Piperyna – charakterystyka i zastosowanie. Na co pomaga? Kiedy warto przyjmować piperynę?

Pieprz (zwłaszcza pieprz czarny) to najbardziej znana i najczęściej używana przyprawa na świecie – stąd słusznie nazwano go królem przypraw. Stosowany jest od tysięcy lat, a za jego niepowtarzalne właściwości smakowe oraz działanie zdrowotne odpowiada alkaloid piperyna. Co wiemy o piperynie? Jak możemy wykorzystać ją dla zdrowia?  Na co pomoże piperyna i kiedy warto ją stosować?

Kuchnia od tysięcy lat bazuje na przetwarzaniu żywności z dodatkiem ziół i przypraw. Bogactwo smaków, zapachów i barw to jednak nie wszystko, co mogą nam one zaoferować. Już dawne systemy medyczne przypisywały większości z nich działanie terapeutyczne, co obecna nauka raz po raz potwierdza. Magiczne moce zamieniamy więc w twarde dowody, a to pozwala mieć nadzieję na szersze wykorzystanie wielu cennych związków pochodzenia naturalnego już nie tylko w kuchni, ale również we współczesnej medycynie i farmacji.  

Piperyna – czym jest? 

Piperyna (ang. piperine) to organiczny związek chemiczny, alkaloid naturalnie występujący w owocach roślin z rodziny pieprzowatych (Piperaceae). Setki gatunków w tej rodzinie należy do rodzaju pieprz (Piper), ale najpopularniejszym przedstawicielem jest oczywiście pieprz czarny (Piper nigrum) pochodzący z południowo-wschodnich Indii. W kulinariach dominują trzy typy przyprawy (pieprz czarny, zielony i biały), wszystkie pozyskiwane z tej właśnie rośliny. O wartości pieprzu stanowi jego smak, aromat i charakterystyczna ostrość, a tę przyprawa zawdzięcza rzeczonej piperynie. Alkaloid gromadzi się głównie w wierzchniej okrywie ziarna, a po raz pierwszy wyekstrahował go stamtąd w 1819 roku duński fizyk i chemik Hans Christian Ørsted. 

Zawartość piperyny jest zmienna w zależności od przedstawiciela rodziny pieprzowatych: w pieprzu czarnym szacuje się ją na 2 do nawet 9% suchej masy owocu; podobny do niego pieprz długi (Piper longum) zawiera jej 4%. Również czynniki środowiskowe modyfikują zawartość alkaloidu: klimat, warunki wzrostu, miejsce pochodzenia rośliny. 

Właściwości piperyny 

Piperyna ma postać długich, lśniących, bezbarwnych lub kremowożółtych kryształów o temperaturze topnienia od 128 do 130ºC. Jest rozpuszczalna w większości rozpuszczalników organicznych (w benzynie, chloroformie, etanolu, eterze dietylowym, pirydynie); a słabo rozpuszczalna w wodzie. 

Piperyna – na co pomoże? 

Czarny pieprz, dzięki zawartości piperyny, stosowany był już w starożytnej medycynie chińskiej i indyjskiej (ajurwedzie). Leczono nim bóle różnego pochodzenia (w tym reumatyczne i migrenowe), grypę, gorączkę, dreszcze, anginę. Poprawiał trawienie, usprawniał krążenie krwi. 

Współczesne badania potwierdzają działania prozdrowotne piperyny: przeciwutleniające (zwalcza uszkodzenia wywołane przez wolne rodniki i utrzymuje wysokie stężenie glutationu), hepatoprotekcyjne, przeciwpłytkowe (hamuje agregację płytek krwi), prawdopodobnie przeciwdepresyjne, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne. Piperyna może wywołać spadek hormonów tarczycowych – porównywalnie do leków podawanych przy nadczynności tarczycy. Co ważne dla osób zmagających się z cukrzycą, piperyna w wyższej dawce może zmniejszać stężenie glukozy we krwi. 

Piperyna zwiększa również wchłanianie różnych składników odżywczych z jelit: selenu, witaminy B6, witaminy C, witaminy A, beta-karotenu, koenzymu Q10, co może być istotne w leczeniu osób z niedożywieniem. 

Piperyna jest też rozważana jako lek na bielactwo nabyte – przewlekłą chorobę skóry, polegającą na stopniowej depigmentacji jej płatów. Piperyna, zastosowana łącznie z naświetlaniem promieniowaniem UVB, stymuluje proliferację melanocytów, wykazując przy tym znacznie mniej skutków ubocznych od tradycyjnie podawanych w tym schorzeniu kortykosteroidów. 

Piperyna – gdzie kupić? 

W aptekach dostępne są suplementy diety (w kapsułkach i tabletkach) z naturalnymi ekstraktami z owoców pieprzu czarnego, standaryzowane nawet na 95% zawartości piperyny. Dostępne są produkty jedno- i wieloskładnikowe (np. z kurkumą, z imbirem, a w preparatach na odchudzanie z chromem, z pieprzem cayenne, zielonym jęczmieniem). 

Piperyna – przeciwwskazania 

Piperyna uważana jest za ogólnie bezpieczną i pozbawioną efektów ubocznych. Potencjalne niebezpieczeństwo stwarzają jej właściwości wzmacniające biodostępność niektórych leków, co może prowadzić do ich zbyt wysokich stężeń we krwi – zwłaszcza w przypadków częstej w tych czasach polipragmazji, czyli stosowania wielu leków równocześnie.