Kapsaicyna – co to jest i jak działa? Właściwości, skutki uboczne, przeciwwskazania
Joanna Orzeł

Kapsaicyna – co to jest i jak działa? Właściwości, skutki uboczne, przeciwwskazania

Z czym możemy skojarzyć kapsaicynę? Z suplementami diety na odchudzanie, znanymi „od zawsze” maściami i plastrami rozgrzewającymi i uśmierzającymi ból, ale także z ostrym smakiem papryki chili. Któż nie natknął się na program kulinarny lub podróżniczy, w którym jakiś śmiałek zmagał się z coraz to ostrzejszymi potrawami, a zmagania te opłacił łzami, potem i z trudem czerpanym oddechem? Oto kapsaicyna i jej niezwykłe właściwości. 

Pilnie obserwując naturę i analizując procesy w niej zachodzące, człowiek uzyskuje dostęp do jej nieprzebranych bogactw (oczywiście zakładamy tu pełne poszanowanie praw świata przyrody). Tak tworzą się niezwykłe dzieje substancji pochodzenia naturalnego: czerwony, ostrzegawczy kolor oraz ostry smak papryki chili to wynik adaptacji do zagrożenia i próba odstraszenia roślinożerców. Wykorzystali to już rdzenni Amerykanie, używając wysuszonych i sproszkowanych papryczek jako środka bojowego upośledzającego wzrok przeciwnika. Z biegiem historii paprykę i jej składniki aktywne włączono do kulinariów, medycyny ludowej, a obecnie z jej możliwości korzysta medycyna nowoczesna, farmacja, a nawet kosmetyka. 

Kapsaicyna – co to za związek? 

Kapsaicyna (ang. capsaicin) to organiczny związek chemiczny pochodzenia naturalnego, przypisywany do grupy alkaloidów. Jest wytwarzana przez rośliny rodzaju pieprzowców (Capsicum) z rodziny psiankowatych (Solanaceae) i odpowiada za ich ostry, piekący wręcz smak. Dla celów przemysłowych pozyskuje się ją głównie z papryki chili. 

Różne odmiany papryk zawierają różne ilości alkaloidu, a co za tym idzie: różna jest siła ich właściwości drażniących. By umożliwić określenie skali ostrości (pikantności), porównuje się ją za pomocą skali Scoville’a wprowadzonej w 1912 roku. Czysta kapsaicyna ma ostrość 16 000 000 SHU (Scoville Heat Unit). 

Kapsaicyna rozpuszcza się w tłuszczach i w etanolu, jest za to nierozpuszczalna w wodzie. Jak zatem zneutralizować pieczenie w jamie ustnej po spożyciu pikantnej potrawy? Woda może tylko pogorszyć sytuację. Najlepiej wypić szklankę tłustego mleka, przepłukać usta olejem roślinnym lub… sięgnąć po alkohol. 

Jak działa kapsaicyna? 

Właściwości kapsaicyny opierają się głównie na jej oddziaływaniu z receptorami waniloidowymi TRPV1 (które, co ciekawe, wiążą się też z piperyną z pieprzu czarnego, kurkuminą z ostryżu długiego i z zingeronem z imbiru lekarskiego), będącymi kationowymi kanałami. Receptory te występują w dużych ilościach na zakończeniach neuronów czuciowych, a także w mózgu, wątrobie, nerkach, pęcherzu moczowym. Po związaniu się z kapsaicyną kanał otwiera się i następuje napływ kationów do wnętrza komórki, co skutkuje depolaryzacją błony komórkowej. Wygenerowany potencjał czynnościowy przekazywany jest do rdzenia kręgowego, a my odczuwamy za jego pomocą ciepło i – uwaga – ból. Wydzielone zostają również neuropeptydy wywołujące stan zapalny (np. substancja P). Skąd zatem biorą się właściwości przeciwbólowe kapsaicyny? Podczas dłuższego działania kapsaicyny na receptory TRPV1 dochodzi do ich inaktywacji – pomimo obecności bodźca (również bólowego) receptor nie jest pobudzany, a neuropeptydy nie zostają uwolnione. 

Powiązane produkty

Na co pomoże kapsaicyna? Jak, kiedy i w jakiej formie ją stosować? 

Kapsaicyna jako składnik aktywny maści, kremów i plastrów jest stosowana jako środek przeciwbólowy w bólach przewlekłych: mięśniowo-stawowych, nerwobólach (np. związanych z półpaścem), w dolegliwościach wywołanych neuropatią cukrzycową, w chorobie zwyrodnieniowej stawów, w reumatoidalnym zapaleniu stawów, a także w bólu towarzyszącym wysypkom i łuszczycom. Kapsaicynę stosuje się zarówno w monoterapii, jak i w połączeniu z innymi lekami przeciwbólowymi. 

Wiele badań potwierdza hamujący wpływ kapsaicyny na rozwój nowotworów, np. raka płuc, prostaty, okrężnicy, na glejaka i czerniaka. Alkaloid niszczy mitochondria komórek nowotworowych oraz wywołuje ich apoptozę (śmierć komórki). Hamuje też proces nowotworowej angiogenezy, przez co „odcina” komórki rakowe od dostaw tlenu. 

Na co jeszcze pomaga kapsaicyna? 

  • ma działanie przeciwdrobnoustrojowe. Udowodniono hamujący wpływ np. na bakterie Salmonella typhimurium, Pseudomonas aeruginosa, Helicobacter pylori (najczęstsza przyczyna choroby wrzodowej) oraz na drożdże Saccharomyces cerevisiae
  • obniża ciśnienie krwi
  • ma właściwości antyoksydacyjne. Opóźnia oksydację lipoprotein LDL, tym samym opóźniając rozwój miażdżycy. Zmniejsza zatem ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej serca oraz zawałów mięśnia sercowego, 
  • kapsaicyna w formie sprayu do nosa znajduje zastosowanie w łagodzeniu uporczywego, idiopatycznego (niealergicznego) nieżytu nosa, 
  • w recepturze aptecznej wykonuje się tonik-wcierkę do skóry głowy na bazie nalewki z owoców pieprzowca (Tinctura capsici), której składnikiem aktywnym jest oczywiście kapsaicyna. Gotowy płyn stosuje się przy nadmiernym wypadaniu włosów
  • stwierdzono również działanie odchudzające kapsaicyny. Alkaloid przyspiesza spalanie tłuszczów, stymuluje termogenezę, zmniejsza apetyt. Stąd obecność na rynku wielu preparatów doustnych na odchudzanie (najczęściej w tabletkach lub kapsułkach), które zawierają ekstrakty z papryki standaryzowane na konkretną zawartość kapsaicyny, 
  • ekstrakt z papryki chili bywa dodatkiem do pomadek do ust – taki kosmetyk powoduje lepsze ukrwienie i uwydatnienie objętości ust. Efekty nie są długotrwałe, więc aplikację należy powtarzać. 

Kapsaicyna – czy jest zdrowa? Przeciwwskazania, skutki uboczne 

Dawka jest czynnikiem decydującym o efekcie działania kapsaicyny. Alkaloid w małych dawkach wykazuje bowiem właściwości korzystne dla zdrowia, a przy wyższych jest substancją toksyczną – takie zjawisko nazywane jest hormezą. Zagrożenie dla zdrowia i życia wynika prawdopodobnie z paraliżu oddechowego, należy jednak zaznaczyć, że osiągnięcie tak wysokich, wręcz ekstremalnych dawek kapsaicyny w organizmie jest mało prawdopodobne. 

Stosowanie preparatów z kapsaicyną jest przeciwwskazane kobietom w ciąży i karmiącym piersią. 

Preparaty kapsaicyny stosowane zgodnie z zaleceniami są dobrze tolerowane i nie wykazują skutków ubocznych. Należy zachować ostrożność podczas aplikacji produktów na skórę i unikać kontaktu preparatu z oczami, błonami śluzowymi lub uszkodzoną skórą, gdyż grozi to podrażnieniami. 
  1. T. Pieńko, Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i perspektywy, "Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego", nr 2 2013. 
  2. J. Olszewska, Kapsaicyna - lek czy trucizna?, "Kosmos. Problemy nauk biologicznych", nr 59 (1-2) 2010. 
  3. A. Trela, R. Szymańska, Żywność funkcjonalna w profilaktyce zdrowotnej, „Wszechświat”, nr 119 (1-3) 2018. 
  4. J. Wordliczek, R. Zajączkowska, W. Leppert, Farmakoterapia bólu neuropatycznego, "Medycyna Paliatywna w Praktyce", nr 11 (2) 2017. 
  5. W. Fokkens, P. Hellings, Ch. Segboer, Capsaicin for Rhinitis, "Current Allergy and Asthma Reports", nr 16 2016.  

Twoje sugestie

Dokładamy wszelkich starań, aby podane zdjęcie i opis oferowanych produktów były aktualne, w pełni prawidłowe oraz kompletne. Jeśli widzisz błąd, poinformuj nas o tym.

Zgłoś uwagi Ikona

Polecane artykuły

  • Lukrecja – co to za roślina? Właściwości, działanie, przeciwwskazania

    Któż z nas chociaż jeden raz w życiu nie zetknął się z niezwykłymi, czarnymi cukierkami o ślimakowatym kształcie? Ponoć albo się je kocha, albo nienawidzi. Charakterystyczny kolor i smak słodycze te zawdzięczają zawartości ekstraktu z lukrecji – rośliny, nad której bogactwem zastosowań warto się pochylić. Czym zatem jest lukrecja, jakie ma właściwości i jaki może mieć wpływ na nasze zdrowie?

  • Kwas hialuronowy – charakterystyka, właściwości i zastosowanie

    Kwas hialuronowy to jedna z najbardziej znanych makrocząsteczek na świecie. Występuje nie tylko w ustroju człowieka, ale również w innych organizmach zwierzęcych, a takie rozpowszechnienie przekłada się na jego szerokie zastosowanie w medycynie i farmacji. Z czego wynika ta popularność? Jakie właściwości ma hialuronian? Oto garść informacji na jego temat.

  • Kreatyna – właściwości, działanie, efekty. Jak ją dawkować?

    Kreatyna – jakie pełni funkcje? Czy ma potencjał, aby stać się suplementem kojarzonym nie tylko z odżywkami dla sportowców? Czym różnią się jej formy? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdziecie w poniższym artykule.

  • Ceramidy – czym są? Jakie mają właściwości? Dla kogo kosmetyki z ceramidami?

    Ceramidy to naturalnie występujące w naskórku substancje budulcowe, które dzięki swojej budowie i właściwościom mają szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. W artykule odpowiemy na pytania o to, czym są ceramidy, jakie jest ich znaczenie w skórze oraz jak je stosować w codziennej pielęgnacji.

  • Dioksyny – toksyczność, objawy i skutki zatrucia

    Dioksyny należą do chorobotwórczych związków chemicznych, które od lat znajdują się na listach światowych organizacji dbających o zdrowie i życie ludzi oraz zwierząt, a także nadzorujących dobrostan środowiska. To substancje niemające żadnego praktycznego zastosowania, ale za to z długą listę skutków ubocznych ich obecności w organizmie. Czym są dioksyny i dlaczego są groźne?

  • Minerał mika – właściwości kosmetyków z łuszczykiem

    Mika, nazywana łuszczykiem, to minerał, który wykorzystuje się w wielu gałęziach przemysłu. Do branż, w których mika jest niezwykle ceniona, zalicza się przemysł kosmetyczny. Zwłaszcza producenci kosmetyków mineralnych korzystają z naturalnych złóż miki. Jakie cechy powodują, że ten minerał jest szczególnie ceniony? W jakich produktach można go znaleźć? Czy jest bezpieczny?

  • Wazelina – jak działa?

    Wazelina od lat cieszy się popularnością wśród ludzi w każdym wieku ze względu na jej uniwersalne zastosowanie. W poniższym artykule omawiamy wszystkie zalety i właściwości wazeliny, a także sprawdzamy, czy jej stosowanie jest bezpieczne.

  • Silikony w kosmetykach – czy są bezpieczne?

    Silikony to składniki zaliczające się do tych niesłusznie uznawanych za niebezpieczne. Przybliżamy fakty i obalamy mity z nimi związane. Podpowiadamy: jakie właściwości mają silikony? W których kosmetykach znajdziemy silikony? Czy są bezpieczne? Dla kogo kosmetyki z silikonami są wskazane, a kto powinien od nich stronić?

Porozmawiaj z farmaceutą
Infolinia: 800 110 110

Zadzwoń do nas jeśli potrzebujesz porady farmaceuty.
Jesteśmy dla Ciebie czynni całą dobę, 7 dni w tygodniu, bezpłatnie.

Pobierz aplikację mobilną Pobierz aplikację mobilną Doz.pl

Ikona przypomnienie o zażyciu leku.
Zdarza Ci się ominąć dawkę leku?

Zainstaluj aplikację. Stwórz apteczkę. Przypomnimy Ci kiedy wziąć lek.

Dostępna w Aplikacja google play Aplikacja appstore
Dlaczego DOZ.pl
Niższe koszta leczenia

Darmowa dostawa do Apteki
Bezpłatna Infolinia dla Pacjentów.

ikona niższe koszty leczenia
Bezpieczeństwo

Weryfikacja interakcji leków.
Encyklopedia leków i ziół

Ikona encklopedia leków i ziół
Wsparcie w leczeniu

Porady na czacie z Farmaceutą.
E-wizyta z lekarzem specjalistą.

Ikona porady na czacie z farmaceutą
Newsletter

Bądź na bieżąco z DOZ.pl

Ważne: Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie. Szczegółowe informacje w Regulaminie.

Zamnij