RTG – Jak się przygotować do badania? Zalecenia, wskazania, ceny

Badanie radiologiczne z wykorzystaniem promieniowania X wymaga przestrzegania pewnych zasad i nie zawsze jest wskazane w trakcie diagnozowania danego schorzenia. Szczególnie ostrożne powinny być kobiety w ciąży lub te, które nie mają pewności, że nie spodziewają się dziecka. Badania RTG nie są drogie, bywają także refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Do ich przeprowadzania zawsze potrzebne jest posiadanie skierowania od lekarza pierwszego kontaktu lub specjalisty. Jak należy przygotować się do badania, od czego zależy jego cena i kiedy lepiej jest wybrać tomografię komputerową? Odpowiedzi na te pytania znajdują się w niniejszym artykule.

RTG (potocznie prześwietlenie, badanie rentgenowskie lub rentgen) to jedna z najszybszych i najłatwiej dostępnych metod diagnostyki obrazowej. Przy zastosowaniu niewielkiej dawki promieniowania umożliwia ono uzyskanie obrazu danego obszaru ciała. Poniższy artykuł odpowie na pytania, jakie są wskazania do wykonania zdjęcia rentgenowskiego i jak się do niego przygotować, a także dostarczy informacji na temat bezpieczeństwa badania.

Czym jest badanie RTG?

Badanie rentgenowskie to jedno z podstawowych badań diagnostycznych, polegające na prześwietleniu pacjenta wiązką promieni rentgenowskich (promienie X, promieniowanie X) w celu uzyskania obrazu danego obszaru ciała. Czas trwania badania zależy od ilości wymaganych projekcji (sposobów ułożenia ciała pacjenta). Cała procedura diagnostyczna trwa od 5 do 10 minut w przypadku badań bez kontrastu lub do godziny w przypadku badań wymagających podania pacjentowi środka cieniującego. Badanie RTG jest łatwo dostępne, można je wykonać w szpitalu lub prywatnych placówkach diagnostycznych. Większość pracowni rentgenowskich wyposażona jest już cyfrowe aparaty RTG, a wynik badania RTG przekazuje pacjentowi na płycie CD/DVD. Placówka medyczna może również zaoferować pacjentowi odbiór wyniku na kliszy. Badanie zapisane na płycie jest jednak lepszym rozwiązaniem ze względu na fakt, że można go w dowolnej chwili przesłać do lekarza za pomocą Internetu. Dodatkowo, przynosząc płytę na wizytę lekarską, specjalista może dokonać modyfikacji zapisanego obrazu. Należy dodać, że wynik otrzymany w formie zdjęcia nie podlega zmianom. Jest on jednak pomocny w przypadku, gdy lekarz nie posiada komputera – obejrzenie badania na kliszy pozwala wtedy na ocenę badanego obszaru bez wywoływania zbędnego zamieszania i ustalania kolejnego terminu wizyty.

Co to jest kontrast radiologiczny? Kiedy należy zrobić RTG  z kontrastem, a kiedy bez?

Kontrast radiologiczny, inaczej nazywany środkiem kontrastowym lub środkiem cieniującym, to substancja podawana pacjentowi w celu lepszego uwidocznienia danego obszaru, przed lub w trakcie badania. Badanie RTG z kontrastem pozwala na zobrazowanie narządów układu pokarmowego - przełyku, żołądka, dwunastnicy oraz jelit. Wykonuje się je również w niektórych badaniach układu moczowego - urografii, pielografii, cystografii i ureterografii.

Jak należy przygotować się do badania RTG?

Większość prześwietleń rentgenowskich bez kontrastu nie wymaga specjalnego przygotowania. Przy badaniach głowy ważne jest, aby pacjent nie miał na sobie żadnej biżuterii, spinek czy innych przedmiotów mogących spowodować zakłócenia w obrazie. Przy badaniach dolnych odcinków kręgosłupa, miednicy oraz dolnych żeber zalecana jest dieta lekkostrawna, najlepiej na dwa dni przed badaniem. W przypadku badania RTG z kontrastem pacjent musi być na czczo. Oznacza to, że na minimum 6 do 8 godzin przed badaniem nie powinien jeść ani pić. Zalecane jest również powstrzymanie się od palenia papierosów w dniu badania. W przypadku wykonywania zdjęć RTG jelit lub układu moczowego z kontrastem zalecana jest dieta uboga w błonnik na 48 h przed badaniem, a na dzień przed dieta płynna oraz stosowanie środków przeczyszczających. W przypadku prześwietleń jelita cienkiego pacjent bezpośrednio przed badaniem powinien opróżnić pęcherz moczowy. W celu wykonania zdjęcia wskazanego narządu każdy pacjent powinien zabrać ze sobą skierowanie na badanie, dowód tożsamości oraz wyniki wcześniejszych badań obrazowych (jeśli takie posiada). W sytuacji, kiedy osoba badana jest niepełnoletnia, powinna wówczas mieć przy sobie także książeczkę zdrowia dziecka.
Kobiety są szczególnym przypadkiem pacjentów, których poddaje się diagnostyce obrazowej z wykorzystaniem promieniowania X. Jeśli pacjentka jest umówiona na wykonanie zdjęcia RTG, nie mając pewności, że nie jest w ciąży, wtedy przed udaniem się na badanie powinna koniecznie wykonać test ciążowy, ponieważ ciąża stanowi przeciwwskazanie względne do wykonania badania RTG.

Skierowanie lekarskie na badanie RTG. Jakie jest znaczenie diagnostyczne RTG? Które z badań rentgenowskich znajdują się na liście badań refundowanych przez NFZ?

Badanie rentgenowskie ma duże znaczenie w diagnostyce urazów, przede wszystkim złamań, perforacji przewodu pokarmowego i niedrożności jelit. Wskazaniem do wykonania badania jest również wiele chorób układu oddechowego oraz moczowego. Skierowanie na zdjęcie RTG potrzebne jest zarówno w przypadku badania opłacanego przez NFZ, jak i wykonywanego prywatnie. Badania refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, na które kieruje lekarz POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej) to zdjęcie:

• klatki piersiowej – w projekcji AP (tzw. przednio-tylnej, w której pacjent stoi przodem do lampy rentgenowskiej) i bocznej,
• kręgosłupa,
• kończyn,
• miednicy w projekcji AP i bocznej,
• czaszki,
• zatok,
• przeglądowe jamy brzusznej.

Skierowanie na inne prześwietlenia, np. szczytów płuc wystawia lekarz specjalista.

Badanie RTG w ciąży, czyli co powinna wiedzieć każda przyszła mama? Jak szkodliwe jest promieniowanie rentgenowskie dla matki i dla dziecka?

Jak wspomniano powyżej, ciąża stanowi przeciwwskazanie względne do przeprowadzenia badania RTG. Oznacza to, że wykonanie prześwietlenia możliwe jest tylko w przypadku, gdy nie można go wykonać po porodzie, jest ono konieczne do postawienia diagnozy i nie można go zastąpić inną metodą diagnostyczną, niewykorzystującą promieniowania. Badanie RTG charakteryzuje się niską dawką promieniowania i nie niesie za sobą konsekwencji w przypadku diagnozowania tą metodą osoby dorosłej.

Jak często można robić prześwietlenie rentgenowskie?

Nie ma określonej liczby zdjęć rentgenowskich, które można wykonać w danym odcinku czasu. Podczas prześwietlenia rentgenowskiego pacjent otrzymuje względnie małą dawkę promieniowania X, a osłony zakładane na niebadane obszary ciała zapewniają dodatkową ochronę. Jak każda procedura wykonywana przy użyciu promieniowania, badanie RTG powinno być wykonywane tylko i wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, na podstawie skierowania od lekarza.

Czym różni się badanie RTG od Tomografii komputerowej (CT)? O czym warto wiedzieć?

Rentgen i tomografia komputerowa to bazujące na promieniowaniu jonizującym badania, które różnią się wzajemnie w wielu aspektach. Do wykonania zdjęcia RTG potrzebna jest o wiele mniejsza dawka promieni niż do wykonania CT. Jednak to tomografia charakteryzuje się wyższą rozdzielczością uzyskanych obrazów, większą zdolnością do różnicowania tkanek i do obrazowania stanów patologicznych, takich jak m.in. zmiany nowotworowe czy udary. Różni się również sam sposób badania – podczas tomografii pacjent znajduje się w pozycji leżącej na stole diagnostycznym, który w trakcie badania się przesuwa. W trakcie wykonywania prześwietlenia pacjent może stać, siedzieć lub leżeć na stole, który pozostaje nieruchomy.