Opuchnięte kostki u nóg – przyczyny i domowe sposoby na opuchliznę kostek

Opuchnięte, nabrzmiałe kostki są powszechnym problemem utrudniającym codzienne funkcjonowanie. Szybko dają o sobie znać, kiedy na przykład utrudniają założenie butów (zwłaszcza w godzinach wieczornych). Przyczyny tego objawu są niezwykle zróżnicowane i obejmują wiele dziedzin medycyny, od ortopedii po ginekologię. Problemu nie należy bagatelizować, bo spuchnięte kostki mogą ujawniać poważne problemy zdrowotne.

Domowe sposoby na opuchnięte kostki u nóg

Domowe sposoby przynoszące ulgę opuchniętym kostkom to między innymi:

• okłady z lodu lub kompresów żelowych
• moczenie w zimnej wodzie
• ograniczenie spożycia soli w diecie
• uniesienie kończyn
• żele i maści z heparyną
• preparaty z żywokostu lekarskiego (wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, zawarta w wyciągu z żywokostu alantoina pomaga w gojeniu ran)
• pomocniczo preparaty z flawonoidami roślinnymi (wykazują działanie uszczelniające naczynia krwionośne) zawierającymi rutynę, diosminę, hesperydynę
• pończochy przeciwobrzękowe
• leczenie towarzyszącego bólu (paracetamol, ibuprofen)
• zioła moczopędne (bardzo ostrożnie, po konsultacji z lekarzem, najważniejsze jest znalezienie przyczyny i leczenie choroby podstawowej, zaleczenie objawu może opóźnić postawienie diagnozy, należy również pamiętać, że zioła i preparaty ziołowe mogą wchodzić z interakcje z lekami) – pokrzywa, skrzyp polny, mniszek lekarski, liść brzozy.

Jakie są przyczyny opuchniętych kostek u nóg?

Obrzęki powstają na skutek nagromadzenia się płynu w przestrzeni pozanaczyniowej. Płyn może się gromadzić w jamach ciała (na przykład w przypadku wodobrzusza) lub w przestrzeni śródtkankowej. Ilość zgromadzonego płynu może być tak duża, że występują wahania wagi rzędu kilku kilogramów.

Patogeneza obrzęków

Niskie ciśnienie onkotyczne krwi (za mało białek-albumin) powoduje, że woda ucieka z naczyń krwionośnych do tkanek, np. w zespole nerczycowym, kiedy białka są tracone z moczem, w niedożywieniu, kiedy podaż białek jest za niska względem popytu, w niewydolności wątroby, w enteropatii z utratą białka. Charakterystyczną cechą jest największe nasilenie obrzęków rano, po obudzeniu.

Utrudniony odpływ z naczyń żylnych i limfatycznych (stan po urazach, złamaniach, operacjach, radioterapii, usunięcie lokalnych węzłów chłonnych, zakrzepowe zapalenie tętnic, przewlekłe zapalenie naczyń limfatycznych) powoduje zastój krwi i limfy, co sprzyja przesiąkaniu płynu do przestrzeni śródtkankowej. Często w tym przypadku obrzęki są jednostronne.

Zwiększona objętość wody w łożysku naczyniowym utrzymywana przez zwiększoną ilość jonów sodowych, zaburzenia układu renina–angiotensyna–aldosteron (przyczyną może być zmniejszenie perfuzji nerkowej) powodują zwiększenie ilości płynu śródmiąższowego. Obrzęki lokalizują się w najniższym punkcie ciała – kostki u osoby aktywnej, okolice kości krzyżowej u osoby leżącej.

Zwiększona objętość krwi w układzie żylnym spowodowana nieefektywnym jej przepompowywaniem przez komory serca (pośrednio aktywuje układ RAA) powoduje zastój w układzie żylnym. Przyczynami są m.in. skurczowa i rozkurczowa niewydolność serca, zaciskające zapalenie osierdzia. Obrzęki obwodowe (spuchnięte kostki) dotyczą prawokomorowej niewydolności serca, są to obrzęki ciastowate – można je rozpoznać po tym, że po naciśnięciu na tkankę pozostaje przez chwilę wgłębienie w skórze.

Przy marskości wątroby wodobrzusze utrudnia i blokuje odpływ żylny, towarzyszy temu hipoalbuminemia, aktywuje się układ RAA.

Obrzęki mogą występować również polekowo w różnych mechanizmach:

• upośledzenie perfuzji nerkowej, aktywujące układ RAA, który powoduje retencję sodu i zwiększenie objętości osocza: niesteroidowe leki przeciwzapalne, cyklosporyna,
• rozkurcz tętniczek: wazodylatatory będące lekami przeciwnadciśnieniowymi – hydralazyna, klonidyna, metyldopa, minoksydyl, nifedypina,
• zwiększenie wchłaniania sodu: glikokortykosteroidy, anaboliki, estrogeny, progesteron.

Obrzęki idiopatyczne są przypadłością o nieustalonej przyczynie, najczęściej dotyczą kobiet, są cykliczne, powtarzające, niezależnie od cyklu miesiączkowego, lokalizują się najczęściej w okolicach kostek (ich leczenie obejmuje: ograniczenie spożycia soli, odpoczynek, unikanie pozycji stojącej, używanie pończoch przeciwobrzękowych).

Obrzęk związany z reakcją alergiczną jest skutkiem miejscowego działania histaminy i prostaglandyn, najczęściej ustępuje samoczynnie po ustaniu ekspozycji na alergen.

Charakterystyczną odmianą obrzęków dla choroby tarczycy jest obrzęk śluzowaty (choroba Gulla), który powstaje na skutek akumulacji mukopolisacharydów w skórze, tkance podskórnej i wokół organów wewnętrznych (obejmuje również dłonie i stopy). Klinicznie manifestuje się pogrubieniem rysów twarzy, powiększeniem języka i zmianą barwy głosu.

Opuchnięte kostki są częstą przypadłością zgłaszaną podczas ciąży. Ich przyczynami są: utrudniony powrót żylny ograniczony przez wzrastający płód, działanie estrogenów, zwiększenie objętości krwi podczas ciąży.

Obrzęki przedmiesiączkowe występują zazwyczaj w okolicy kostek i są spowodowane działaniem estrogenów, występują cyklicznie.

Kiedy iść do lekarza z opuchniętymi kostkami? Leczenie spuchniętych kostek

Przy utrzymujących się przez dłuższy czas obrzękach – zwłaszcza jeśli towarzyszą im inne objawy zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Powszechny symptom, jakim są spuchnięte kostki może mieć poważne podłoże kliniczne, dlatego tak ważne jest, aby nie bagatelizować problemu. Leczenie obrzęków obejmuje przede wszystkim leczenie choroby będącej ich przyczyną.

Leczenie obrzęków limfatycznych obejmuje:

• uniesienie kończyny
• leczenie uciskowe – kompresjoterapia
• stosowanie środków zapobiegających zakażeniu
• wyrównanie niedoborów białkowych.

Jakie badania zrobić przy spuchniętych kostkach?

Jeżeli obrzęk kostek jest związany z urazem lub przeciążeniem warto wykonać badania obrazowe w celu wykluczenia złamania i dalszej diagnostyki innych przyczyn ortopedycznych (skręcenie, zwichnięcie, zerwanie więzadeł lub włókien mięśniowych) – RTG, USG.

Przy współistnieniu innych objawów sugerujących występowanie niewydolności serca (duszność, męczliwość, zmiany osłuchowe, powiększenie wątroby, sinica, nykturia) – stężenie peptydów natriuretycznych w osoczu, morfologia, EKG, RTG klatki piersiowej, echokardiografia, w uzasadnionych przypadkach próba wysiłkowa.

Przy podejrzeniu zespołu nerczycowego (objawy: symetryczne obrzęki, zmęczenie, pienienie się moczu, bóle głowy, brzucha) – badanie ogólne moczu, utrata dobowa białka z moczem, proteinogram.

W przypadku podejrzenia marskości wątroby (objawy: osłabienie, zmniejszenie masy ciała, wygląd „kasztanowego ludzika”, wodobrzusze, głowa meduzy – efekt wytworzenia krążenia obocznego, żółtaczka, żylaki przełyku, teleangiektazje, pajączki naczyniowe na skórze, rumień dłoniowy) warto wykonać: morfologię, AST, ALT, ALP, GGTP, USG jamy brzusznej.

Przy występowaniu obrzęków z niedożywienia trzeba zbadać poziom albumin, przeprowadzić wywiad żywieniowy i dokonać pomiaru masy ciała.

Przy podejrzeniu niewydolności zastawek żylnych i żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej - USG Doppler, poziom D-dimerów. Z kolei przy podejrzeniu niedoczynności tarczycy – TSH, FT3, FT4, przeciwciała anty-TPO.