen i progesteron. Które są skuteczniejsze? Jakie mają zalety i wady?

  • Omega-3 – właściwości, źródła, zapotrzebowanie na kwasy tłuszczowe omega-3

    Kwasy tłuszczowe omega-3 zaliczane są do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Nie są wytwarzane w organizmie, dlatego muszą być dostarczane wraz z dietą. Do najważniejszych kwasów omega-3 zalicza się: EPA, DHA i ALA. Kwasy omega-3 zwykle są stosowane w celu prewencji chorób sercowo-naczyniowych.

  • Jaka jest rola żywienia medycznego w chorobie nowotworowej?

    Optymalnie zbilansowana dieta u osób z chorobą nowotworową zmniejsza ryzyko rozwoju niedożywienia, co z kolei może ograniczać dolegliwości związane z chemio- i radioterapią czy występowanie powikłań pooperacyjnych. Wsparciem dla organizmu może być specjalne żywienie medyczne. Czym jest ten rodzaj żywności? Jakie ma zalety? Kiedy zacząć je stosować?

  • Nowe wytyczne w sprawie przyjmowania witaminy B6. Jak teraz ją dawkować?

    Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał opinię naukową dotyczącą nowego schematu dawkowania witaminy B6. Badania EFSA wpłynęły na decyzję Zespołu ds. Suplementów Diety, o czym poinformował Główny Inspektorat Sanitarny. Jaka jest obecnie dopuszczalna maksymalna dawka witaminy B6, która może znaleźć się w suplementach diety?

  • Probiotyki i prebiotyki – kiedy je stosować? Czy trzeba to robić cały czas?

    Zgodnie z definicją Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa oraz Światowej Organizacji Zdrowia probiotyki są żywymi mikroorganizmami, które przyjmowane w zalecanej i właściwej dawce przynoszą pozytywne rezultaty dla zdrowia gospodarza. Stosowanie probiotyków jest uznawane za bezpieczne i dobrze tolerowane.

  • Łupież w ciąży – przyczyny. Jak sobie radzić? Czym myć głowę?

    W okresie ciąży następuje szereg zmian w organizmie kobiety, np. zmiany hormonalne czy stres, które mogą prowadzić do pojawienia się łupieżu. Wówczas można rozpocząć samodzielną terapię poprzez stosowanie delikatnych dermokosmetyków o działaniu przeciwłupieżowym lub naturalnych metod, które mogą okazać się skuteczne i wystarczające. Jednak niekiedy pomimo stosowanych preparatów i kuracji przeciwłupieżowych problem nie znika. Należy wtedy skonsultować się z dermatologiem, znaleźć przyczynę choroby i dobrać właściwe leczenie.

  • Arginina – działanie, właściwości i efekty stosowania

    Arginina to aminokwas endogenny, którego najważniejszą rolą jest udział w syntezie tlenku azotu. Ma właściwości rozszerzające naczynia krwionośne i usprawniające przepływ krwi. Z tego względu korzystnie wpływa na funkcjonowanie serca i układu krążenia. Chętnie sięgają po nią również sportowcy oraz pacjenci z zaburzeniami erekcji. W jakich pokarmach znajduje się arginina? Kto powinien rozważyć jej suplementację i z jakimi potencjalnymi skutkami ubocznymi wiąże się przyjmowanie argininy?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

logo Telemedi

Usługę zdalnej konsultacji z lekarzem świadczy Telemedi.
Regulamin świadczenia usługi dostępny jest tutaj.