Odkażanie rany chlorheksydyną
Aleksandra Szemberg

Chlorheksydyna – w czym wystepuje? Leki z nią w składzie

Chlorheksydyna to jeden ze środków najpowszechniej stosowanych do celów antyseptyki. Warto wiedzieć w jakich produktach występuje oraz jakie są przeciwwskazania do jego użycia. 

Zasady aseptyki i antyseptyki mają na celu dążenie do eliminacji drobnoustrojów chorobotwórczych z powierzchni skóry, ran, instrumentów medycznych czy pola operacyjnego. Niszczenie wirusów, bakterii i grzybów zapobiega szerzeniu się zakażeń oraz infekowaniu ran. Bardzo powszechnie stosowanym środkiem dezynfekującym jest chlorheksydyna, dostępna w różnych postaciach i mająca szereg zastosowań w medycynie.

Jak i na co działa chlorheksydyna?

Chlorheksydyna należy do pochodnych biguanidu. Jest substancją kationową, wiąże się z ujemnie naładowanymi fosfolipidami błonowymi bakterii, uszkadzając ich błonę komórkową. W wyższych stężeniach (> 0,12%) działa bakteriobójczo (niszczy bakterie powodując rozpad komórek), w niższych (0,02%–0,06%) – bakteriostatycznie (zaburza równowagę osmotyczną komórek, uniemożliwia namnażanie się bakterii). Sole chlorheksydyny są rozpuszczalne w wodzie, ich aktywność zwiększa się w roztworach alkoholowych. Chlorheksydyna w preparatach dezynfekujących występuje w postaci dioctanu, diglukonianu i dichlorowodorku. Najczęściej stosowanym związkiem jest glukonian. Aktywność chlorheksydyny zależy od pH, optymalny zakres to 5,5–7,0.

Chlorheksydyna wykazuje silne działanie wobec bakterii Gram-dodatnich, drożdżaków, grzybów, dermatofitów, wirusów lipofilnych (wirusa opryszczki ludzkiej, wirusa HIV, wirusa grypy, wirusa cytomegalii), w tym na szerokie spektrum drobnoustrojów bytujących w jamie ustnej (np. Streptoccocus mutans, Enteroccocus faecalis). Jako środek antyseptyczny wykazuje aktywność wobec szczepów MSSA i MRSA gronkowca złocistego i enterokoków opornych na wankomycynę (VRE). Znacznie słabiej działa na bakterie Gram-ujemne i małe wirusy bezosłonkowe (enterowirusy, wirus polio, wirusy brodawczaków). Nie jest skuteczna wobec prątków gruźlicy, zarodników oraz niektórych szczepów Pseudomonas i Proteus. Formy przetrwalnikowe bakterii niszczy dopiero w podwyższonej temperaturze. Działanie chlorheksydyny w stosunku do Candida albicans jest skuteczniejsze niż nystatyny czy amfoterycyny B.

Co zawiera w składzie chlorheksydynę? Jaki płyn z chlorheksydyną?

Preparaty zawierające w swoim składzie chlorheksydynę:

  • płyny do płukania jamy ustnej – chlorheksydyna ogranicza odkładanie się płytki nazębnej, jest stosowana pomocniczo w próchnicy zębów, zapaleniach w obrębie jamy ustnej, zapaleniach dziąseł, zapaleniu kości wyrostka zębodołowego, paradontozie, w leczeniu aft, po drobnych zabiegach chirurgicznych, wspomagająco w leczeniu ortodontycznym, jako środek odkażający przy piaskowaniu czy skalingu
  • płyny do odkażania skóry
  • płyny do odkażania pola operacyjnego i przechowywania wyjałowionych narzędzi chirurgicznych
  • żele stomatologiczne – przy otarciach błony śluzowej, stanach zapalnych jamy ustnej,po zabiegach chirurgiczno–stomatologicznych, peridontologicznych, w zapaleniach dziąseł i przyzębia
  • w połączeniu z wyciągiem w szałwii jako żel do stosowania w jamie ustnej, który działa przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie
  • płyny dezynfekcyjne – do higienicznego i chirurgicznego mycia rąk, ciała i włosów
  • płyny stosowane do przepłukiwania pęcherza moczowego i do zabiegów ginekologicznych i położniczych
  • w połączeniu z dekspantenolem (do stosowania miejscowego kilka razy dziennie) – do leczenia i odkażania ran z wysokim ryzykiem zakażenia, zadrapań, oparzeń, odparzeń, w stanach zapalnych skóry, po zabiegach chirurgicznych
  • w połączeniu z lidokainą (w postaci tabletek do ssania, żeli i aerozoli) – działa odkażająco i przeciwbólowo na stany zapalne jamy ustnej, gardła, lidokaina wykazuje działanie miejscowo znieczulające
  • w połączeniu z witaminą C (w postaci tabletek do ssania) na zapalenia gardła
  • w połączeniu z benzokainą (tabletki do ssania) na afty, zapalenia gardła oraz jamy ustnej
  • preparaty weterynaryjne do leczenia chorób przyzębia u psów i kotów.

Polecane dla Ciebie

Czy chlorheksydyna jest szkodliwa? Jakie działania niepożądane występują po chlorheksydynie?

Chlorheksydyna jest bezpiecznym środkiem odkażającym. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego ani z powłok skórnych. Nie wykazuje działania drażniącego na skórę i błony śluzowe. Po przypadkowym spożyciu wydalana jest z kałem, natomiast trzeba jasno zaznaczyć, żeby preparatów z chlorheksydyną nie połykać. Podana dożylnie powoduje hemolizę. Po przypadkowym dostaniu się do oczu lub uszu należy je natychmiastowo przemyć wodą.

Możliwe działania niepożądane po zastosowaniu preparatów z chlorheksydyną:

  • nie poleca się długotrwałego stosowania na skórę w postaci kremów, ponieważ może powodować fotodermatozy
  • stosowana przez długi czas w leczeniu stomatologicznym może powodować przebarwienia zębów, języka, wypełnień, podrażnienia błony śluzowej, zaburzenia smaku, pieczenie języka (dolegliwości są najczęściej przejściowe i ustępują po zaprzestaniu stosowania chlorheksydyny)
  • mogą wystąpić reakcje alergiczne, w tym wysypki skórne.

Przeciwwskazania do stosowania chlorheksydyny:

  • wcześniejsza reakcja nadwrażliwości
  • podczas zabiegów w obrębie OUN, przy kontakcie z płynem mózgowordzeniowym
  • przy zabiegach otolaryngologicznych
  • podczas karmienia piersią.
  1. Chlorhexidine – Pharmaco-biological Activity And Application, T.M. Karpiński, A.K. Szkaradkiewicz, European Review For Medical And Pharmacological Sciences", 2015
  2. W. Kostowski, Z. S. Herman, Farmakologia. Podstawy farmakoterapii. Podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy. Tom 1 i 2, , PZWL 2010.
  3. Chlorheksydyna – mechanizm działania i zastosowanie w stomatologii, M. Łukomska-Szymańska, J. Sokołowski, B. Łapińska, J Stoma 2017; 70, 4: 405-417
  4. Zastosowanie chlorheksydyny w stomatologii. B. Malicka, M. Ziętek, W. Grzebieluch, Dent. Med. Probl." 2005, 42, 3, 497–505
  5. G. Rajtar-Cynke, Farmakologia. PZWL 2014.

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Witamina B2 (ryboflawina) – funkcja w organizmie, suplementacja, niedobór, nadmiar

    Pękające kąciki ust, chroniczne zmęczenie, pogorszony wzrok – to tylko kilka przykładów objawów, które niesie za sobą niedobór witaminy B2. Ryboflawina bierze udział w wielu procesach metabolicznych organizmu i jest rozpuszczalna w wodzie. Zażywana wraz z innymi witaminami aktywuje ich działanie w organizmie. Jakie produkty zawierają w sobie ryboflawinę? Kiedy i jak zażywać witaminę B2 w formie suplementów diety? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Czym jest i jak działa żeń-szeń? Zastosowanie i przeciwwskazania do stosowania Panax ginseng

    Żeń-szeń, nazywany również ginsengiem lub wszechlekiem, jest jednym z najlepiej opisanych adaptogenów. Według medycyny chińskiej powinno się go stosować jedynie w miesiącach zimowych. Żeń-szeń wpływa na poprawę funkcji kognitywnych (poznawczych), poprawia samopoczucie i pamięć, łagodzi stres oraz działa korzystnie na skórę i potencję seksualną. Na rynku można kupić wiele preparatów z żeń-szeniem, zarówno w formie tabletek czy kapsułek, jak i płynnych ekstraktów. Który preparat z żeń-szeniem wybrać, jaka jest dzienna zalecana dawka tego adaptogenu oraz w jakiej porze dnia należy zażywać ten suplement? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Gotu kola (wąkrotka azjatycka) – czym jest i jak działa? Właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

    Sproszkowane ziele wąkrotki azjatyckiej, czyli adaptogenu nazywanego także gotu kola lub brahmi, zaleca się stosować u osób mających problemy z koncentracją i pamięcią. Wąkrotkę można przyjmować zarówno w formie kapsułek, czyli dojelitowo, jak i bezpośrednio na skórę w przypadku wystąpienia problemów dermatologicznych. Gotu kola działa także przeciwlękowo, łagodzi napięcie i niepokój. Jak dawkować gotu kola, ile kosztuje ten adaptogen i czy kobiety w ciąży mogą przyjmować wąkrotkę azjatycką? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Bacopa monnieri – działanie ekstraktu roślinnego eliksiru życia. Czy suplementowanie pomaga szybciej się uczyć?

    Bacopa monnieri, czyli bakopa drobnolistna, jest suplementem diety polecanym przed istotnymi egzaminami, jak matura czy sesja, ponieważ wspomaga pamięć i koncentrację. Korzystnie wpływa na kondycję skóry i włosów. Suplementowanie Bacopa zalecane jest także w trakcie terapii chorób neurodegradacyjnych, takich jak Alzhaimer lub Parkinson. Przez niektórych roślina nazywana jest „eliksirem życia”, ponieważ poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie. Dodatkowo ma także działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Jak suplementować Bacopa monnieri? Czy kobiety w ciąży mogą zażywać ten preparat? Na jaki procent standaryzacji suplementu zwrócić uwagę, kupując brahmi? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

  • Tetracykliny na trądzik pospolity – jak zwiększyć skuteczność antybiotyków?

    Tetracykliny stosowane są zazwyczaj w leczeniu trądziku pospolitego (łac. acne vulgaris) o średnim i dużym nasileniu, ze zmianami zapalnymi w postaci grudek, krost, guzków, cyst, nacieków, a także trądziku różowatego (łac. acne rosacea). Podawane są w formie tabletek doustnych lub maści zewnętrznej. Zazwyczaj terapię przeciwtrądzikową z wykorzystaniem tetracyklin ordynuje dermatolog. Dzieje się tak wówczas, kiedy dotychczas zażywane produkty do stosowania zewnętrznego były nieskuteczne.

  • Zastrzyki antykoncepcyjne – czy są skuteczne? Na jak długo wystarcza i jakie są skutki uboczne?

    Według badań skuteczność zastrzyków antykoncepcyjnych wynosi około 99% w przypadku stosowania ich zgodnie z zaleceniami. Jednakże skuteczność ta może być niższa w przypadku nieregularnego stosowania lub gdy nastąpi opóźnienie w podaniu kolejnej dawki. Ważne jest, aby pamiętać, że zastrzyki antykoncepcyjne nie chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, więc w przypadku ryzyka infekcji należy stosować dodatkową ochronę, taką jak na przykład prezerwatywy.

  • Jakie właściwości ma olejek z drzewa herbacianego? Jak go stosować na skórę?

    Olejek z drzewa herbacianego pozyskuje się na drodze destylacji z parą wodną surowca z rośliny łac. Melaleuca alternifolia. Kolonizatorzy australijscy odkryli tę roślinę w 1770 r. i, naśladując zamieszkujących tamte tereny Aborygenów, zaczęli wykorzystywać jej liście do zaparzania esencjonalnego napoju na wzór herbaty. Stąd też wzięła się nazwa rośliny. Kiedy, jak i na co stosować olejek z drzewa herbacianego? Czy olejek z drzewa herbacianego powinna stosować osoba, która ma trądzik?

  • Na co stosować szafran? Właściwości lecznicze, dawkowanie

    Już w starożytności wykorzystywano szafran do poprawiania smaku jedzenia, do barwienia tkanin, a także w lecznictwie. Szafran stanowi najdroższą przyprawę świata. Posiada charakterystyczny smak oraz barwę. Jego walory smakowe doceniane są w kuchni, a ostatnimi czasy zainteresowanie wzbudzają jego właściwości lecznicze. Warto jednak podkreślić, że szafran można przyjmować doustnie jedynie w niewielkich ilościach, ponieważ jego nadmiar może być szkodliwy dla zdrowia.

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij