Ból żołądka na czczo i po jedzeniu – dlaczego żołądek boli?

Ból żołądka może być wywołany różnymi czynnikami. Jego przyczyną mogą być m.in. zapalenie błony śluzowej żołądka, infekcje przewodu pokarmowego czy choroba wrzodowa. Czasami jednak nie ma organicznej przyczyny w obrębie przewodu pokarmowego i wówczas mówi się o dyspepsji, czyli niestrawności czynnościowej. Ból brzucha czasami nie jest związany z przewodem pokarmowym, np. stres lub zaburzenia neurologiczne. 

Przyczyny bólu żołądka – o czym może świadczyć bolący żołądek? 

Najczęstszą przyczyną zapalenia błony śluzowej żołądka jest zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Jest ona bardzo szeroko rozpowszechniona w społeczeństwie. Poza zapaleniem żołądka zakażenie tą bakterią jest również czynnikiem ryzyka choroby wrzodowej i raka żołądka. Zapalenie żołądka często nie daje żadnych symptomów, ale może też objawiać się bólem żołądka.

Inną częstą przyczyną bólu żołądka jest tzw. ostra gastropatia krwotoczna. Jest to rodzaj zapalenia błony śluzowej żołądka przebiegającego z powstawaniem nadżerek. Powoduje ona ból żołądka po nadużywaniu leków przeciwbólowych i alkoholu, a także w wyniku stresu i ciężkich urazów. 

Choroba wrzodowa również daje charakterystyczne dolegliwości bólowe. Główną przyczyną wrzodów żołądka jest także zakażenie H. pylori. Nieco rzadziej mogą być wywołane zażywaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz sterydów. 

Dyspepsja, w tym ból żołądka, jest częstą dolegliwością u kobiet w ciąży. Ponadto ze względu na zmiany anatomiczne, jakie zachodzą w ciele kobiety, częstym problemem jest również zgaga. 

Nierzadko przyczyną dolegliwości mylnie interpretowanych jako ból żołądka jest ucisk na nerwy czuciowe np. w dyskopatii odcinka piersiowego kręgosłupa. Wówczas ból brzucha może być połączony z bólem pleców. Może też występować przy dotyku.  

Objawy bólu żołądka – kiedy udać się do lekarza? 

Miejscem, gdzie odczuwany jest ból żołądka jest nadbrzusze, tzn. okolica pod dolnym brzegiem mostka. Ból w tym miejscu może też świadczyć o patologii zlokalizowanej w innych narządach, np. w dwunastnicy, jelitach, w okolicy trzustki. Dolegliwości bólowe mogą mieć różny charakter. W chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy ból ma charakter piekący. Jest silny i uporczywy, ale nie uniemożliwia podstawowej aktywności. Ból żołądka pojawia się o stałych porach, np. w nocy lub wcześnie rano. Występuje najczęściej na czczo, kilka godzin po posiłku i zmniejsza się po jedzeniu lub przyjęciu środków zobojętniających. Natomiast perforację wrzodu żołądka chorzy odczuwają jako bardzo silny, kłujący ból brzucha, przypominający dźgnięcie nożem. 

W przypadku niestrawności, czyli dyspepsji, bólowi żołądka towarzyszy ucisk w żołądku, uczucie pełności i mdłości. Często występują też zgaga, odbijanie i wzdęcia. Dolegliwości pojawiają się często, głównie po jedzeniu. 

Należy zasięgnąć pilnej pomocy lekarskiej jeśli bólowi żołądka towarzyszą objawy takie jak: 

• znaczna utrata masy ciała w krótkim czasie, 
• ból brzucha uniemożliwiający normalne funkcjonowanie lub np. sen, 
• krwawienie z przewodu pokarmowego pod postacią wymiotów krwią lub krwistych stolców, 
• trudności w przełykaniu, 
• wyczuwalny guz w nadbrzuszu, 
• żółtaczka, 
• oznaki znacznego odwodnienia, np. omdlenia. 

Diagnostyka bólu żołądka – jakie badania wykonać? 

W diagnostyce bólu żołądka bardzo ważny jest dokładnie zebrany wywiad. Należy ustalić, od kiedy trwają dolegliwości, kiedy występują i po czym ustępują. Ważny jest rytm wypróżnień i ewentualna zmiana wyglądu stolca. Należy również poinformować lekarza o wspomnianych wcześniej objawach alarmowych. Badanie krwi, w tym morfologia, dostarcza pewnych informacji o ewentualnym krwawieniu z przewodu pokarmowego lub niedoborach substancji odżywczych.

W przypadku dolegliwości bólowych brzucha często wykonuje się badania obrazowe, np. USG. Pozwalają one potwierdzić lub wykluczyć np. kamicę żółciową lub nerkową. Jeśli dolegliwości utrzymują się, a wykluczono wszystkie choroby organiczne przewodu pokarmowego, należy podjąć diagnostykę w kierunku chorób czynnościowych układu pokarmowego, które mogą powodować ból żołądka. Należą do nich np. zespół dolegliwości poposiłkowych i zespół bólu w nadbrzuszu. Diagnostyka zaburzeń czynnościowych jest trudna. Ponieważ w ich przebiegu możliwe są bóle żołądka na tle nerwowym, może być wymagana także konsultacja psychiatryczna lub psychologiczna. 

Ból żołądka – leczenie 

Leczenie bólu żołądka jest zależne od przyczyny. W przypadku aktywnego zakażenia H. pylori konieczna jest eradykacja bakterii połączeniem antybiotyków i inhibitorów pompy protonowej (IPP). Działanie zobojętniające IPP jest wykorzystywane także w leczeniu choroby wrzodowej.

Natomiast doraźnie w razie bólu można stosować paracetamol i leki rozkurczowe, np. preparaty drotaweryny. W leczeniu dyspepsji czynnościowej mogą być pomocne leki prokinetyczne, poprawiające pracę układu pokarmowego. Ponieważ w niektórych przypadkach ból żołądka może być wywołany stresem, konieczna może być pomoc psychoterapeuty. Pewne zastosowanie mają także leki przeciwdepresyjne, np. amitryptylina. 

Domowe sposoby na ból żołądka 

W leczeniu bólów żołądka bardzo ważna jest samoobserwacja. Należy jeść małe posiłki i obserwować, od czego brzuch może boleć. Pomaga w tym wykluczanie lub włączanie na kilka dni pojedynczych składników. Natomiast każda osoba zarówno z chorobą wrzodową, jak i zapaleniem błony śluzowej żołądka czy zaburzeniami czynnościowymi powinna unikać palenia papierosów, spożywania alkoholu i picia kawy. Co prawda kawa nie utrudnia gojenia się wrzodów żołądka, ale po niej lub alkoholu bóle żołądka mogą się nasilać.

W ograniczonej ilości można natomiast stosować pastylki do ssania zawierające środki zobojętniające na bazie soli wapnia i magnezu. W oficjalnych zaleceniach leczenia wspomnianych przyczyn bólu żołądka nie wspomina się o lekach ziołowych. W przypadku choroby wrzodowej i zakażenia H. pylori kluczowe jest stosowanie farmakoterapii i nie powinna ona być zastępowana ziołami. Istnieją natomiast pewne doniesienia o skuteczności niektórych ziół w przypadku dyspepsji czynnościowej. Należą do nich m.in. kurkuma, korzeń lukrecji, mięta pieprzowa, ziele glistnika. Kapsaicynie – zawartej w papryce w chili – przypisuje się działanie zmniejszające przewodzenie bólu w narządach jamy brzusznej. Ponieważ niektóre przypadki dyspepsji czynnościowej mają podłoże stresowe, pomocne mogą być preparaty ziołowe o działaniu uspokajającym, np. z melisy lub kozłka lekarskiego.